Σήμερα και αύριο ή την αυγή του 21ου αιώνα

1. Στη χώρα μας επικρατεί η «παλαιάς εποχής» άποψη ότι επαγγελματική εκπαίδευση ποιότητας είναι αυτή που δίνει έμφαση στην εξειδίκευση. Και ακόμη αυτή που δίνει έμφαση στην πρακτική δουλειά (manual training). Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται και οι πρόσφατες «μεταρρυθμίσεις» ως προς την τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση με έμφαση και τη μαθητεία. Η σύγχρονη τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση κινείται προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Απαιτεί την ανάπτυξη μιας ευρύτερης τεχνολογικής υποδομής η οποία θα επιτρέπει εξειδικεύσεις στο μέλλον μέσω της δια-βίου εκπαίδευσης, ανάλογα με τις άγνωστες και ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις. (CLUSTER CONCEPT IN VOCATIONAL EDUCATION).

2. Η πρακτική αυτή είναι επίσης συμβατή με την παιδαγωγική άποψη ότι η εξειδίκευση και η ένταξη των μαθητών σε έναν επαγγελματικό δρόμο, θα πρέπει να αναβάλλεται για όσο το δυνατόν μεταγενέστερα αναπτυξιακά στάδια. Στη νεαρή ηλικία των δέκα πέντε (15) ετών που οι μαθητές αρχίζουν να φοιτούν στα τεχνικά επαγγελματικά λύκεια δεν έχουν τις εμπειρίες και τα ερεθίσματα για να κάνουν «τελεσίδικες, άκαμπτες και εξειδικευμένες» επαγγελματικές επιλογές που θα επηρεάσουν καθοριστικά το υπόλοιπο της ζωής τους.

3. Θα απαιτείται πάντοτε εξειδικευμένη δουλειά αλλά η εξειδίκευση θα είναι διαφορετική σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Αν οι εκπαιδευόμενοι δεν αναπτύξουν την ευελιξία να προσαρμόζονται στις εξελίξεις, θα παγιδευτούν νωρίς σε άνευ σημασίας εξειδικεύσεις. Και αν θέλουμε να το εξετάσουμε από πλευράς ανθρώπινης εμπλοκής, στη νέα πραγματικότητα εμπλέκεται περισσότερο το μυαλό και όχι οι μύες όπως στη βιομηχανική εποχή με τη χαμηλού επιπέδου τεχνολογία. Αντί μέσω της τεχνολογίας να γίνονται προσπάθειες για διεύρυνση και αύξηση της χειρονακτικής δύναμης του ανθρώπου, οι νέες τεχνολογίες επεκτείνουν τη νοητική δύναμή του. Σύμφωνα και με τον Alan Greespan (Chairman of the Federal Reserve System of USA-Υπεύθυνου του Ομοσπονδιακού Συστήματος Αποθεμάτων των ΗΠΑ, 2002), η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας θα εξαρτηθεί από τον βαθμό στον οποίο θα αναπτύξει και θα χρησιμοποιήσει στην πράξη νέες τεχνολογίες. Για να παρακολουθήσει μια κοινωνία και να προσαρμοσθεί στον ρυθμό των ραγδαίων αλλαγών θα πρέπει να επενδύσει στους ανθρώπους, στις ιδέες και στις διαδικασίες παραγωγής και βεβαίως και στα μηχανήματα.

4. Τα επαγγέλματα που ασκούνται σε μια σύγχρονη και τεχνολογικά ανεπτυγμένη κοινωνία είναι πολλά και δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για κάθε επάγγελμα στα πλαίσια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν μηχανισμοί εκπαίδευσης και πιστοποίησης εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στις ΗΠΑ η άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος απαιτεί την εγγραφή στο ανάλογο «συνδικάτο», που για να γίνει κανείς δεκτός και μέλος απαιτείται πλην άλλων και συγκεκριμένη μορφή εκπαίδευσης. Όλα τα συνδικάτα έχουν ουσιαστική συμμετοχή στη διαμόρφωση και προσφορά πλαισίου εκπαίδευσης αλλά και πιστοποίησης των αποκτούμενων γνώσεων και δεξιοτήτων. Η παροχή των «επαγγελματικών δικαιωμάτων» γίνεται από τα αντίστοιχα συνδικάτα – επαγγελματικούς συλλόγους και όχι από το υπουργείο παιδείας όπως στη χώρα μας.

5. Η σύγχρονη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση θα πρέπει να έχει «δίοδο» προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στη σύγχρονη κοινωνία το μεγαλύτερο ποσοστό των επαγγελμάτων απαιτεί κάποια μορφή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

6. Απαιτείται πανεπιστημιακή σχολή εκπαίδευσης καθηγητών και υποστήριξης της τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης, όπως και τα άλλα εκπαιδευτικά αντικείμενα. Παρά τις διακηρύξεις για χρόνια από όλες τις πλευρές στη χώρα μας για τη σπουδαιότητα που έχει η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση στη σύγχρονη κοινωνία, το θέμα αυτό διαρκώς αναβάλλεται. Οι ανάγκες σε εκπαιδευτικό προσωπικό καλύπτονται και σήμερα από «συγγενείς» ειδικότητες που ανταγωνίζονται για την αρμοδιότητα και τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας.

7. Βασικό στοιχείο της σύγχρονης εκπαιδευτικής πολιτικής για την τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση είναι η διαφάνεια και η σαφής οριοθέτηση των διαφόρων εκπαιδευτικών επιπέδων που οδηγούν στα διάφορα επαγγέλματα και επαγγελματικά επίπεδα. Υπάρχουν και σήμερα σοβαρά προβλήματα και αδυναμίες στη σχέση επαγγελματικών δικαιωμάτων των πανεπιστημίων και των ανωτάτων τεχνολογικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αντιστοίχων ειδικοτήτων. Η ίδρυση των ΙΕΚ σε μεταδευτεροβάθμιο επίπεδο δημιούργησε μεγαλύτερες ανάγκες και πιέσεις για διαφάνεια και σαφή οριοθέτηση των διαφόρων επαγγελματικών επιπέδων και επαγγελμάτων σε σχέση και με τα επαγγέλματα στα οποία έχουν πρόσβαση οι απόφοιτοι των τεχνικών επαγγελματικών λυκείων. Όπως επίσης και διαφάνεια και σαφή οριοθέτηση απαιτεί και η διαδικασία πρόσβασης σε επαγγέλματα των αποφοίτων των ιδιωτικών κέντρων ελευθέρων σπουδών που λειτουργούν ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας.

Μ.Eng., Structural Engineering, Concordia University, Montreal, Canada Ph.D., Industrial Education Organization and Management University of Maryland U.S.A., τ. Καθηγητής ΠΑΤΕΣ/ΣΕΛΕΤΕ, τ. Καθηγητής ΤΕΙ Πειραιά, τ. ειδικ. Γραμματέας ΥΠΕΠΘ,
Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου