Δικομματική συναίνεση και δημόσιο έλλειμμα στις ΗΠΑ
Ο τότε Αμερικανός Πρόεδρος το αντιμετώπισε, καταφεύγοντας στο γνωστό παιχνίδι της πολιτικής χρεώσεως των κινδύνων και των συνεπειών τους στους αντιπάλους του. Ο ελιγμός πέτυχε πλήρως και ο Μπιλ Κλίντον εξήλθε νικητής.
Ο Μπαράκ Ομπάμα ακολουθεί την ίδια τακτική. Μεταφέρει την πίεση και το κόστος σ’ αυτούς που διασυνδέουν την ψήφιση νέου ανωτάτου ορίου επιτρεπομένου δημοσίου ελλείμματος, με το περίφημο σχέδιο υγείας (Obamacare). Το τελευταίο, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις του Ρεπουμπλικανικού κόμματος και ιδίως της ακραίας πτέρυγάς του Tea Party, ψηφίσθηκε τελικά το 2010. Ο Μπαράκ Ομπάμα, που εξελέγη με τη σημαία του κοινωνικού μεταρρυθμιστή, κατέστησε σύμβολο της Προεδρίας του την προώθηση της μεταρρυθμίσεως αυτής ως δείγματος μιας νέας, κοινωνικά ευαίσθητης πολιτικής. Το νομοσχέδιο δεν επιλύει το πρόβλημα. Προσφέρει όμως ένα δίκτυο προστασίας και βοήθειας στον κρίσιμο και πανάκριβο στις ΗΠΑ τομέα της υγείας, σε εκατομμύρια Αμερικανούς.
Το Ρεπουμπλικανικό κόμμα επανέφερε το θέμα στο Κογκρέσο, συνδέοντάς το με το κορυφαίο θέμα της αναθεωρήσεως του ανωτάτου επιτρεπομένου ορίου του δημοσίου ελλείμματος. Το τελευταίο ανήλθε σε 16,7 τρισ. δολάρια και υπερβαίνει ήδη το επιτρεπόμενο όριο. Χωρίς νέα εξουσιοδότηση του Κογκρέσου για αύξηση του ορίου, οι ΗΠΑ θα βρεθούν τεχνικά σε μια αλλόκοτη κατάσταση στάσεως πληρωμών. Η εναλλακτική οδός θα ήταν οι περικοπές δαπανών και η εφαρμογή μιας Αμερικανικής εκδοχής της πολιτικής της λιτότητας που εφαρμόζεται στην Ευρώπη, με προεξάρχουσα τη Γερμανία της Μέρκελ.
Σε μια τέτοια περίπτωση, θα έπρεπε οι ΗΠΑ να αναθεωρήσουν δραστικά την πολιτική τους. Η τελευταία στηρίζεται στη χωρίς όρια παροχή ρευστότητας, με αυτοκρατορική κατάχρηση του πλεονεκτήματος του δολαρίου, που είναι διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Μια τέτοια στροφή πολιτικής είναι αδιανόητη για τις ΗΠΑ, που θέτει τον κίνδυνο της υφέσεως σε πολύ υπέρτερη μοίρα, όπως επίσης το ρόλο του δολαρίου. Ασκεί γι’ αυτό συνεχείς πιέσεις στην Ευρώπη για αλλαγή πολιτικής και εφαρμογής πιο αναπτυξιακών και επεκτακτικών πολιτικών.
Το νέο στοιχείο στην επανάληψη του Αμερικανικού δράματος στο θέμα της οροφής του δημοσίου ελλείμματος, είναι η διάρρηξη στο Κογκρέσο, σε επικίνδυνο βαθμό, της παραδοσιακής δικομματικής συναινέσεως. Παραδοσιακά, οι ηγέτες των δύο κομμάτων, στο Κογκρέσο, κατέφευγαν σε σκληρές διαπραγματεύσεις σε όλα τα μεγάλα θέματα αλλά κατέληγαν σε συμβιβαστικές λύσεις. Η ακραία συμπεριφορά της πτέρυγας του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, που είναι γνωστή ως Tea Party, αλλάζει, σημαντικά τα δεδομένα. Το Tea Party επιδιώκει νε ακυρώσει το νομοσχέδιο για την υγεία του Αμερικανού Προέδρου, ασκώντας απροκάλυπτο εκβιασμό και υποδεικνύοντας ως λύση την περικοπή των δαπανών για την υγεία και γενικά τις περικοπές αντί τη συνεχή αύξηση του ορίου του ελλείμματος.
Ένα δεύτερο, νέο στοιχείο είναι η σημερινή διεθνής οικονομική συγκυρία, μετά την κρίση του 2008 και 2009. Η τελευταία άρχισε με τα υποτιμημένα οικιστικά δάνεια (Subprimes) στις ΗΠΑ. Εξελίχθηκε όμως γρήγορα σε ένα χρηματιστικό τυφώνα, που απείλησε την παγκόσμια οικονομία. Η κρίση απεκάλυψε πόσο σαθρές και επικίνδυνες είναι οι βάσεις του παγκόσμιου χρηματιστικού και νομισματικού συστήματος.
Το διεθνές νομισματικό σύστημα, που διαμορφώθηκε, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις Συμφωνίες Bretton woods, βρίσκεται σε ουσιαστική αποσύνθεση. Οι ΗΠΑ, επί Προέδρου Νίξον, εγκατέλειψαν μονομερώς το 1971 τον λεγόμενο χρυσό κανόνα (gold standard). Το δολάριο παραμένει εκ των πραγμάτων διεθνές αποθεματικό νόμισμα, χωρίς όμως κανένα θεσμικό και κανονιστικό αντίβαρο, όπως ήταν η σύνδεσή του με την τιμή του χρυσού. Αυτό, επιτρέπει στις ΗΠΑ να ασκούν έναν λεόντειο ρόλο στο διεθνές νομισματικό σύστημα.
Το γεγονός αυτό διευκολύνει, προφανώς, την υπερχρέωση των ΗΠΑ, με ομόλογα που αγοράζουν οι ξένες χώρες, με πρώτη σήμερα την Κίνα, που επιδιώκει τη μεγιστοποίηση των εξαγωγών της στην Αμερικανική αγορά. Ο Πρόεδρος Κλίντον, την επαύριο της κρίσεως που αντιμετώπισε στο Κογκρέσο, για το όριο του ελλείμματος, ανέλαβε πρωτοβουλία για τη δραστική μείωσή του.
Η προσωρινή όμως ισορροπία που επετεύχθη τότε ανετράπη γρήγορα κάτω από την πίεση της δυναμικής που αναπτύχθη με την απορρύθμιση του χρηματιστικού τομέα, στην οποία, δυστυχώς, πρωταγωνίστησε ο Μπιλ Κλίντον, με σημαία την παγκοσμιοποίηση. Σημειώνεται σχετικά ότι επί Κλίντον, το 1999, ανετράπη οριστικά και καταργήθηκε ο καθοριστικός νόμος για τον έλεγχο της χρηματιστικής κερδοσκοπίας, που είχε εισαγάγει, το 1934, ο Πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ο περίφημος Glass-Steagall Act.
Λογικά, αναμένει κανείς ότι η δικομματική σύγκρουση στο Κογκρέσο θα λήξει σχετικά σύντομα, εφόσον το ενδεχόμενο μιας Αμερικανικής χρεοκοπίας είναι αδιανόητο τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για την παγκόσμια οικονομία.
Η εικόνα όμως της πρώτης δυνάμεως του κόσμου, που κινδυνεύει, έστω και τεχνικά, να περιέλθει σε κατάσταση χρεοκοπίας και αναστέλλει εν τω μεταξύ τη λειτουργία ολόκληρων τομέων του κράτους, είναι οδυνηρή. Δείχνει σε πόσο εύθραυστες βάσεις στηρίζεται το σημερινό παγκόσμιο οικονομικό σύστημα αλλά και επιβεβαιώνει, για μια ακόμη φορά, ότι η φθορά και η παρακμή των μεγάλων δυνάμεων αρχίζει συνήθως εκ των έσω.
Για την Ελλάδα και τις άλλες δοκιμαζόμενες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, η Αμερικανική κρίση για την οροφή του δημοσίου ελλείμματος, στέλνει άσχημα μηνύματα. Δίνει νέα επιχειρήματα στους απολογητές και προπαγανδιστές της πολιτικής της λιτότητας στην Ευρώπη.
Στην πραγματικότητα, η νέα ακραία, νεοφιλελεύθερη τάξη, πραγμάτων που κυριαρχεί, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, με την απορρύθμιση και πρόταξη των δήθεν αυτορυθμιζομένων αγορών, αντιπροσωπεύει ένα νέο, αβυσσαλέο κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία.