Κηπούρια: Ένας θύλακας παράδοσης, τέχνης, παιδείας
Το νέο βιβλίο αποτελεί έργο σωστικό της μνήμης, της παράδοσης και της ιστορίας της Μονής του Ευαγγελισμού στα Κηπούρια, που βρίσκεται στις δυτικές ακτές του νησιού, κοντά στα χωριά Χαβδάτα και Χαβριάτα, 15 χιλιόμετρα από το Ληξούρι, και μπορεί χωρίς υπερβολή να χαρακτηριστεί το Άγιο Όρος της Κεφαλονιάς.
Ωστόσο, η προσφορά του συγγραφέα στη μοναστηριακή βιβλιογραφία του τόπου του αναδεικνύει με τον ευμέθοδο τρόπο της έρευνάς του την πολιτιστική σημασία της Μονής, πραγματικού θύλακα της επτανησιακής παράδοσης, τέχνης και παιδείας, όπως χαρακτηριστικά γράφει στον τίτλο του πολυσέλιδου αυτού τόμου.
Το βιβλίο είναι αποτέλεσμα συστηματικής μελέτης των πηγών, αρχειακής έρευνας και ευρείας ιστορικής αναδίφησης. Με χρονική ακολουθία εξετάζεται αρχικά η μητρική κατά κάποιο τρόπο σχέση της παλαιότερης και μη υπάρχουσας πλέον Μονής της Αγίας Παρασκευής του Ταφιού με την εξεταζόμενη. Κοινοβιακή η Μονή του Ευαγγελισμού, οφείλει την ίδρυση αλλά και την πρώτη ακμή της στον ιερομόναχο Χρύσανθο Πετρόπουλο ή Μπόικο (1729-1802), δυναμική προσωπικότητα, η οποία παρουσίασε πληθωρική δράση, αφού τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα συνάπτονται με πολεμικές και επαναστατικές δραστηριότητες, σχετιζόμενες με την παρουσία του ρωσικού στόλου στην προεπαναστατική Ελλάδα.
Η Μονή λειτούργησε, όπως λέχθηκε, ως κοινοβιακή, με την αυστηρή τάξη των Μονών του είδους αυτού. Η θητεία σ’ αυτήν σειράς φιλόπονων και φιλομαθών ηγουμένων, που εξετάζονται κατά σειρά ηγουμενίας από τον συγγραφέα, και η αρωγή ευπαίδευτων ανδρών, ιερωμένων και μη, την κατέστησαν σταδιακά σεβαστό προσκύνημα και αξιόλογο πνευματικό κέντρο.
Μετά την αναφορά στις ηγουμενίες και το έργο ενός εκάστου ηγουμένου ο Γ. Μοσχόπουλος εξετάζει αναλυτικά την οικονομική κατάσταση της Μονής, η οποία συνέτεινε στην επιβίωσή της και εισέρχεται στο κεφάλαιο της πνευματικής φυσιογνωμίας της, την οποία και αναδεικνύει μέσα από την παρουσίαση σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, που με την παρουσία τους έγιναν αιτία να αναπτυχθεί η πνευματική της προσφορά. Ο Ιωάννης Αραβαντινός, γνωστός ως Κρασοπατέρας από τα βακχικά ποιήματα που συνέθετε, ήταν ένας από αυτούς που συντέλεσαν στη διαμόρφωση ενός ξεχωριστού πνευματικού περιβάλλοντος, υπήρξε δε βασικός ο ρόλος του στη λειτουργία της βιβλιοθήκης της.
Η Μονή σήμερα φθίνει, υπηρετούμενη από έναν μόνο μοναχό. Όμως εργασίες σαν αυτή του καθηγητή Μοσχόπουλου μπορεί να αποτελέσουν εναύσματα για μελλοντική αναγέννησή της και συνέχεια της τόσο σημαντικής διαδρομής της στον χρόνο.
Η εργασία κλείνει με δύο Παραρτήματα, χρήσιμα πρωτίστως για το τεκμηριωτικό υλικό τους, παράλληλα δε για την απόδειξη του επιστημονικού τρόπου σύνθεσης του τόμου. Ανέκδοτα έγγραφα, απόδειξη της επίπονης εις βάθος μελέτης, με την κατάλληλη επιλογή τους από τον συγγραφέα αποκαλύπτουν με αρχειακό τρόπο την όλη ιστορική πορεία της Μονής και των μοναχών της, εκτυλίσσοντας πτυχές μικροϊστορικές, που συμποσούμενες όμως σχηματίζουν την ψυχή της και την ιδιοσυστασία της. Τα έγγραφα αυτά αφορούν ουσιαστικά σε λεπτομέρειες από τη μοναστική κοινότητα, αλλά ως σώμα αποδίδουν τους καρπούς τριών περίπου αιώνων.
Το δεύτερο Παράρτημα με την καταγραφή των αρχειακών πηγών που αξιοποίησε ο Γ. Μοσχόπουλος, έχει διπλή αξία: επιστημονική βάση, άνοιγμα δηλαδή του εργαστηρίου του στους ομότεχνούς του και, ακόμη, παροχή οδηγιών και ηθικών κινήτρων προς τους νέους επιστήμονες.
Θεοδόσης Πυλαρινός