Πού είναι οι νέοι; Γιατί τέτοια απάθεια;

Είναι έντιμος άνθρωπος, αλλά δεν είναι όλα στο χέρι του», λέει ο ανεπανάληπτος Μανώλης Μητσιάς, που φέτος το καλοκαίρι έβγαλε το CD «Πλησιάζοντας τον Καβάφη», σε μελοποίηση Γιάννη Σπανού. Αναρωτιέται για τους νέους που δεν ξεσηκώνονται, ενώ μιλάει και για τους Ευρωπαίους, που αν δεν τους δώσουμε μέρος των πετρελαίων θα μας βάλουν φωτιά στα σύνορα. Ακόμη, για το «κούρεμα» που επιχειρεί η παγκοσμιοποίηση στις ρίζες, για τα αεριτζίδικα λεφτά που έβγαλαν αυτοί που ανοίγουν σαμπάνιες των 25.000 ευρώ και για τους λίγους του Χατζιδάκι και του έρωτα…

// Πώς πήρατε την απόφαση να «Πλησιάσετε τον Καβάφη» μαζί με τον συνθέτη Γιάννη Σπανό; Είναι ένα CD που κυκλοφόρησε μέσα στο καλοκαίρι και κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό: Ο στίχος του Καβάφη να τραγουδηθεί και από παρέες σε μια ταβερνούλα. Το έζησα, γι’ αυτό και το λέω…
Εδώ έχουν πλησιάσει άλλοι τον Καβάφη, που δεν έχουν σχέση με τη μελοποιημένη ποίηση, και δεν θα το προσπαθούσαμε εμείς; Αλλά και εγώ υπό δοκιμήν ήμουν. Ο Σπανός μού εξηγήθηκε. Αν εκφράζεις το συναίσθημα του Καβάφη, θα περπατήσουμε, μου είπε. Στο τέλος της ηχογράφησης μου είπε, χάρηκα που ήσουν εσύ και όχι κάποιος άλλος.

// Πόσο επίκαιρος είναι ο Καβάφης σήμερα;
Ο Καβάφης έλεγε σε ένα ποίημά του: «Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς, μην την εξευτελίζεις». Αυτό μου το έλεγε και ο Χατζιδάκις κάπως αλλιώς. Σημαντικό είναι να βλέπεις κάθε πρωί τον εαυτό σου στον καθρέφτη και να μην ντρέπεσαι. Σκέφτομαι ότι μέχρι σήμερα έχω κάνει πράγματα που με εκφράζουν και δεν ντρέπομαι για αυτά.

// Ποιοι είναι οι βάρβαροι στις μέρες μας;
Διάβαζα μια συνέντευξη ενός νέου, γνωστού τραγουδιστή, πρέπει να ήταν και τετρασέλιδη, και τον ρωτούσαν αν έχει στόχο στη ζωή του να πει διαχρονικά τραγούδια. Κι αυτός απαντούσε: «Δεν είναι αυτοσκοπός μου τα καλά τραγούδια». Καλά, είπα από μέσα μου, αυτός είναι ακαλλιέργητος, ο δημοσιογράφος όμως που του πήρε συνέντευξη για ποιον λόγο έκανε τον κόπο; Τι μήνυμα ήθελαν να περάσουν και οι δυο τους στο κοινό; Βάρβαροι πολλοί και σε πολλούς χώρους…

// Στη ζωή έχει σημασία η Ιθάκη ή το ταξίδι προς την Ιθάκη;
Το ταξίδι είναι το σημαντικότερο πράγμα. Γιατί μπορεί να φτάσεις στην Ιθάκη, αλλά να μην έχει το αποτέλεσμα αυτό που εσύ επιθυμείς. Οι προδιαγραφές του ταξιδιού μετράνε πολύ. Αυτή η δημιουργική σκέψη που θα σε κάνει να φτάσεις στον προορισμό σου. Για μένα και το τι θα αφήσεις στην Ιθάκη σου είναι αντίστοιχα σημαντικό. Η δουλειά μας, το τραγούδι, είναι ένα ταξίδι με δύο διαδρομές. Θέλεις να γίνεις ένας εμπορικός τραγουδιστής, να βγάλεις χρήματα και μετά να σε ξεχάσουν οι πάντες και τα πάντα ή να βγάλεις τόσα χρήματα ώστε να είσαι αξιοπρεπής και να μείνουν τα τραγούδια σου και στις επόμενες γενιές;
Εγώ διάλεξα τον δρόμο που με έφερε 45 χρόνια σε μια όμορφη διαδρομή και γεμάτη. Το θέμα μου ήταν να αφήσω κάτι στον γιο μου, στον εγγονό μου, στον δισέγγονο.

// Διάβασα μια εξαιρετική κριτική του Κώστα Γεωργουσόπουλου για το CD σας. Ότι ο Γιάννης Σπανός με τα ακούσματα από την τζαζ της Νέας Ορλεάνης και του Παρισιού συναντά τον αλεξανδρινό ποιητή πάνω στη λυρική φωνή του Μανώλη Μητσιά. Πώς νιώσατε;
Με χαροποίησε, γιατί ο Κώστας Γεωργουσόπουλος δεν παινεύει εύκολα. Πιο πολύ, όμως, με χαροποίησε μια άλλη φράση του: «Επιτέλους, εμελοποιήθη Καβάφης». Άλλο να χτυπάς ένα πλήκτρο στο πιάνο και να απαγγέλλεις Καβάφη κι άλλο να συνυπάρχει η μουσική με το ποίημα.

// Φοβάστε για τη χώρα μας;
Πάρα πολύ. Και θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα να αλλάξει την πολιτική της για την Ελλάδα. Δεν ζούμε όλοι με τα ίδια στάνταρ πια. Πλέον υπάρχουν οικογένειες που δεν έχουν τα βασικά είδη επιβίωσης. Λυπάμαι για τη φτώχεια, για τις αυτοκτονίες. Στη σημερινή εποχή, που ο κόσμος αναπτύσσεται και έχει αυτήν την τεχνολογία και αυτήν την επιστήμη, να βλέπουμε ανθρώπους να ψάχνουν στα σκουπίδια; Πού είναι ο πολιτισμός μας και η πρόοδος αν δεν υπάρχει ένα σύστημα κοινωνικής αλληλεγγύης; Τι να τα κάνω τα ταξίδια στον Άρη και τα παιδιά να λιποθυμούν στα σχολεία από ασιτία;

// Η πιο άσχημη είδηση των ημερών;
Οι πλειστηριασμοί στην πρώτη κατοικία. Αν γίνει κάτι τέτοιο, θα αγγίξουμε τα όρια της τραγωδίας. Αν γίνει κάτι τέτοιο, για μένα δεν υπάρχει Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά Ένωση Τραπεζών. Ο Σαμαράς είπε ότι θα κοιτάξει προσωπικά το θέμα των πλειστηριασμών. Πιστεύω ότι είναι έντιμος άνθρωπος. Ξέρω την ηθική του. Τουλάχιστον αυτός είχε, δεν ήρθε για να φάει. Θα αντέξει; Δεν ξέρω. Δεν είναι όλα στο χέρι του. Αλλά, αν η κυβέρνηση δεν δώσει λύση στους πλειστηριασμούς, για μένα πρέπει να παραιτηθεί. Ξέρετε τι σημαίνει να μείνουν τόσοι άνθρωποι στον δρόμο; Έχετε σκεφτεί τις κοινωνικές προεκτάσεις του θέματος;

// Κοινωνικές προεκτάσεις δεν έχουν και οι απολύσεις δασκάλων;
Μα αν η Ελλάδα έφτασε εκεί που έφτασε είναι γιατί οι περισσότεροι Έλληνες ήταν βαθιά ακαλλιέργητοι. Λαός πολιτισμένος, διαβασμένος, δεν πέφτει θύμα της κατανάλωσης. Κόβουν τους καθηγητές, τους δασκάλους, και μετά παραπονιούνται που ερημώνουν τα χωριά και δεν υπάρχει ανάπτυξη στην ύπαιθρο. Ας φορολογήσουν τους πλούσιους. Όσους έχουν πάνω από 100.000 ευρώ να τους φορολογούν. Αλλά όχι να μείνει μια γενιά αμόρφωτη. Στη ζωή, αν δεν σου μάθει ο γονιός τα βασικά, έχεις πάντα την ευκαιρία από τον δάσκαλο. Αλλιώς, τι; Τα έχω ζήσει αυτά τη δεκαετία του ’60, που φεύγαμε από το χωριό να πάμε χιλιόμετρα με τα λεωφορεία στο σχολείο. Θλίβομαι πραγματικά. Θα ξαναγυρίσουμε στο ’60;

// Και τι να κάνουν οι νέοι;
Μα, τέτοια απάθεια; Να μη συμμετέχουν σε έναν ξεσηκωμό; Να φωνάξουν: «Θέλουμε σχολείο, θέλουμε δουλειά, θέλουμε νοσοκομεία». Δέχονται τα πάντα. Έτσι; Η κυβέρνηση πού θα απολογηθεί για όσα κάνει; Πρέπει να ξεσηκωθούμε όλοι.

// Είμαστε πεδίο βολής;
Πεδίο βολής φθηνό. Όλοι χρηματίζονται εις βάρος μας. Τα νέα οικονομικά μέτρα που σκέφτονται στις Βρυξέλλες τα εφαρμόζουν σ’ εμάς σαν να είμαστε πειραματόζωα…

// Μόνο στη Δραπετσώνα δεν έχουν ψυχή;
Πλέον, όχι. Παντού αναστενάζουν για τα ρημάδια τα ευρώ…

// Οι συναυλίες πήγαν πολύ καλά, όμως, το καλοκαίρι…
Ναι, και αυτές με τον Θάνο Μικρούτσικο και αυτές με την Αφροδίτη Μάνου και τον Γιάννη Μηλιώκα. Όπου κι αν τραγουδήσαμε, ήρθαν χιλιάδες άνθρωποι. Τώρα στην κρίση, που το πρώτο πράγμα που κόβεις είναι η διασκέδαση, κι όμως ήρθαν… Ήρθαν να ακούσουν αληθινά τραγούδια. Μα, στην Κοζάνη να μου ζητούν μελοποιημένη ποίηση; Στον Ωρωπό να ακούσουν Γκάτσο; Ο κόσμος αναζητεί στηρίγματα. Το λάιφσταϊλ δεν μπορεί να τους στηρίξει στα δύσκολα. Για να ακούσεις τα τραγούδια τα πιο ελαφρά, χρειάζεσαι και δυο μπουκάλια ουίσκι για να τα αντέξεις και να μεταφερθείς αλλού. Τώρα τελείωσαν τα λεφτά για τα ουίσκι.

// Πάντως, πολλοί τραγουδιστές του πιο λαϊκού ρεπερτορίου έκαναν συναυλίες φέτος…
Τα τραγούδια που τραγουδάς στο κέντρο, με τα μπουκάλια βότκα στα τραπέζια, αυτά θα πεις και στη συναυλία;

// Το CD για τον Καβάφη πήρε σάρκα και οστά σε μια αίθουσα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Πώς είδατε το λουκέτο στην ΕΡΤ;
Βίαιο και απότομο. Δεν μου άρεσε καθόλου. Βέβαια, η ΕΡΤ χρειαζόταν εξυγίανση. Αν δεν σπάσεις αυγά, ομελέτα δεν γίνεται, μου είπαν κάποιοι. Συμφωνώ. Αλλά να έφευγαν οι τεμπέληδες. Να αξιολογούσαν τους δουλευταράδες, τους φιλότιμους, και αυτοί να μένανε. Υπάρχουν εργαζόμενοι που δεν πάταγαν το πόδι τους στην ΕΡΤ και πληρώνονταν κάθε πρώτη του μήνα. Μη μου πείτε ότι δεν τους ξέρανε… Τώρα, μαζί με το ξερό κάηκε και το χλωρό. Με το που έκλεισε η ΕΡΤ, πάει και ο Καβάφης και ο Θεοδωράκης και ο Γκάτσος και ο Χατζιδάκις. Παίζονται πουθενά στα ραδιόφωνα, στις τηλεοράσεις; Πουθενά.

// Πόσο φταίνε οι ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί για τα ακούσματα των νέων;
Πάρα πολύ. Πήγα στη Χαλκιδική για μια συναυλία, άκουσα τοπικά ραδιόφωνα από τη Θεσσαλονίκη και έφριξα. Λέω μέσα μου: «Ζω σ’ άλλο κράτος…». Στίχοι που δεν είχα ξανακούσει. Ρε πατρίδα, είπα, πώς σε κατάντησαν έτσι; Άθλια, πεζά τραγούδια.

// Ζούμε σε «Μέρες Επιταφίου» και ελπίζουμε σε μια Ανάσταση;
Αλίμονο. Ο Γκάτσος είχε πει: «Η Ελλάδα αποτελεί διά μέσω των αιώνων τη μεγάλη εξαίρεση…».

// Λέτε να βρεθεί πετρέλαιο και να σωθούμε;
Μα, όλα για τα πετρέλαια γίνονται. Και αυτός ο νέος δανεισμός δεν γίνεται από την καλή τους την καρδιά, στο βάθος υπάρχουν τα πετρέλαια. Η Ελλάδα είναι ευλογημένος τόπος. Κακά τα ψέματα. Απλώς, θέλει τόλμη και αρετή για να ειπωθούν και κάποια «όχι» σε όσους επιβουλεύονται όλη τη χώρα. Δεν λέω να μην πάρουν, ας πάρουν. Δεν μπορούμε να κάνουμε τους μάγκες με τέτοιους γείτονες. Αν θέλουν, σου ανάβουν φωτιά ανά πάσα ώρα και στιγμή στα σύνορα. Αλλά άλλο να ξεπουλήσουμε τη χώρα μας και άλλο να δώσουμε κομμάτι του ορυκτού μας πλούτου. Χρειάζονται έξυπνες πολιτικές κινήσεις, γιατί ζούμε και σε περίεργες εποχές, με πολλές εστίες πολέμων. Αν οι διεθνείς παράγοντες το θελήσουν, μπορούν να δημιουργήσουν κρίση στην Ελλάδα ανά πάσα ώρα και στιγμή. Οι Ευρωπαίοι, αν θέλουν να μας βοηθήσουν, ας μας αφήσουν στην ηρεμία μας, στα ήθη και στα έθιμά μας, στις παραδόσεις μας. Γερμανοί δεν μπορούμε να γίνουμε. Με τέτοιο ήλιο;

// Η παγκοσμιοποίηση δεν θέλει ρίζες…
Μα, τι άθλιο πράγμα… Είναι δυνατόν να είμαστε όλοι ίδιοι; Ο Μεσόγειος με τον Σουηδό; «Κούρεμα» και στις συνήθειες; Εγώ ντρέπομαι και για τα ελληνικά ΜΜΕ. Αυτοί που τα έχουν δεν είναι Έλληνες; Μα να βλέπουμε τον «Σουλεϊμάν»; Αμάν, Παναγία μου. Δεν έχω δει ούτε ένα επεισόδιο. Μορφωμένοι Έλληνες να βλέπουν τη διαστρέβλωση της Ιστορίας; Τραγικά πράγματα. Οι Έλληνες χάσαμε τις ηθικές αξίες μας και φοβάμαι ότι θα τις ανακαλύψουμε μέσα από μια καταστροφή, έλεγε ένας γνωστός πολιτικός. Όταν θα δούμε τα δύσκολα, θα στραφούμε στις ρίζες. Τότε θα ανακαλύψουμε το δημοτικό τραγούδι. Τώρα δεν ακούγεται πουθενά. Από κανέναν σταθμό. Ντρέπομαι.

// Για τη Χρυσή Αυγή τι γνώμη έχετε;
Ρωτάτε εμένα που με έβαλε φυλακή η χούντα τρεις φορές;
Με πιάνει θλίψη να ακούω αυτούς τους διαλόγους στη Βουλή. Ούτε σε καφενείο. Πουθενά αλλού δεν τους έχω ακούσει. Θα ταυτιστώ με τους ανιστόρητους;

// Γιατί δεν υπάρχουν μεγάλοι καλλιτέχνες σήμερα;
Γιατί δεν γεννιούνται κάθε μέρα, και βέβαια τους γεννά και η εποχή. Σήμερα πάνε να κάνουν διαδήλωση και τραγουδάνε Θεοδωράκη. Γιατί, έχουν κάποιον άλλο να τους συσπειρώσει; Γιατί δεν τραγουδάνε λάιφσταϊλ; Στις διαδηλώσεις τα σημαντικά τραγούδια για να τους ξυπνήσουν και στη δισκοθήκη τους ζήτημα αν υπάρχει CD του Μάνου. Ήμουν με τον Χατζιδάκι στα Ανώγεια και του λέω «σ’ αγαπάει ο κόσμος στην Κρήτη». «Έλα –μου λέει– ρε καημένε Μανώλη, χίλιοι έρχονται όπου κι αν πάω. Αλλά εμένα δεν με έκανε η μάζα, με αξίωσαν οι τριάντα του Υπογείου του Κουν». Σε δέκα σπίτια αν πας σήμερα, στα εννέα δεν θα βρεις CD του Χατζιδάκι. Πότε έβγαλε δίσκο ο Χατζιδάκις και πούλησε από την πρώτη εβδομάδα 30.000 αντίτυπα; Ποτέ. Στην πορεία του χρόνου καταξιώθηκαν. Ενώ με το που θα βγάλουν δίσκο οι λαϊκότροποι σκυλάδες θα πάνε 10.000 να πάρουν το CD. Ρωτάω: Γιατί; Δεν θέλουμε ποιότητα στη ζωή μας; Θέλουμε σαμπάνιες των 25.000 ευρώ;

// Θα ανοίγατε σαμπάνια των 25.000 ευρώ;
Μα, σας παρακαλώ… Και πάμπλουτος να ήμουν, και πάλι όχι. Ποιοι τις ανοίγουν; Αυτοί που έβγαλαν αεριτζίδικα χρήματα τα τελευταία τριάντα χρόνια. Και αγόραζαν σκάφη, αυτοκίνητα και βίλες πολυτελείας. Αν έχεις βγάλει με κόπο λεφτά, δεν τα πετάς στην επίδειξη. Τα πετάς έτσι γιατί τα έκλεψες. Τώρα, βέβαια, γέμισαν οι φυλακές. Αφού αυτοί που είχαν αυτά τα χρήματα δεν είχαν τα προσόντα για να τα έχουν. Τρομερά πράγματα είδαν τα μάτια μας. Η βρωμιά σε όλη της το μεγαλείο. Το καθαρό πράγμα δεν πληρώνεται. Ο Τσιτσάνης, ο Βαμβακάρης έφυγαν πλούσιοι; Τίμιοι συνθέτες, μουσικοί. Τώρα υπάρχει ένα σύστημα. Πλέι-λιστ σού λέει και τις εντολές τις δίνει ο καταστηματάρχης που έχει το κέντρο. Και δεν έχει γνώμη ο δημοσιογράφος; Είμαστε αγράμματοι πολιτιστικά.

// Κάποιον άλλον μεγάλο ποιητή θέλετε να τραγουδήσετε;
Μακάρι. Έχω τραγουδήσει Λόρκα, Σεφέρη, Γκάτσο, Αλκαίο, Μάνο Ελευθερίου, Καβάφη… Ο Σπανός κατέβασε το «Επέστρεφε» του Καβάφη στην ταβέρνα. Σπουδαίο πράγμα.

// Τον χειμώνα πού θα σας δούμε;
Θα παρουσιάσουμε τον Καβάφη με τον Γιάννη Σπανό. Ίσως στις «Γραμμές».

// Τραγουδήσατε το «Ποτέ δεν θα μπω σ’ άλλο σώμα». Λέγεται πλέον αυτό το «ποτέ» από τους ερωτευμένους;
Οι λίγοι είναι αυτοί που καθορίζουν τις αξίες ακόμη και στον έρωτα! Οι λίγοι!