Η καθοριστική συμβολή του Ιωάννη Καποδίστρια στην ανεξαρτησία της Ελβετίας
Η επιτυχής εμπλοκή του στη διευθέτηση του, ακανθώδους για τις τότε ευρωπαϊκές ισορροπίες, προβλήματος, αποτελεί ορόσημο στη σταδιοδρομία του κερκυραίου πολιτικού και στην ανάδειξη της διπλωματικής ευφυΐας και φήμης του σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, που ουσιαστικά τον οδήγησε στο ύπατο αξίωμα του υπουργού Εξωτερικών της τσαρικής Ρωσίας και στην εκλογή του ως κυβερνήτη της Ελλάδας.
Η διπλωματική αποστολή του Καποδίστρια στην Ελβετία (1813-1814) ήταν δυσχερέστατη και επιφορτίσθηκε, προσωπικά από τον Τσάρο Αλέξανδρο τον Α΄ να χειρισθεί ως εκπρόσωπος της Ρωσίας το οξύ αυτό ευρωπαϊκό ζήτημα.
Ο Ρώσος αυτοκράτορας τον είχε ήδη ξεχωρίσει για τη διπλωματική του ευφυΐα και ικανότητα, από την ανάμειξή του στις παραδουνάβιες περιοχές, αλλά και για τις φιλελεύθερες ιδέες του.
Κύριοι στόχοι της αποστολής του (σε συνεργασία και με τον ομόλογό του αυστριακό απεσταλμένο, κατόπιν συμφωνίας του Τσάρου με τον αυτοκράτορα της Αυστρίας Φραγκίσκο) ήταν:
Πρώτον, η απόσπαση της Ελβετίας από τη γαλλική κηδεμονία. Η Ένωση των ελβετικών κρατιδίων είχε περιέλθει υπό γαλλική επιρροή από το 1789 και ο Βοναπάρτης προσάρτησε το 1798 τη Γενεύη, τη Βασιλεία και το Vandi, ενώ παράλληλα υποχρέωνε την Ελβετία να προσφέρει σημαντική στρατιωτική ενίσχυση στον γαλλικό στρατό.
Δεύτερον, η αποκατάσταση της ενότητας και ειρήνευσης της χώρας, που μετά την μάχη της Λειψίας, κινδύνευε με πλήρη αποσταθεροποίηση και διάσπαση και, τρίτον, η θέσπιση νέου ομοσπονδιακού καταστατικού χάρτη.
Η αποστολή των δύο απεσταλμένων ήταν, στην αρχική της φάση, μυστική και εισήλθαν στο ελβετικό έδαφος με ψευδώνυμα και με διαβατήρια που τους εμφάνιζαν σαν εμπόρους, η πραγματική τους όμως ταυτότητα αποκαλύφθηκε πολύ γρήγορα από την ελβετική εφημερίδα «Allgemeine Zeitung», επιβεβαιώνοντας τον διαχρονικό ρόλο του Τύπου στην αναζήτηση της αλήθειας και στη διαμόρφωση της ιστορίας!
Ακολούθησαν πυρετώδεις διαβουλεύσεις με την ελβετική ηγεσία, προκειμένου να πεισθεί να αποδεσμευθεί από τη γαλλική επιρροή. Τους διπλωματικούς χειρισμούς του Καποδίστρια, αλλά και την ευφυή ανάλυση της κατάστασης και την ακλόνητη επιχειρηματολογία του, έχει με λεπτομέρεια και επάρκεια καταγράψει και αναλύσει η ελληνική και κυρίως η ελβετική ιστοριογραφία, που δεν φείδεται επαίνων για την αποφασιστική επιρροή που άσκησε στην ειρήνευση και στη συμφιλίωση της χώρας. Και κυρίως στις ατέρμονες προσπάθειές του για την εκπόνηση Ομοσπονδιακού Συντάγματος, παρά τις υπονομευτικές αντιδράσεις της Αγγλίας, Πρωσίας αλλά και Αυστρίας, που επεδίωκε μονομερή διαχείριση των ελβετικών ζητημάτων. Με επιμονή και οξυδέρκεια συνέβαλε στην ολοκλήρωση της συντακτικής εργασίας της ελβετικής Δίαιτας και στη συγκρότηση της νέας ελβετικής Συνομοσπονδίας, που με διακήρυξή του επικύρωσε αργότερα (20 Μαρτίου 1815) και το Συνέδριο της Βιέννης.
Έτσι πραγματοποιήθηκαν τα όνειρα των Ελβετών και του Καποδίστρια για την ακεραιότητα, ανεξαρτησία και εγγυημένη διαρκή ουδετερότητα της Ελβετίας, προς διασφάλιση των γενικότερων ευρωπαϊκών συμφερόντων. Τα ισχυρά φιλελληνικά αισθήματα, που διαπερνούν τον κορμό του ελβετικού λαού, από την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης, μέχρι των ημερών μας, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό όχι μόνον στον ρόλο που διαδραμάτισε ο μεγάλος Έλληνας στην οικοδόμηση της ενότητας της αλπικής χώρας, αλλά και στο γεγονός ότι η αποστολή του στην Ελβετία, πέραν της ψυχρής διπλωματικής προσέγγισης, ενείχε και το στοιχείο του άδολου συναισθηματισμού.
Για τον λόγο αυτό, αλλά και για την ανεκτίμητη συμβολή του στην ενσωμάτωσή της στην Ελβετική Συνομοσπονδία, η πόλη της Γενεύης τον έχει ανακηρύξει ήδη από το 1816 επίτιμο δημότη, ενώ η πόλη της Λωζάννης, τον έχει τιμήσει με την τοποθέτηση προτομής του σε περίοπτη θέση.
Η σύντομη αυτή ιστορική αναδρομή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, όχι μόνο διότι αναδεικνύει ένα διπλωματικό επίτευγμα, τα θετικά αποτελέσματα του οποίου ισχύουν επί 200 χρόνια (!), αλλά και επειδή υπενθυμίζει, στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς, ότι οι διαχειριζόμενοι τα κοινά, θα πρέπει να διαθέτουν προσήλωση στο καθήκον, εντιμότητα και λιτότητα βίου, αξίες και ιδανικά που υπηρέτησε σε όλη τη διάρκεια του βίου του και μέχρι το τραγικό τέλος του ο Ιωάννης Καποδίστριας.