Επαναπροσδιορισμός ρόλων
Αναφερόμαστε κυρίως στις ΗΠΑ, που σε καταφανή αντίθεση με τις παρεμβατικές ή μεσολαβητικές τους ενέργειες άλλων εποχών, όταν μονοπωλούσαν ρόλους και επηρέαζαν τις εξελίξεις στην περιοχή, τήρησαν στάση διστακτικότητας.
Οι λόγοι είναι γνωστοί. Απλά και επιγραμματικά υπενθυμίζουμε ότι οι ΗΠΑ απέσυραν το ενδιαφέρον τους από την περιοχή και στράφηκαν πλέον προς την Ασία, με τα μάτια στραμμένα στην Κίνα.
Τα γεγονότα όμως στη Συρία, που προκάλεσαν εκρηκτική ρευστότητα στην περιοχή με τις γνωστές συνέπειες, υποχρέωσαν την Ουάσιγκτον να επανεξετάσει τη στάση της.
Ο Πρόεδρος Ομπάμα είχε αναγγείλει προ καιρού ότι η χρησιμοποίηση από το καθεστώς Άσαντ χημικών όπλων, θα συνιστούσε υπέρβαση της κόκκινης γραμμής, υπέρβαση που θα προκαλούσε την αντίδραση των ΗΠΑ.
Ίσως η τοποθέτηση αυτή ήταν εκείνη, κατά πολλούς, που «παγίδευσε» τον αμερικανό Πρόεδρο, αφού δεν είχε εκτιμηθεί ορθά, ούτε είχε προβλεφθεί η συριακή ενέργεια, που πολλοί ίσως είχαν υποτιμήσει και δεν θεωρούσαν πολύ πιθανή.
Η χρησιμοποίηση χημικών όπλων που φάνηκε ότι εκτοξεύτηκαν από τις δυνάμεις του καθεστώτος σε προάστιο της Δαμασκού, αποτέλεσε την υπέρβαση της κόκκινης γραμμής του αμερικανού Προέδρου, που έδειξε αποφασισμένος να αναλάβει δράση κατά της Δαμασκού.
Μετά όμως την αντίδραση της αμερικανικής κοινής γνώμης, αλλά και την διαφανείσα αρνητική προδιάθεση του Κογκρέσου να του δώσει εξουσιοδότηση για ανάληψη δράσης κατά της Συρίας και μετά την υπαναχώρηση του Λονδίνου να συνδράμει την Ουάσιγκτον σε κάποια, έστω και χειρουργικής μορφής επέμβαση κατά της Συρίας, ο αμερικανός Πρόεδρος έμεινε μόνος, με σύμμαχο τη Γαλλία
Τα πράγματα φαινόντουσαν ότι οδηγούνταν στο αδιέξοδο, υπό το κράτος τραγικών διλημμάτων.
Τότε εμφανίσθηκε, σαν ex deus machina, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, που με την γνωστή του πρόταση να τεθούν υπό διεθνή έλεγχο τα χημικά όπλα της Συρίας, έδωσε νέα πνοή στις συνεχιζόμενες προσπάθειες και αναπτέρωσε τις ελπίδες για εξεύρεση λύσης. Της ποθητής λύσης, εκείνης που θα μπορούσε να άρει το αδιέξοδο.
Η πρόταση αυτή έγινε καταρχάς αποδεκτή από τις ΗΠΑ, μετά από κάποια αμηχανία που προκάλεσε συνέντευξη του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών. Διευκρίνισε όμως η Ουάσιγκτον ότι αποδέχεται μεν τη ρωσική πρόταση, επέμενε όμως ότι έπρεπε να διατηρηθεί στο τελικό σχέδιο της σχετικής απόφασης, η απειλή επέμβασης κατά της Συρίας.
Και το σημείο αυτό ακριβώς είναι εκείνο που προκαλεί τις περισσότερες δυσκολίες. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ επιμένουν όπως η σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας περιλαμβάνει την απαιτούμενη εξουσιοδότηση του κεφαλαίου 7 του Χάρτη του Οργανισμού για ανάληψη στρατιωτικής δράσης κατά της Δαμασκού, σε περίπτωση που η τελευταία δεν συμμορφωθεί με την απόφαση του ΣΑ.
Με σκοπό την υπέρβαση των δυσκολιών αυτών, αποφασίσθηκε να συναντηθούν στη Γενεύη οι υπουργοί Εξωτερικών Λαβρόφ και Κέρι προκειμένου, στο πλαίσιο διερευνητικών επαφών, αρθούν οι διαφορές και εξευρεθεί κοινός παρονομαστής.
Μέχρι την στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές, δεν είναι γνωστή η έκβαση της συνάντησης, η οποία συνεχίζεται με εντατικό ρυθμό.
Από τις παραπάνω εξελίξεις, δυο κύρια σημεία πρέπει να συγκρατηθούν.
1. Η ανάληψη πρωτοβουλίας προώθησης της ιδέας να τεθούν υπό διεθνή έλεγχο τα χημικά όπλα της Δαμασκού, αίρει, τουλάχιστον στη φάση αυτή, το αδιέξοδο.
Στο στάδιο αυτό βέβαια ουδείς μπορεί μετά βεβαιότητας να προδικάσει το αίσιο τέλος της ρωσικής πρωτοβουλίας, που ήδη αμερικανικοί κύκλοι προσπαθούν να αποδυναμώσουν, ισχυριζόμενοι ότι η απειλή περί στρατιωτικής, έστω περιορισμένης, επέμβασης της Ουάσιγκτον ήταν εκείνη που ώθησε τη Μόσχα να αναλάβει σχετική πρωτοβουλία.
Η επιτυχία πάντως της πρότασης αυτής, που εγγράφεται στο ενεργητικό της Μόσχας και γεννά ελπίδες, θα τοποθετήσει την τελευταία στο βάθρο της ισχυρής δύναμης, η διπλωματία της οποίας επηρεάζει και κατευθύνει τις εξελίξεις στην περιοχή. Σε μια στιγμή μάλιστα που οι εν δυνάμει παίκτες παρέμειναν θεατές των εκεί συντελουμένων σοβαρών εξελίξεων, παρά τις προσπάθειες- τελικά ανεπιτυχείς- της Μ. Βρετανίας κυρίως, αλλά και της Γαλλίας, να αναλάβουν κάποιο ρόλο, συντασσόμενοι με την Ουάσιγκτον.
2. Η καταστροφή των χημικών όπλων, δεν είναι τόσο απλή υπόθεση όπως φαίνεται.
Για να φτάσει η Δαμασκός στο τελικό αυτό στάδιο -δεν έχει ακόμη γνωστοποιηθεί το περιεχόμενο του σχεδίου της απόφασης -προαπαιτείται η συμφωνία του Άσαντ, η καταγραφή, αποθήκευση των χημικών και στην συνέχεια η καταστροφή τους. Διαδικασία πολύπλοκη, πολυέξοδη και χρονοβόρα, που απαιτεί σύμπραξη χιλιάδων προσώπων (λέγεται 75.000) στους οποίους θα πρέπει να εξασφαλιστεί η ακώλυτη πρόσβαση, η ελεύθερη μετακίνηση κ.λπ. και όλες οι απαραίτητες συνθήκες ασφαλείας. Προϋποθέσεις όχι τόσο απλές, σε περίπτωση μάλιστα που θα συνεχίζονται οι μάχες και θα παρατείνεται η αιματοχυσία. Ακόμη όμως μια σημαντική παράμετρος είναι η ανεύρεση της ακριβής τοποθεσίας όλων των χημικών, δεδομένου όπως λέγεται, αυτά είναι διεσπαρμένα σε πολλά σημεία της συριακής επικράτειας που ελέγχει το καθεστώς.
Υπολογίζεται ότι το συριακό χημικό οπλοστάσιο είναι, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Το μέγεθός του είναι, σύμφωνα με εκτιμήσεις, περισσότερο από 1.000 τόνους.
Θετική πάντως θεωρείται, η πρώτη αντίδραση της Συρίας, που εξέφρασε προς τα ΗΕ την επιθυμία της, να καταστεί συμβαλλόμενο μέρος στην Σύμβαση του 1993 περί χημικών όπλων, την οποία έχουν υπογράψει 189 κράτη, η συντριπτική δηλαδή πλειοψηφία των κρατών-μελών των ΗΕ. Η Συρία είναι συμβαλλόμενο μέρος μόνο στο Πρωτόκολλο της Γενεύης του 1925 που απαγορεύει την χρήση των χημικών όπλων και το οποίο βέβαια είχε καταρτιστεί σε άλλες εποχές, από την τότε Κοινωνία των Εθνών.
Για την πληρότητα της εικόνας αναφέρουμε ότι η χρησιμοποίηση χημικών όπλων, υπό αρχέγονη μορφή, για πολεμικούς σκοπούς ανάγεται σε πολλές εκατοντάδες χρόνια πριν. Τότε που οι στρατοί εκτόξευαν δηλητηριασμένα βέλη κατά των αντιπάλων τους. Ο χημικός όμως πόλεμος στην νέα του μορφή εμφανίστηκε στα πεδία των μαχών του Αʼ Παγκοσμίου Πολέμου. Η πρώτη δε συμφωνία για την απαγόρευσή τους, ανάγεται στο 1675, όταν η Γερμανία και η Γαλλία υπέγραψαν την Συμφωνία του Στρασβούργου, με την οποία απαγορευόταν η χρησιμοποίηση των σφαιρών της εποχής που ήταν βαπτισμένες σε δηλητήριο.
Ανεξάρτητα πάντως από την τελική έκβαση όλων των προσπαθειών που καταβάλλονται για την επίλυση της κρίσης, γεγονός παραμένει ότι η αιματηρή διαμάχη στη Συρία μέχρι στιγμής έχει προκαλέσει περισσότερο από 100.000 νεκρούς, 2 εκατ. πρόσφυγες και ακόμη την μετακίνηση στην εσωτερική επικράτεια της χώρας 4 εκατ. ατόμων, που εναγωνίως αναζητούν ασφαλές κατάλυμα.
Απολογισμός τραγικός.
Σε περίπτωση που η ρωσική προσπάθεια ευδοκιμήσει, το τελικό της αποτέλεσμα θα χρεωθεί θετικά στη Μόσχα.
Και τότε ασφαλώς μοιραία θα επέλθει αναδιάταξη και επαναπροσδιορισμός ρόλων και μαζί αύξηση και εδραίωση επιρροής στην περιοχή του αρχιτέκτονα της διπλωματικής επιτυχίας.