Η Αίγυπτος φλερτάρει με τη Μόσχα
Στα σκαριά είναι και η επίσκεψη στο Κάιρο του ρώσου Προέδρου Πούτιν, ενώ στις αρχές Νοεμβρίου επισκέφθηκε την αιγυπτιακή πρωτεύουσα ο επικεφαλής των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών.
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, υπάρχουν σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις για την αγορά από την Αίγυπτο των ρωσικών MIG-29M/M2 πολεμικών αεροσκαφών, καθώς και συστημάτων αεράμυνας μικρού βεληνεκούς, αντιαρματικών πυραύλων και ελικοπτέρων. Στη συμφωνία, που αναμένεται να φτάσει τα 2 δισ. δολάρια, περιλαμβάνεται και ο εκσυγχρονισμός του αιγυπτιακού στρατιωτικού εξοπλισμού σοβιετικής παραγωγής. Ανοικτό είναι το ζήτημα του πώς θα πληρωθούν οι Ρώσοι, καθώς η αιγυπτιακή οικονομία βρίσκεται σε εξαιρετικά άσχημη κατάσταση. Από πληθώρα πηγών, όμως, επιβεβαιώνεται ότι τον λογαριασμό θα πληρώσουν οι σύμμαχοι του Καΐρου στον Κόλπο (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ), που έχουν ήδη δεσμευτεί να στηρίξουν την αιγυπτιακή οικονομία με 12 δισ. δολάρια.
Η συγκυρία της επίσκεψης λέει πολλά, καθώς στις αρχές Οκτωβρίου η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε τελικά να κόψει δραστικά τη στρατιωτική βοήθεια του 1,3 δισ. δολαρίων τον χρόνο που παράσχει στην Αίγυπτο κατά 260 εκατομμύρια και να παγώσει την παράδοση στρατιωτικού εξοπλισμού που περιλαμβάνει στρατιωτικά αεροπλάνα F-16, ελικόπτερα Απάτσι, πυραύλους Χαρπούν και εξαρτήματα τανκ.
Παρ’ όλα αυτά, η Ουάσινγκτον εξακολουθεί να αρνείται να χαρακτηρίσει την επέμβαση του αιγυπτιακού στρατού ως πραξικόπημα, καθώς σε αυτήν την περίπτωση, σύμφωνα με τον αμερικανικό νόμο, θα έπρεπε να σταματήσει κάθε παροχή βοήθειας στο Κάιρο. Στόχος της αμερικανικής ηγεσίας ήταν να σηματοδοτήσει στους αιγύπτιους στρατηγούς ότι, αν δεν επαναφέρουν τη δημοκρατική τάξη και δεν σταματήσουν την εκστρατεία διώξεων κατά της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, θα υπάρχει κόστος, χωρίς όμως την ίδια στιγμή να βλάψουν τη δυνατότητα του αιγυπτιακού στρατού να αντιμετωπίζει τις τρομοκρατικές επιθέσεις φανατικών ισλαμιστών στο Σινά. Και ενώ στο εσωτερικό Ομπάμα και Κέρι εγκαλούνται για ημίμετρα και υπάρχει πίεση για σκληρότερη στάση έναντι του αιγυπτιακού στρατού, στην Αίγυπτο, όπου η πόλωση έχει φτάσει σε πρωτοφανή άκρα, η στρατιωτική ηγεσία και σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού που την υποστηρίζει αντιδρούν έντονα και ο αντιαμερικανισμός είναι σε κατακόρυφη άνοδο.
Θα αντικαταστήσει η Μόσχα την Ουάσινγκτον;
Η Αίγυπτος λαμβάνει τη δεύτερη σε ύψος διμερή στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ, μετά το Ισραήλ, η οποία ξεκίνησε ως αντάλλαγμα για την υπογραφή και την τήρηση της ειρηνευτικής συμφωνίας με το Τελ Αβίβ το 1979. Να σημειωθεί ότι οι Ισραηλινοί προσπάθησαν με κάθε τρόπο να αποτρέψουν τη διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας προς το Κάιρο. Σημαντικά ζητήματα επίσης για τις ΗΠΑ είναι η ελεύθερη δίοδος του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού στο κανάλι του Σουέζ και η χρήση του αιγυπτιακού εναέριου χώρου.
Και ενώ την Πέμπτη η αιγυπτιακή κρατική τηλεόραση προέβαλλε συνεχόμενα ασπρόμαυρο αρχειακό υλικό από τις συναντήσεις αιγύπτιων και σοβιετικών ηγετών κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 (όταν τα δύο κράτη διατηρούσαν ιδιαίτερα στενές σχέσεις) και στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας βρισκόταν σταθμευμένη η ναυαρχίδα του ρωσικού στόλου του Ειρηνικού, το καταδρομικό «Βαριάγκ», λογικά προέκυπτε η ερώτηση αν η Αίγυπτος όντως αναθεωρεί δραματικά τους δεσμούς της με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία αντίστοιχα.
Πέραν της δήλωσης του αιγύπτιου υπουργού Εξωτερικών Φάχμι ότι η Ρωσία δεν είναι για την Αίγυπτο ο αντικαταστάτης κανενός άλλου και ότι είναι μια πολύ σημαντική χώρα για να της αποδοθεί ένας τέτοιος ρόλος, το γεγονός είναι ότι αυτήν τη στιγμή η Ρωσία δεν έχει την αντικειμενική δυνατότητα να πάρει τον ρόλο των ΗΠΑ και των Δυτικοευρωπαίων. Όχι μόνο στο στρατιωτικό επίπεδο, όπου υπάρχουν δομημένες σχέσεις αλληλεξάρτησης σε πολλά επίπεδα και σε βάθος χρόνου. Ακόμη σημαντικότερο είναι ότι το σύνολο της αιγυπτιακής οικονομίας είναι στραμμένο προς τη Δύση, τόσο σε δομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο εμπορικών δεσμών. Ο μόνος τομέας στον οποίο μπορούν οι Ρώσοι να υποστηρίξουν τους Αιγύπτιους άμεσα και ουσιαστικά είναι αυτός της προμήθειας στρατιωτικού εξοπλισμού, έναντι πάντα οικονομικού τιμήματος.
Οι Ρώσοι διεκδικούν ρόλο στον αραβικό κόσμο ξανά
Όμως αργά αλλά σταθερά, η Μόσχα χτίζει την εικόνα ενός αξιόπιστου συνομιλητή και, κατά καιρούς, εταίρου, τόσο για τη σημερινή αιγυπτιακή ηγεσία όσο και για τους ηγεμόνες του Κόλπου, που μεταφράζεται και στην αύξηση της πώλησης ρωσικού στρατιωτικού υλικού στην ευρύτερη περιοχή. Η ταχύτητα με την οποία η Ουάσινγκτον εγκατέλειψε ανυπεράσπιστο τον, για χρόνια εταίρο της, Μουμπάρακ προκάλεσε έντονη ανησυχία στις απολυταρχικές ηγεσίες που οι Αμερικανοί υποστήριζαν διαχρονικά σε όλο τον αραβικό κόσμο, από τη Βόρεια Αφρική ως τη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο. Αντίθετα, στη Συρία οι Ρώσοι επιμένουν να στηρίζουν με επιμονή τον Άσαντ, γεγονός που αναγνωρίζεται από τις ηγεσίες της Αραβικής Χερσονήσου, ακόμη κι αν για τις ίδιες ο σύρος δικτάτορας είναι κόκκινο πανί. Επιπλέον, εκτιμάται το γεγονός ότι απέναντι στην αναποφασιστικότητα της Ουάσινγκτον για τον συριακό εμφύλιο οι Ρώσοι επέδειξαν μια σταθερή και ξεκάθαρη θέση σε βάθος χρόνου. Τέλος, οι Αμερικανοί πιέζουν πλέον σταθερά για τον εκδημοκρατισμό των αραβικών καθεστώτων, εξέλιξη που οι ηγεσίες των κρατών του Κόλπου αντιμετωπίζουν ως υπαρξιακή απειλή.
Στο εσωτερικό των ΗΠΑ επικρατεί ακόμη η εκτίμηση ότι το πολιτικό Ισλάμ ήρθε για να μείνει και ότι είναι απαραίτητο για τη σταθεροποίηση της περιοχής να συνεχιστεί η προσπάθεια στήριξης των μετριοπαθέστερων εκδοχών του και ένταξής τους στους θεσμούς της δυτικού τύπου κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Αντίθετα, η Ρωσία είναι πολύ πιο κοντά στις θέσεις των αράβων συμμάχων των Αμερικανών, εκτιμώντας ότι δεν υπάρχει μετριοπαθές Ισλάμ αλλά μόνο «μασκαρεμένοι» φανατικοί ισλαμιστές τρομοκράτες, που στόχο έχουν να ανατρέψουν όλα τα δεδομένα στον αραβικό κόσμο και αποτελούν απειλή για τον υπόλοιπο κόσμο.
Δεν θα πρέπει να αγνοηθεί επίσης η ανησυχία που προκαλούν στους συμμάχους της Ουάσινγκτον στον υπό αναδιάταξη αραβικό κόσμο οι συνεχείς αναταράξεις και διαμάχες στο εσωτερικό των ΗΠΑ και η ενίσχυση των απομονωτιστών, που υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να απεμπλακούν από τις διεθνείς τους δεσμεύσεις και να φροντίσουν τα του οίκου τους. Για πολλούς στη Μέση Ανατολή η σταδιακή αποδέσμευση των Αμερικανών από την περιοχή είναι πλέον ένα αρκετά πιθανό σενάριο. Οπότε, είναι λογικό να αποτελεί προτεραιότητα, όχι μόνο για την Αίγυπτο αλλά και για τους περισσότερους «σοβαρούς» παίκτες, η επανατοποθέτησή τους και η διεύρυνση των συμμαχιών τους, δημιουργώντας μια συνεχή ρευστότητα και κίνηση που μόνο σταθερότητα δεν φέρνει.
Και ακόμη δεν έχουν εμπλακεί και διεισδύσει σοβαρά οι Κινέζοι…