Δεν θέλω να εξοντωθούμε μεταξύ μας…

Ιδρώνει πάνω στη σκηνή, χτυπιέται για να μην αφήσει την καρέκλα, αυτοσαρκάζεται, κλαίει, συγκινεί, γελάει, μεγαλουργεί, δίνει ζωή, πνοή, τραντάζεται ολόκληρος. Μεγάλος θεατρίνος, σ’ έναν από τους καλύτερους κωμικούς ρόλους της καριέρας του, μέσα στην πιο δύσκολη εποχή της νεώτερης Ελλάδας. Ο Πέτρος Φιλιππίδης μιλά για τους πολιτικούς που ντρέπονται ή φοβούνται να πάνε να δουν την παράσταση, αλλά και για την ευτυχία και την επιθυμία του: «Να είμαι ευτυχισμένος με τα λιγότερα».

// «Ο Φον Δημητράκης», γράφτηκε μέσα στην περίοδο της Κατοχής από τον Δημήτρη Ψαθά και ανέβηκε το 1946, στην περίοδο του Εμφυλίου. Πόσο επίκαιρο είναι το έργο σήμερα;
Είναι κάτι περισσότερο από επίκαιρο, είναι διαχρονικό. Ο Ψαθάς, με αφορμή τον πόλεμο, σατιρίζει τη γελοιότητα της εξουσίας και το πως κάποιοι άνθρωποι γαντζώνονται από αυτήν. Από την καρέκλα. Μιλά για τον ανασφαλή και φοβισμένο άνθρωπο, ο οποίος μη έχοντας ο ίδιος μια ικανοποιητική προσωπική ζωή, δίνει ουσία σε μικρότερα πράγματα όπως τη θέση, τη δόξα και τη γοητεία του να διατάζει. Όλα αυτά γίνονται πιο άγρια μέσα στη θηριωδία του πολέμου. Ο Ψαθάς υπερθεματίζει τις πράξεις αυτών των ανθρώπων που πουλάνε την ψυχή τους στον διάβολο για την εξουσία μέσα σε ένα σκηνικό πολέμου, όπου ο άνθρωπος γίνεται ακόμη πιο αδίστακτος και επικίνδυνος. Ο «Φον Δημητράκης» δεν είναι απλά ένα σπουδαίο έργο, είναι μια πολιτική – κωμική τραγωδία που δίνει στους ηθοποιούς τη δυνατότητα μιας τεράστιας υποκριτικής γκάμας.

// Η εξάρτηση των ανθρώπων από την εξουσία είναι μεγάλη; Τι συναισθήματα τους καλύπτει;
Υπάρχει επικινδυνότητα στην αρρωστημένη φιλοδοξία;
Δεν μπορώ να ξέρω τι επιδιώκει ένας άνθρωπος που κυνηγάει την εξουσία με οποιοδήποτε τρόπο και με οποιοδήποτε τίμημα. Αυτό που ξέρω από τη δουλειά μου είναι ότι ο ηθοποιός, ο καλλιτέχνης, ο σκηνοθέτης επιδιώκει να δημιουργεί. Ενώ η εξουσία φοριέται. Την εξουσία τη βρίσκεις έτοιμη. Η δημιουργία δεν είναι δεδομένη.

// Ο Ψαθάς έλεγε για τον «Φον Δημητράκη» ότι «δεν είναι ο στυγνός προδότης που τραβά τον δρόμο του, αλλά ο κωμικοτραγικός Ρωμιός πολιτικάντης που τον καίει ο καημός να ανέβει και που τον καιρό της ελεύθερης ζωής ο λαός τον γελοιοποίησε, ενώ τον καιρό της Κατοχής του δόθηκε η μεγάλη ευκαιρία να συνεργαστεί με τους Γερμανούς». Οι επιλογές των ανθρώπων πρέπει να γίνονται σύμφωνα με την συνείδηση ή με το συμφέρον;
Και φυσικά με τη συνείδηση. Οι πολιτικοί δεν πρέπει να γίνονται διαχειριστές της εξουσίας. Αλλά οραματιστές μιας καλύτερης ζωής. Το να χρησιμοποιήσω την εξουσία για το κοινό καλό είναι πολύ διαφορετικό από το να την κάνω προσωπικό όχημα για δικό μου όφελος.

// Έχουν έρθει πολιτικοί να δουν την παράσταση; Πιστεύετε ότι θα την άντεχαν; Εγώ αν ήμουν πολιτικός και έβλεπα αυτήν την παράσταση θα ένιωθα ένοχος.
Από όσο ξέρω έχει έρθει ένας πολιτικός μέχρι σήμερα. Πιστεύετε ότι οι πολιτικοί μας ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό; Και όμως το κάθε έργο -και αυτή είναι η μαγεία του θεάτρου- μιλά στην ψυχή και το μυαλό του κάθε θεατή ξεχωριστά. Οι πολιτικοί μας πρέπει να βρουν το κουράγιο, το θάρρος, το θράσος αν θες, για να αντιμετωπίσουν την τέχνη. Η τέχνη είναι αλήθεια. Μόνο έτσι θα ασκούσαν πολιτική με στόχο μια καλύτερη ζωή για όλους μας. Θα μπορούσαν οι πολιτικοί μας να βγουν από τα γραφεία τους και από τα σπίτια τους και να πάνε στο θέατρο; Πιστεύω ότι κάποιοι φοβούνται και κάποιοι ντρέπονται.

// Υπάρχουν και κάποιοι πολιτικοί που πάνε στις πρεμιέρες…
Ίσως για να εξυπηρετήσουν κάποιους σκοπούς. Αλλά δεν θέλω να είμαι αφοριστικός. Προς Θεού. Υπάρχουν και σοβαροί πολιτικοί. Γιατί η πολιτική είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Οι πολιτικοί χρειάζονται το συστατικό της μεγαλοσύνης. Επιβάλλεται να καταπατηθεί το μικροσυμφέρον υπέρ του μεγάλου συμφέροντος που είναι η ευτυχία, η πρόοδος, η ευημερία του λαού.

// Ο «μπαρπα-Λεονάρδος» στην παράσταση, ο αντιστασιακός, ο αγωνιστής διαβάζει τους αρχαίους φιλοσόφους, μιλά για τα 2.500 χρόνια ελληνικής ιστορίας. Στο DNA μας είναι η επιβίωση του έθνους, η παράδοση, οι ρίζες. Μπορούμε να μην πολεμήσουμε για αυτά και στο μέλλον;
Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες λύσεις στα ζωτικά προβλήματα της ανθρωπότητας ανά τους αιώνες βρίσκονται μέσα στα συγγράμματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Είμαστε ο λαός που έχουμε την τύχη ή την ατυχία να προερχόμαστε από αυτούς που έγραψαν τις απαντήσεις. Ο λαός που, στις μεγάλες αλήθειες της ζωής, καλείται να κάνει την διαφορά. Δεν φταίει ο λαός που σήμερα, μέσα σ’ αυτήν την παγκόσμια οικονομική κρίση, δεν την έχει κάνει. Και η διαφορά δεν γίνεται με τη βία. Είμαι κατά της βίας από όπου και αν προέρχεται. Η φωνή του λαού μπορεί να ακουστεί μέσω της δουλειάς, της παιδείας, του πολιτισμού. Και παρακαταθήκη έχουμε.

// Δηλαδή η ανατροπή δεν θα έρθει από την κοινωνική έκρηξη;
Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι οι επαναστάσεις έφεραν την ανατροπή. Η βία, ο θάνατος, το αίμα. Μπορεί να ακούγεται γραφικό, αλλά θα ήθελα η αλλαγή να γίνει χωρίς βία, αναίμακτα. Δεν θέλω να εξοντωθούμε μεταξύ μας. Είναι αποπροσανατολιστικό. Ξέρουμε τι έχει συμβεί στη χώρα μας να το αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί. Χρειάζεται παιδεία και φαντασία.
Έβλεπα ένα ντοκιμαντέρ για την Κούβα. Οι άνθρωποι ζούνε φτωχικά, αλλά είναι χαρούμενοι. Είναι η χώρα με τον μικρότερο αναλφαβητισμό. Έχουν δωρεάν παιδεία και περίθαλψη.

// Δηλαδή ένα καθεστώς σαν αυτό της Κούβας φέρνει την ευτυχία;
Δεν λέω να γίνουμε Κούβα. Αλλά στην πολιτική χρειάζονται ιδέες, χρειάζεται και κοινωνική αντίληψη. Και στο κάτω-κάτω τι είναι ευτυχία;

// Τι είναι ευτυχία για εσάς;
Μάθαμε τα τελευταία χρόνια ότι ευτυχία σημαίνει το μεγαλύτερο σπίτι, το ωραιότερο σπίτι, το πιο ακριβό αυτοκίνητο. Το περισσότερο. Η συνεχής πρόσθεση.

// Δηλαδή το πιο άνετο αμάξι, δεν είναι επιθυμία σας;
Η επιθυμία μου είναι το να ζω με τα λιγότερα και να είμαι ευτυχισμένος μ’ αυτά. Ο πλούτος είναι στην αφαίρεση. Η χαρά στις προσωπικές σχέσεις.
Θα ήθελα να μπορούσα να ζω με τα λιγότερα.

// Πώς ζουν σήμερα 2.000.000 Έλληνες επίσημα άνεργοι; Τι μας σώζει;
Η υπομονή μας, η επιμονή μας, η καρτερικότητα, η φιλοσοφία μας, οι αρετές μας. Αλλά πως να μπω στο μυαλό ενός άνεργου; Ενός ανθρώπου που δεν έχει τα στοιχειώδη για τον βιοπορισμό του; Τι να πω εγώ για αυτόν που δεν έχει φαγητό; Αυτός πρέπει να μιλήσει. Αλλά θα δώσω και μια άλλη διάσταση. Ο άνθρωπος που είναι άνεργος δεν νιώθει χρήσιμος, δημιουργικός, άξιο μέλος στην οικογένειά του και στην κοινωνία. Μαραζώνει και υπαρξιακά.

// Ζούμε έναν οικονομικό πόλεμο;
Πως θα το αποκαλούσατε εσείς;

// Η τέχνη είναι σανίδα σωτηρίας
στην κρίση; Αντίδοτο στις αυτοκτονίες, στην απομόνωση;
Η τέχνη δεν χρειάζεται δύσκολες συνθήκες για να υπάρξει, να λειτουργήσει. Λειτουργεί από μόνη της. Είναι πάρα πολύ σημαντικό πράγμα για τον άνθρωπο. Του αλλάζει και του καλυτερεύει την ζωή. Την φωτίζει. Δεν λέω ότι του μαθαίνει πράγματα. Το πιο σπουδαίο πράγμα που κάνει η τέχνη είναι ο ψυχαγωγικός της χαρακτήρας. Μέσω της ψυχαγωγίας έρχεται και η εκπαίδευση.

// Στο διάλειμμα της παράστασης ο κόσμος ανέλυε το έργο. Άρα το έργο περνά μηνύματα;
Και γράφτηκε το 1946, για σκεφτείτε το. Αλλά επιμένω, το να χαρεί κάποιος με μια παράσταση, να γελάσει, να ευφρανθεί η ψυχή του, να ξεχαστεί είναι το μείζον. Η αξία της ψυχαγωγίας είναι τεράστια υπόθεση.

// Το ότι το θέατρο είναι κλεισμένο με προκράτηση για εβδομάδες σας κάνει ευτυχή;
Με δικαιώνει. Το έργο πρέπει να το δουν τα νέα παιδιά.

// Μπορεί να υπάρξει ελληνικό θέατρο χωρίς ελληνικό έργο;
Ελληνικό έργο υπάρχει στις μέρες μας, αλλά ικανοποιεί κάποιες από τις ανάγκες που αναλύσαμε.

// Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;
Και τι να κάνω; Να χωθώ σε μια τρύπα και να περιμένω να πεθάνω; Είμαι γονέας. Οφείλω να είμαι αισιόδοξος. Πρέπει να αγωνίζομαι καθημερινά. Έχω ευθύνη.