Ο μυστικός πόλεμος του αερίου

Εκ των πραγμάτων, βρίσκεται σε εξέλιξη ένας μυστικός πόλεμος οικονομικών και άλλων συμφερόντων, καθώς και ισχύος.

Τουρκική πρόταση και αναγνώριση

Επειδή, λοιπόν, η Τουρκία δεν έχει δικά της πετρέλαια και φυσικό αέριο, εποφθαλμιά τα κοιτάσματα της Κύπρου αλλά και κάτι άλλο: Επιδιώκει να χαλάσει τη συνεργασία της Κύπρου με το Ισραήλ. Επί τούτου οι Τούρκοι έχουν ήδη ενεργοποιηθεί. Το παιχνίδι εξελίσσεται σε επίπεδο όχι κρατικό αλλά εταιρειών. Θυμίζει, δε, τον «πόλεμο των hackers». Τα κράτη ελέγχουν από το παρασκήνιο, αλλά αποποιούνται την ευθύνη. Και, από την άλλη, επωφελούνται του κέρδους που προκύπτει από τις ζημίες που υφίσταται ο αντίπαλος. Και στην προκειμένη περίπτωση, ο τουρκικός στόχος είναι να δημιουργηθούν συνθήκες αμοιβαίου οφέλους με το Ισραήλ, από τη μια, και να απομονωθεί η Κύπρος, από την άλλη, ώστε να αποτραπεί μια στρατηγική συνεργασία Κύπρου – Ισραήλ με επίκεντρο το φυσικό αέριο.

Τι συμβαίνει, λοιπόν, στην παρούσα φάση; Τουρκικές εταιρείες, μία εκ των οποίων είναι η Zorlu Group, έχουν έρθει σε επαφή με αντίστοιχες ισραηλινών συμφερόντων, επί τη βάσει των εξής εισηγήσεων:

1. Να εγκαταστήσουν αγωγό από τα κοιτάσματα του Ισραήλ στα τουρκικά παράλια, και δη στο Τσεϊχάν. Και από εκεί, για να αποφευχθούν επιπρόσθετα έξοδα, το φυσικό αέριο από το Ισραήλ θα διοχετεύεται για εσωτερική τουρκική κατανάλωση. Εάν θα προορίζεται κάποια ποσότητά του για ευρωπαϊκές αγορές, η Άγκυρα θα αγοράζει την ανάλογη ποσότητα από άλλες πηγές και από αγωγούς που περνούν από το έδαφός της προς την Ευρώπη. Συναφής είναι και η εξής επιλογή: Μεταφορά φυσικού αερίου από τη Χάιφα στο Τσεϊχάν μέσω αγωγού που θα συνδέεται με τον αγωγό Trans – Anatolian και με τον υπό σχεδιασμό παρακαμπτήριο αγωγό Σαμψούντας – Τσεϊχάν, ο οποίος θα ενώνεται με τον Trans Anatolian Pipeline (TAP) (Αζερμπαϊτζάν – Τουρκία – Ελλάδα).
2. Οι Τούρκοι αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο να πληρώνουν cash και εκ των προτέρων, ενώ καμία επιβάρυνση δεν θα έχει το Ισραήλ για τον αγωγό. Οι Τούρκοι υπόσχονται ότι μέσα σε δύο με τρία χρόνια μπορούν να ολοκληρώσουν την εκμετάλλευση, έναντι της πρόβλεψης για έξι με επτά έτη προκειμένου να αρχίσει η εκμετάλλευση στην περίπτωση κατασκευής τερματικού στο Βασιλικό. Για να κατασκευαστεί ένας τέτοιος αγωγός, πρέπει να διασχίζει την κυπριακή ΑΟΖ. Η κυπριακή κυβέρνηση δεν μπορεί να ασκήσει βέτο, δύναται όμως να ζητήσει διάλογο με τα εμπλεκόμενα μέρη, και ειδικότερα με την Τουρκία, ζητώντας την επίλυση θεμάτων που έχουν σχέση με ζητήματα ασφάλειας ή και οικολογίας, όπως συνέβη στην περίπτωση του Nord Stream Pipeline. Σε αυτήν την περίπτωση, η Σουηδία έθεσε ανάλογα οικολογικά θέματα και πέτυχε να ληφθεί υπόψη το ζευγάρωμα των ψαριών! Ένας τέτοιος διάλογος είναι επιβεβλημένος και αν η Τουρκία αρνηθεί ο αγωγός δεν θα πραγματοποιηθεί. Εκ των πραγμάτων, ένας τέτοιος αγωγός περνάει μέσω της αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Οι επιλογές του Ισραήλ

Το Ισραήλ, εκτός από την τουρκική, έχει ενώπιόν του τις εξής επιλογές:
1. Να κατασκευάσει τερματικό στην Εϊλάτ, στην Ερυθρά Θάλασσα. Ένα τέτοιο εγχείρημα έχει το μειονέκτημα ότι απαιτείται να περάσει χερσαίος αγωγός μέσω Σινά, που θα είναι ευάλωτος σε τρομοκρατικά χτυπήματα, ενώ υπάρχει και ζήτημα υψηλού κόστους. Το πλεονέκτημα είναι ότι θα υπάρχει μεγαλύτερη και ευκολότερη πρόσβαση στις αγορές της Ασίας, όπου οι τιμές του φυσικού αερίου είναι υψηλότερες συγκριτικά με την Ευρώπη.
2. Να πωλήσει το φυσικό αέριο στην Αίγυπτο. Μέχρι πρότινος το Ισραήλ κάλυπτε το 20% των αναγκών του από την Αίγυπτο, αλλά η κυβέρνηση Μόρσι είχε διαρρήξει τη σχετική συμφωνία με το Ισραήλ. Προηγουμένως, το Ισραήλ βρισκόταν υπό αιγυπτιακή εξάρτηση.
3. Να εγκαταστήσει πλωτή εξέδρα στα οικόπεδά του. Η επιλογή αυτή όμως αντιμετωπίζει το πρόβλημα του τεχνολογικού ελλείμματος και της απουσίας προηγούμενης εμπειρίας.

Η επιλογή του LNG και η ναυτιλία

Η άλλη επιλογή του Ισραήλ είναι η Κύπρος και η κατασκευή του LNG στο Βασιλικό. Και ως συναφής προϋπόθεση προβάλλει η κατασκευή αγωγού 180 χιλιομέτρων από τα ισραηλινά οικόπεδα προς το Βασιλικό. Η επιλογή αυτή μπορεί να καλύψει και εκείνη του Εϊλάτ, υπό την έννοια ότι υπάρχει η δυνατότητα να περνούν τα πλοία από το Βασιλικό μέσω Σουέζ στην Ασία. Το δίλημμα στην παρούσα φάση είναι αν θα κατασκευαστεί το LNG στο Βασιλικό ή αγωγός από το Βασιλικό στη Ρεβυθούσα, όπου ο αγωγός εκ Κύπρου θα ενωθεί με εκείνον που θα έρχεται από το Αζερμπαϊτζάν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας (Trans Anatolian Pipeline). Επί του τερματικού στο Βασιλικό υπάρχει κατ’ αρχήν συμφωνία. Στην κατασκευή του τερματικού θα συνεισφέρουν οι εταιρείες που εμπλέκονται στην εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου, η Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς και τρίτα μέρη, όπως επενδυτές και άλλες εταιρείες. Εάν όλα εξελιχθούν χωρίς προβλήματα, τότε -δηλαδή, μετά τη δεύτερη επιβεβαιωτική γεώτρηση, τα αποτελέσματα της οποίας θα είναι έτοιμα τον Σεπτέμβριο ή το αργότερο τον Οκτώβριο- θα μπορεί να γίνει προπώληση του φυσικού αερίου και να διατεθεί μέρος των χρημάτων για το τερματικό. Η διαδικασία θα διαρκέσει περίπου 18 μήνες και αφορά εκείνους που θέλουν να επενδύσουν. Εντός αυτού του χρονικού διαστήματος θα ληφθεί η τελική απόφαση (FID, Final Investment Decision). Εν συνεχεία, η οικοδόμηση και η ολοκλήρωση των έργων που αφορούν το τερματικό και τις σχετικές εγκαταστάσεις θα διαρκέσουν τρία με τέσσερα χρόνια. Συνολικά μέχρι την πώληση αερίου θα χρειαστούν περίπου έξι με επτά έτη, που σημαίνει το 2019 με 2020. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ναυτιλία είναι σημαντική τόσο από πλευράς Κύπρου όσο και από πλευράς Ελλάδας, αφού από το Βασιλικό το υγροποιημένο φυσικό αέριο θα μεταφέρεται, για παράδειγμα, στη Ρεβυθούσα και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ή από το Βασιλικό προς άλλους -όπως έχει ήδη λεχθεί, μέσω Σουέζ- προορισμούς, όπως είναι αυτοί της Ασίας, όπου οι τιμές είναι υψηλότερες απ’ ό,τι στην Ευρώπη. Είναι σαφές ότι οι επόμενοι 18 μήνες είναι σημαντικοί ως προς το αν θα επιλεγεί το LNG στο Βασιλικό και αν θα αποτραπεί η δημιουργία του αγωγού από τα κοιτάσματα του Ισραήλ στην Τουρκία.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι επιλογές για την Κύπρο είναι οι ακόλουθες:
Επιλογή πρώτη: Η κατασκευή του LNG, που σχετίζεται με θέματα ασφάλειας και αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο, αλλά προϋποθέτει εκπόνηση μελετών. Χρειάζεται, δε, επιπρόσθετο κονδύλι, αφού απαιτείται, για παράδειγμα, νέα τεχνολογία και μονάδες ταχείας επέμβασης, καθώς και ναυτικό, που δεν διαθέτει η Κύπρος. Ερώτημα: Χωρίς ασφάλεια, πώς θα γίνουν επενδύσεις και πώς θα υπάρξει εκμετάλλευση; Είναι, μάλιστα, αληθές ότι η Κύπρος είναι έντεκα φορές μεγαλύτερη στη θάλασσα, όπου βρίσκεται ο πλούτος της, απ’ ό,τι στην ξηρά.
Επιλογή δεύτερη: Η κατασκευή αγωγού από την Κύπρο στην Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα προς τη Ρεβυθούσα, που ονομάζεται ήδη East Mediterranean Energy Corridor. Βεβαίως, ένας τέτοιος διάδρομος μπορεί να δημιουργηθεί και μέσω του LNG, αλλά αντί αγωγού μεγάλης απόστασης και σε μεγάλα βάθη να δημιουργηθεί μέσω της ναυτιλίας.
Επιλογή τρίτη: Η κατασκευή αγωγού από την Κύπρο στην Τουρκία. Για τον αγωγό αυτό προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι είναι χαμηλού κόστους. Βεβαίως, η τιμή δεν είναι το μοναδικό κριτήριο. Υπάρχουν και άλλα, όπως της ασφάλειας, της γεωπολιτικής και της ισχύος. Εάν η Τουρκία καταφέρει να συγκεντρώσει στο Τσεϊχάν τον ενεργειακό πλούτο της Κύπρου και του Ισραήλ, θα ενισχύσει τον γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό της ρόλο στην περιοχή ως περιφερειακή δύναμη και θα θέσει υπό τον έλεγχό της την κατάσταση. Η πολιτική αυτή είναι ενταγμένη στην τουρκική αναθεωρητική στρατηγική, που συγκρούεται με τα συμφέροντα του Ισραήλ και της Κύπρου, η οποία θα τεθεί υπό τουρκική εξάρτηση, ειδικά σε περίπτωση λύσης στη βάση ομοσπονδίας, είτε αυτή θα είναι διζωνική είτε πολυπεριφερειακή ή άλλη.

Αποφάσεις και στρατηγική

Οι αποφάσεις του Ισραήλ και ιδιαίτερα της Κύπρου θα πρέπει να παρθούν λαμβανομένων υπόψη των εθνικών τους συμφερόντων σε βάθος χρόνου και επί τη βάσει στρατηγικού σχεδιασμού. Η τουρκική αναθεωρητική στρατηγική δεν θα αλλάξει, ακόμη κι αν χάσουν κάποια στιγμή την εξουσία οι Ισλαμιστές του Ερντογάν, διότι είναι απόφαση του βαθέος κράτους, το οποίο είναι πάντα εκεί. Στην παρούσα φάση, απλώς έχει αλλάξει χέρια: από τα χέρια των κεμαλιστών στρατηγών έχει περάσει στα χέρια του Ερντογάν.

Η Κύπρος και η Ελλάδα θα πρέπει να αποφασίσουν να συνεργαστούν με το Ισραήλ σε στρατηγικό επίπεδο προκειμένου να αναδειχθούν σε μια πανίσχυρη τριμερή περιφερειακή δύναμη, που θα βοηθήσει και την Τουρκία, υπό την έννοια ότι η τουρκική επιθετικότητα τροφοδοτείται από την αδυναμία των Αθηνών και της Λευκωσίας. Συνεπώς, η ασφάλεια περνάει μέσα από την αποτροπή. Ταυτοχρόνως, με τη μέθοδο αυτή το Ισραήλ εδραιώνεται ως η κυρίαρχη περιφερειακή δύναμη, αφού η Κύπρος προς την κατεύθυνση της Ελλάδας προσφέρει στο Ισραήλ το στρατηγικό βάθος που δεν έχει σήμερα. Από την άλλη, η Κύπρος και η Ελλάδα χρειάζονται τη στρατιωτική υπεροπλία του Ισραήλ και την αποτρεπτική του ικανότητα, στην οποία σταδιακά θα πρέπει να συνεισφέρουν και οι ίδιες, διότι σε άλλη περίπτωση το περιστέρι της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως έχουμε ξαναπεί, θα βρεθεί μεταξύ των Συμπληγάδων που δημιουργούνται από τα συμφέροντα των ισλαμικών γερακιών της Άγκυρας και των λευκών καρχαριών του Ισραήλ. Είναι μάλιστα σαφής ο κίνδυνος να εξελιχθεί η Κύπρος σε ένα ιδιόμορφο μοντέλο, που θα ομοιάζει περισσότερο με τη Νιγηρία παρά με άλλα μοντέλα. Και οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να αποτραπούν μόνο εάν οι ηγεσίες της Κύπρου και της Ελλάδας κατανοήσουν την έννοια της αποτροπής και της στρατηγικής στην πράξη και όχι στα λόγια. Και αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, τον τερματισμό της τουρκολαγνείας και των κατά καιρούς τεμενάδων στην Άγκυρα, στη λογική του κατευνασμού, που αποτελεί τη μέγιστη ψευδαίσθηση. Και είναι η μέγιστη ψευδαίσθηση διότι αποτελεί συνταγή που δεν αποτρέπει την τουρκική απειλή και επιθετικότητα.

Παρασκήνιο, κλιμάκωση απειλών και αποτροπή

Η ιστορία αποδεικνύει ότι η πρακτική του κατευνασμού τροφοδοτεί τις τουρκικές απειλές, οι οποίες, κατά μία εκτίμηση, είναι πιθανό να κλιμακωθούν στην κυπριακή ΑΟΖ μετά τα αποτελέσματα της δεύτερης επιβεβαιωτικής γεώτρησης. Η Άγκυρα θα επιδιώξει να αποτρέψει την εμπλοκή, αφενός, των ενδιαφερόμενων επενδυτών στη διαδικασία προπώλησης φυσικού αερίου και, αφετέρου, των επενδυτών που θα ενδιαφερθούν για την κατασκευή του LNG. Η τουρκική πολιτική έχει πολλαπλούς στόχους: 1) Να επιτύχει την επιλογή κατασκευής του αγωγού από τα κοιτάσματα του Ισραήλ στο Τσεϊχάν, οπότε στόχος της Λευκωσίας θα πρέπει να είναι η αποτροπή μιας τέτοιας εξέλιξης και η επιτάχυνση, κατά τρόπο αξιόπιστο, της κατασκευής του LNG. 2) Να συνδέσει την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου με τη λύση του Κυπριακού και τον τουρκικό έλεγχο επί του φυσικού αερίου με τους ακόλουθους τρόπους: Ο ένας είναι ο αγωγός από τα κυπριακά κοιτάσματα στα τουρκικά παράλια, ο δεύτερος ο διαμερισμός των πετρελαίων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και ο τρίτος ο έλεγχος των όποιων κοιτασμάτων βρεθούν στα βόρεια της Κύπρου, που τα έχει ήδη καπαρώσει η τουρκική εταιρεία πετρελαίων μέσω συμφωνιών με το ψευδοκράτος, τις οποίες η Άγκυρα προσδοκά να νομιμοποιήσει μέσω των συνομιλιών και της λύσης, όπως επίσης και με τον εκ νέου καθορισμό της κυπριακής ΑΟΖ. Και η πρακτική αυτή είναι τμήμα της τουρκικής αναθεωρητικής στρατηγικής. Επί του παρόντος αυτά, όπως και οι στρατηγικές μας επιλογές, συνιστούν ψιλά νοήματα για το κομματικό σύστημα, τους στρατούς του και τα λεγόμενα… λαμπρά μυαλά!