ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ

Την πλήρη στήριξη στον Πρόεδρο Αναστασιάδη τόνισε ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος ανακοίνωσε την απόφαση του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά να συναντηθεί εκπρόσωπος του ελληνικού ΥΠΕΞ με τον τουρκοκύπριο διαπραγματευτή αφού προηγηθεί η έκδοση κοινού ανακοινωθέντος. Επιπλέον συμφωνήθηκε η διενέργεια του τρίτου Συμβουλίου Ανώτατης Συνεργασίας στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο. Στα ευρωτουρκικά πρώτη στην ατζέντα ήταν η συμφωνία επανεισδοχής παράνομων μεταναστών και φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος των θεωρήσεων για τους τούρκους πολίτες, ενώ η Άγκυρα ζητά το άνοιγμα νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Ο τούρκος υπουργός δεν παρέλειψε να κάνει χαμηλής έντασης αναφορά στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, ενώ απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων έθεσε τόσο το ζήτημα της εκλογής μουφτή, όσο και αυτά της κατασκευής τεμένους στην Αθήνα και της αναστήλωσης και επαναλειτουργίας του Φετιχιέ τζαμί στο Μοναστηράκι. Τέλος, συζήτηση έγινε και για το λιγότερο ακανθώδες από τα ανοιχτά ζητήματα, αυτό της εμπορικής, οικονομικής και ενεργειακής συνεργασίας.

Το πλαίσιο της επίσκεψης

Η επιστροφή της Τουρκίας στην πολιτική των μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες και η προσπάθειά της να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η συγκυρία της επίσκεψης Νταβούτογλου στην Αθήνα. Ιδιαίτερα εν όψει της Ευρωπαϊκής Συνόδου της επόμενης εβδομάδας, όπου θα συζητηθεί ξανά η ευρωπαϊκή πορεία της γείτονος, είναι σημαντικό για την Άγκυρα να δημιουργηθεί η εικόνα ότι το Κυπριακό «προχωράει» και ότι υπάρχει καλό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Βεβαίως, είναι απορίας άξιο το πώς εννοούν οι γείτονες τις καλές σχέσεις όταν κινήσεις τους δυναμιτίζουν συνεχώς την ατμόσφαιρα. Από τις δηλώσεις Ερντογάν για τη Θράκη που περιλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη, τις συνεχόμενες δηλώσεις στελεχών του κόμματός του για την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τζαμί, τις υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών πάνω από ελληνικά νησιά, τις απροειδοποίητες διελεύσεις τουρκικών πολεμικών πλοίων στα ελληνικά χωρικά ύδατα και, πιο πρόσφατα, την αποστολή του ερευνητικού σκάφους «Barbaros», όχι μόνο στη θαλάσσια περιοχή που ελέγχει το ψευδοκράτος αλλά και σε τμήματα της ΑΟΖ που είναι υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας και ιδιαίτερα στο οικόπεδο 3 που έχει παραχωρηθεί στην κοινοπραξία ENI-KOGAS.

Κυπριακό – Ευρωτουρκικά

Τα φλέγον ζήτημα στη Μεγαλόνησο τη στιγμή αυτή είναι η υπογραφή ενός κοινού ανακοινωθέντος που θα περιγράφει το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης προκειμένου να ξεκινήσουν οι συνομιλίες. Να θυμίσουμε ότι το κοινό ανακοινωθέν αποτελεί προϋπόθεση που βάζει η Λευκωσία, ενώ η τουρκική και τουρκοκυπριακή πλευρά επιθυμούν συνομιλίες χωρίς κανένα όρο ή πλαίσιο αλλά με σφιχτό χρονοδιάγραμμα. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις έχουν βρεθεί σε αδιέξοδο, καθώς από τις τρεις συνιστώσες αρχές του μελλοντικού κυπριακού κράτους (μία διεθνής προσωπικότητα, μία ιθαγένεια, μία κυριαρχία), η τουρκοκυπριακή πλευρά δέχεται μόνον την πρώτη, στο ζήτημα της ιθαγένειας προτείνει δύο ιθαγένειες και κοινή υπηκοότητα, ενώ δεν δέχεται τη μία, αδιαίρετη κυριαρχία του ομοσπονδιακού κράτους.

Να σημειωθεί ότι την εβδομάδα που μας πέρασε ο Νταβούτογλου απέρριψε παρέμβαση του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Κέρι και του άγγλου υπουργού Εξωτερικών Χέιγκ που του ζήτησαν να πιέσει την τουρκοκυπριακή πλευρά να δεχτεί τη θέση της μίας κυριαρχίας και έθεσε ευθέως ζήτημα δημιουργίας ενός πλαισίου για τη μελλοντική διαχείριση των κυπριακών αποθεμάτων υδρογονανθράκων ως αντάλλαγμα. Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων στην Αθήνα ο τούρκος υπουργός δήλωσε μεν ότι «είναι πολύ σημαντικό να συνεχίσει η Κύπρος ως ένα κράτος», αλλά δεν πήρε σαφή θέση. Όπως ανέφερε και στις κοινές δηλώσεις ο Αχμέτ Νταβούτογλου, η Άγκυρα θεωρεί «κεκτημένο» το Σχέδιο Ανάν όσον αφορά τη λύση του Κυπριακού. Εμμένει λοιπόν στην ιδέα των δύο, όχι συνιστώντων, αλλά ιδρυτικών κρατών (τα οποία θα μπορούσαν να αποχωρήσουν και όποτε θα το έκριναν από την κοινή ομοσπονδία).

Πλήρης στήριξη στα μέτρα εμπιστοσύνης που προτείνει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης σχετικά με την Αμμόχωστο, σύνδεση της αποδοχής τους με το άνοιγμα ενταξιακών κεφαλαίων που ενδιαφέρουν την Τουρκία (υπήρξε σύνδεση και της ευόδωσης του κοινού ανακοινωθέντος με τα ευρωτουρκικά), λύση σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο, ομοσπονδιακή, δικοινοτική, διζωνική, με μία διεθνή προσωπικότητα, μία ιθαγένεια και μία κυριαρχία είναι η ελληνική θέση. Στην κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον τούρκο ομόλογό του ο Ευάγγελος Βενιζέλος τόνισε ότι «όλα (όσον αφορά την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ), περνάνε από το Κυπριακό». Ιδιωτικά και δημόσια σημείωσε επίσης ότι «οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει να μπορεί να γίνει αποδεκτή από τον κυπριακό λαό μέσω δημοψηφίσματος», γεγονός που καθορίζει και τα περιθώρια κινήσεων. Επιπλέον η ελληνική πλευρά συμφώνησε να αποδεχτεί το αίτημα του Προέδρου Αναστασιάδη για τις «χιαστί» συναντήσεις (του ελληνοκύπριου και τουρκοκύπριου διαπραγματευτή με το τουρκικό και ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών αντίστοιχα) με τον όρο ότι θα υπογραφεί πρώτα το κοινό ανακοινωθέν και θα ξεκινήσουν οι συνομιλίες. Εμφατικά, όμως, διακηρύχθηκε την ίδια στιγμή ότι οι διαπραγματευτές εκπροσωπούν τις δύο κοινότητες όπως περιγράφονται στο κυπριακό Σύνταγμα του 1960 και επ’ ουδενί άλλες οντότητες, όπως το ψευδοκράτος, το οποίο η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει. Παρʼ όλα αυτά αναλυτές σε Αθήνα και Κύπρο συνεχίζουν να εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους ότι η διαδικασία αυτή έχει τον κίνδυνο να οδηγήσει σε τετραμερή και λύση εκτός πλαισίου ΟΗΕ και ΕΕ.

Ελληνοτουρκικά

Παρότι η τουρκική πλευρά πίεζε να γίνει το τρίτο διακυβερνητικό Συμβούλιο Ανώτατης Συνεργασίας κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας, συμφωνήθηκε τελικά αυτό να γίνει τον Σεπτέμβριο στην Αθήνα. Συζητήσεις έγιναν επίσης και για ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις θαλάσσιες ζώνες, καθώς ήδη από τον 55ο γύρο διερευνητικών επαφών οι δύο χώρες κουβεντιάζουν όχι μόνο θέματα που έχουν να κάνουν με το Αιγαίο και την υφαλοκρηπίδα, αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο (μ’ άλλα λόγια το Καστελλόριζο) και την ΑΟΖ. Παραίνεση έγινε στην τουρκική πλευρά και για την κύρωση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, καθώς κρίνεται απαραίτητη για την περαιτέρω ανάπτυξη της ευρωπαϊκής συνεργασίας στην περιοχή της Μεσογείου. Την προσπάθεια του τούρκου υπουργού να συνδέσει σε αμοιβαίο επίπεδο το ζήτημα της εκλογής μουφτή με αιτήματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου απέρριψε ο Ευάγγελος Βενιζέλος τονίζοντας ότι: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι ένας τουρκικός θεσμός, αλλά ένας θεσμός διεθνής, χωρίς τον οποίο δεν συγκροτείται η οικουμενική έννοια της χριστιανοσύνης. Θύμισε επίσης ότι για την ελληνική μουσουλμανική μειονότητα εφαρμόζεται η σαρία, όπου ο μουφτής έχει τον διπλό ρόλο του θρησκευτικού λειτουργού και του δικαστή που απονέμει δίκαιο στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης.