Καιρός να ειπωθούν ορισμένες αλήθειες για την Ευρώπη
Oι εκδηλώσεις αυτές θα είχαν ιδιαίτερο νόημα εάν προσφέρονταν πραγματικά ως ευκαιρίες για ουσιαστική αξιολόγηση και αποτίμηση της πορείας της Ευρώπης και της αποστάσεως που χωρίζει τη σημερινή Ευρώπη από τα οράματα και τους στόχους των πρώτων ιδρυτών και πρωταγωνιστών της.
Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, ανταποκρινόμενος στις προσδοκίες των οργανωτών της εκδηλώσεως, έμεινε πιστός στη συνήθη πρακτική των εγκωμίων στην Ευρωπαϊκή ιδέα και της προσφοράς σ’ αυτήν του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αποφεύγοντας ν’ αναφερθεί στα προβλήματα και στον σκεπτικισμό και προβληματισμό που δημιουργεί η σημερινή της εξέλιξη. Αντιθέτως, υπερέβαλε σε δηλώσεις αφοσιώσεως, θέτοντας σε ίση μοίρα εθνική και Ευρωπαϊκή πατρίδα. Μακάρι η πορεία της Ευρώπης να δικαιολογούσε αυτή την αφοσίωση και αυτή την ταύτιση.
Γιατί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ασπάσθηκε με τόσο ενθουσιασμό και πίστη την Ευρωπαϊκή ιδέα και αγωνίσθηκε για την ένταξη της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Το έπραξε για τρεις βασικούς λόγους: Πρώτον, για λόγους γεωπολιτικούς. Πίστευε ορθώς ότι η ένταξη της Ελλάδος σε μια ενωμένη Ευρώπη, θα έβγαζε την Ελλάδα από την εθνική μοναξιά της, θα κατοχύρωνε την ασφάλειά της και θα της παρείχε πλεονέκτημα κυρίως έναντι της ανταγωνιστικής Τουρκίας. Σημειωτέον, μια πολιτική Ένωση, όπως η προσδοκώμενη Ευρωπαϊκή, είναι ποιοτικά πολύ διαφορετική από μια απλή στρατιωτική συμμαχία, όπως, π.χ., το ΝΑΤΟ, στο οποίο συμμετέχει και η Τουρκία. Μια πολιτική Ένωση βασίζεται σε πολύ μονιμότερα και σταθερότερα στοιχεία απ’ ότι η σκοπιμότητα και τα συγκυριακά συμφέροντα, που επιβάλλουν μια συμμαχία.
Τα στοιχεία αυτά παραπέμπουν στον δεύτερο βασικό λόγο, για τον οποίο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θεώρησε επιτακτική την ένταξη της Ελλάδος. Είναι η ιστορική και πολιτιστική συγγένεια και συνάφεια μεταξύ των Ευρωπαϊκών λαών. Αυτή μπορεί να συνοψισθεί σε τρεις βασικούς πυλώνες, που προσδιορίζουν σε αδρές γραμμές τους κοινούς παρανομαστές της Ευρωπαϊκής ιστορίας και πολιτιστικής ταυτότητας. Ο πρώτος αναφέρεται στην κληρονομιά της Ελληνο-Ρωμαϊκής Αρχαιότητας. Ο δεύτερος στον χριστιανισμό. Ο τρίτος στην Αναγέννηση, στις σύγχρονες επιστήμες και στο κράτος δικαίου.
Η συμβολή της Ελλάδος στους δύο πρώτους πυλώνες είναι καθοριστική. Σημαντική είναι επίσης η συμβολή της στην Αναγέννηση, εφόσον αυτή είχε ως πηγή την Ελληνική κυρίως Αρχαιότητα, την επανακάλυψη των κλασικών αξιών και γραμμάτων και του επιστημονικού και ορθολογιστικού πνεύματος. Η Ελλάδα συνέβαλε αλλά δεν μετέσχε ευθέως στην Αναγέννηση, εφόσον, μετά την πτώση του Βυζαντίου, καλύφθηκε επί τέσσερις αιώνες από το Οθωμανικό νέφος.
Ο τρίτος λόγος, για τον οποίο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιδίωξε την ένταξη της Ελλάδος είναι ο οικονομικός. Συγκεκριμένα, η ιδέα και η προοπτική της κοινής Ευρωπαϊκής οικονομικής αγοράς. Η Ευρώπη είναι η μεγαλύτερη εμπορική δύναμη στον κόσμο. Μεγαλύτερη ακόμα και από τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη αποτελούσε για την Ελλάδα τη σημαντικότερη αγορά και διέξοδο για τα προϊόντα της. Παρά τα μειονεκτήματα, που αντιπροσώπευε για την Ελλάδα ο ελεύθερος ανταγωνισμός σε μια μεγάλη αγορά, με δεδομένη την ιστορική καθυστέρηση της Ελλάδος σε ανάπτυξη και εκβιομηχάνιση, εκτιμήθηκε ότι θα ήταν δυνατόν να υπερπηδηθούν οι δυσκολίες και ότι η ένταξη θα ήταν τελικά συμφέρουσα. Εκτιμήθηκε ειδικότερα ότι η δυναμική που θα αναπτυσσόταν με την κοινή αγορά και οι νέες ευκαιρίες που θα προσφέρονταν σ’ αυτήν στην Ελληνική οικονομία, θα επιτάχυναν τον εκσυγχρονισμό της και θα αντιστάθμιζαν τα μειονεκτήματα.
Η Ευρώπη ακολούθησε, δυστυχώς, μια εξέλιξη, που δεν έδωσε σάρκα και οστά σε μια πολιτική ένωση, ούτε άνοιξε την προοπτική μιας γεωπολιτικής αυτονομίας, όπως ήθελε και οραματιζόταν ο στρατηγός Ντε Γκωλ. Αντιθέτως, ακόμη και η Γαλλία επανήλθε στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, που αναζητά έναν νέο ρόλο στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο. Η πολιτική Ένωση και η γεωπολιτική αυτονομία θα ήταν το επιστέγασμα μιας μακράς, ενοποιητικής διαδικασίας για την οποία είχε επιλεγεί σκοπίμως ως αφετηρία η οικονομική ενοποίηση αντί της πολιτικής.
Ακόμη και η εισαγωγή του ευρώ, ως καταλύτη ενότητας, δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Αντιθέτως, επαύξησε τις αντιφάσεις από την πρωθύστερη εισαγωγή κοινού νομίσματος, χωρίς δηλαδή προηγούμενη πολιτική ενοποίηση και κοινή πολιτική προοπτική.
Οι συνέπειες για τις λιγότερο αναπτυγμένες και τις λιγότερο ανταγωνιστικές χώρες – μέλη είναι δυσβάστακτες και απειλούν τη συνοχή και την προοπτική του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Οι προσδοκίες που γέννησε η Ευρωπαϊκή Ένωση για μεγαλύτερη ανάπτυξη και ευημερία δοκιμάζονται σ’ ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό Νότο. Τι προτίθεται να πράξει η Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτός από τη συνταγή της λιτότητας, που πλήττει με οπισθοδρόμηση το επίπεδο ζωής των λαών του Ευρωπαϊκού Νότου και αφήνει ανεξέλεγκτη την ανεργία και την αβεβαιότητα;
Είναι λογικό ότι εάν διαψευσθούν οι ελπίδες που επενδύθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ευρωπαϊκοί λαοί θ’ αναδιπλωθούν στο εθνικό τους κράτος. Ήδη είναι πολύ ανησυχητικές οι ενδείξεις από το πολιτικό σκηνικό της Γαλλίας, με τη θεαματική άνοδο του Εθνικού Μετώπου της Μαρίν Λεπέν. Είναι πολύ πιθανόν, το κόμμα αυτό να κατακτήσει την πρώτη θέση στις προσεχείς Ευρωεκλογές.
Η Ελλάδα είναι η χώρα που ζει, με τον πιο δραματικό τρόπο, όχι μόνο τις συνέπειες της θλιβερής κομματοκρατίας των τελευταίων δεκαετιών αλλά και τις αντιφάσεις και τα προβλήματα μιας υποτιθέμενης, πολιτικής Ενώσεως, που εξελίχθηκε σε παγκοσμιοποιημένη ζώνη ελευθέρου εμπορίου. Η εξέλιξη αυτή είναι καταστροφική για την Ελλάδα. Σε τι συμφέρει την Ελλάδα μια τέτοια ζώνη χωρίς κοινή ανάπτυξη, συνοχή και αλληλεγγύη;
Δεν είναι αυτό που επεδίωξε, με την ένταξη, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Είναι καιρός οι επίσημοι εκπρόσωποι της Ελλάδος να θέσουν τα προβλήματα αυτά και να μη περιορίζονται σε κενά εγκώμια για την Ευρώπη και σε δηλώσεις αφοσιώσεως.