Διαφθορά, αυτογνωσία και υποκρισία
1. Ως εγκληματολόγος, ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, αλλά και ως βουλευτής έχω ασχοληθεί ιδιαίτερα και ειδικά με το φαινόμενο της διαφθοράς. Όχι διότι πιστεύω ότι μπορώ να το ελέγξω πλήρως θεωρητικά ή να καταθέσω αποτελεσματικές προτάσεις αντιμετώπισης. Κυρίως διότι αισθάνομαι ως πολίτης την υποχρέωση να φωτίσω όσο παραπάνω γίνεται τις αθέατες όψεις του.
2. Η τελευταία θέση της Ελλάδας στη λίστα των διεφθαρμένων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό ή και παγκόσμιο φαινόμενο στηρίζεται στο μαύρο χρήμα και προστατεύεται από μηχανισμούς συγκάλυψης. Η επιρροή παράνομων συμφερόντων σε κρατικές λειτουργίες μέσω και της καπιταλιστικής παραοικονομίας διευκολύνει το πολιτικό χρήμα για να βρει τρόπους/δρόμους για να διαφεύγει του νόμου. Η ολική χρέωση της διαφθοράς στους πολιτικούς χωρίς καμιά σχεδόν αναφορά στη «λαϊκή διαφθορά» μπορεί να είναι μονομερής, όμως οι νοσούντες πολιτειακοί, πολιτικοί και κοινωνικοί οργανισμοί είναι αυτοί που γεννούν και τα σκάνδαλα. Άρα η κάθαρση συνιστά γενική/ολιστική διαχείριση του φαινομένου από μια ανταποδοτική Δημοκρατία. Η απόσταση από τη Νέμεση ως την κάθαρση είναι μεγάλη, αλλά πρέπει να καλυφθεί ταχύτατα καθώς η απουσία κρατικού ελέγχου και οι πελατειακές σχέσεις έχουν αρχίσει να βλάπτουν σοβαρά την υγεία της Δημοκρατίας. Διαφθορείς και διεφθαρμένοι εξακολουθούν να (δια)πλέκονται παρασυρόμενοι από την ευκολία πλουτισμού.
3. Η φοροδιαφυγή ως τζόγος, ως παιχνίδι εξουσίας, ως business, ως παραοικονομία, η διαφθορά της μαύρης εργασίας, η διαφθορά «της κρίσης», η διαφθορά σε νοσοκομεία, εφορίες, ασφαλιστικούς φορείς, πολεοδομίες, πανεπιστήμια ακυρώνουν την κανονιστική και θεσμική διάσταση της πολιτικής και αμαυρώνουν την ηθική της ευθύνης. Ενώ η καλή διακυβέρνηση (λογοδοσία, νομιμότητα, αποτελεσματικότητα, ποιότητα, κράτος δικαίου) εμπεριέχει και τον έλεγχο της διαφθοράς (της δωροδοκίας, του χρηματισμού, της απάτης, της ευνοιοκρατίας, του εκβιασμού) κι ενώ ο εσωτερικός και εξωτερικός έλεγχος της Δημόσιας Διοίκησης αλλά και του κράτους συνιστά πρωταρχικό εργαλείο πάταξης της διαφθοράς, όλα τα εγχειρήματα προσκρούουν τόσο σε αντιλήψεις όσο και σε ελλείψεις.
3.1. Οι αντιλήψεις για το τί είναι διαφθορά διαφέρουν. Πολιτικοί, κόμματα, ΜΜΕ, ΜΚΟ, θεσμοί προσεγγίζουν διαφορετικά το φαινόμενο. Κοινωνική/δομική οπτική και ατομικιστική/ηθική οπτική διαπλέκονται με αποτέλεσμα να κατακερματίζεται το αντικείμενο. Από το ήθος του υπαλλήλου μέχρι την παγκοσμιοποίηση, η ερευνητική απόσταση είναι πολύ μεγάλη για να βρεις άκρη. Στη χώρα μας η ταύτιση στην κοινή γνώμη, της κάθαρσης, της διαφθοράς με το «δώστε αίμα στον λαό» κι όχι με θεσμικές λειτουργίες και οργανωτικές μεταρρυθμίσεις συχνά εκφυλίζει την όλη διαδικασία σε εξόντωση πολιτικών/οικονομικών αντιπάλων.
3.2. Η νομική και κυρίως ποινική αντιμετώπιση του προβλήματος (ενεργητική – παθητική δωροδοκία, δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών, μαζική φοροδιαφυγή κ.ά.) δεν αρκεί. Δίκες εξπρές, υψηλά πρόστιμα, εφεδρεία, δικαστική Αστυνομία, πόθεν έσχες, νέοι μηχανισμοί και δίκτυα, τεχνικές λύσεις, ιντερνετική διαφάνεια ελέγχου των δαπανών καλούνται να εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν: τις δίκες της διαφθοράς, τους τόπους της διαφθοράς τη «νομότυπη ηθική» της διαφθοράς, τους επαγγελματίες της διαφθοράς. Το μωσαϊκό όμως των αρμόδιων αρχών καθώς και η έλλειψη εργαλειακού, λειτουργικού ορισμού, τεχνικά απαλλαγμένου από πολιτικές σκοπιμότητες χρήζουν επανεξέτασης. Η ταυτόχρονη εκρίζωση των οριζόντιων και κάθετων δικτύων της διαφθοράς (από τον «βασικό μέτοχο» μέχρι την «ευθύνη υπουργών») δεν είναι εύκολη υπόθεση σε μια χώρα, της οποίας οι περισσότεροι πολίτες έχουν «μάθει να ζουν έτσι». Η διαφθορά έχει καταστεί αξιακό πρόβλημα. Η σχετική κουλτούρα δεν είναι εύκολα αναστρέψιμη, καθώς η έννοια του δημοσίου συμφέροντος προϋποθέτει ανάμεσα στα άλλα και εμπιστοσύνη στους θεσμούς διαφάνειας. Η «διαχείριση της φαυλότητας» προηγείται της πρόθεσης εξυγίανσης. Δεν αρκεί η αλλαγή κουλτούρας. Χρειαζόμαστε αλλαγή πολιτικής με ριζικές μεταρρυθμίσεις.
4. Η Έκθεση της Επιτροπής GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης (20-22/6/12) τα λέει και τα γράφει όλα. Η Ελλάδα μπήκε σε σχετική επιτήρηση γιατί υλοποίησε μία (1) από τις 27 συστάσεις που της είχαν γίνει πριν δύο χρόνια. Ο «τζαμπατζής (free rider) ως «αντιστασιακός» ή ως κομματικός πελάτης δεν είναι η πρόσφορη λύση. Η «διανομή αξιών» και ο μη-σφετερισμός ρόλων, η υποχρέωση λογοδοσίας και η διαφάνεια αλλά και η ενίσχυση της Δημοκρατίας μας προφανώς συνιστούν καλύτερη λύση. Αρκετά δαιμονοποιήσαμε το (διεφθαρμένο) πολιτικό σύστημα, την κομματοκρατία, την ολιγωρία της Δικαιοσύνης και εξαιρέσαμε την αδιαφάνεια και τη διαφθορά των «άλλων». Είναι η ώρα της συνευθύνης Κράτους, Θεσμών, Κοινωνίας και του κάθε Πολίτη ξεχωριστά.