ΔΥΣΧΕΡΗΣ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Αυτό που προβληματίζει όλους μας (πλην της κυβέρνησής μας) είναι η συνεχής και αλματώδης αύξηση του χρέους και μετά το περσινό πρώτο «κούρεμα» και παρά την τρομερή αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης των πάσης φύσεως εισοδημάτων.

Όπως είναι πλέον γνωστό, η γερμανική κυβέρνηση διαφωνεί για ένα δεύτερο «κούρεμα». Επίσημα η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει προβάλει ακόμα αίτημα για δεύτερο «κούρεμα». Ίσως να μελετάει το υπουργείο Οικονομικών το θέμα, καθώς παρουσιάζεται με προεκτάσεις, και συνεπώς και επιπτώσεις πολιτικές και οικονομικές. Και τούτο γιατί τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου κατά ποσοστό 80% περίπου βρίσκονται στην κατοχή της ΕΚΤ και των Κεντρικών Τραπεζών (και των θεσμικών επενδυτών) των κρατών-μελών της ΕΕ. Τα περί πρωτογενούς πλεονάσματος αποτελούν κυβερνητικές φαιδρότητες, στις οποίες μας έχει συνηθίσει η τωρινή κυβέρνηση. Όταν δεν πληρώνεις τις υποχρεώσεις σου, πάντα έχεις πλεόνασμα. Και σήμερα το ελληνικό Δημόσιο δεν πληρώνει τις υποχρεώσεις του στους έλληνες πολίτες. Φροντίζει μόνο να εξοφλεί τις οφειλές του στους ξένους δανειστές μας. Και μάλιστα με δανεικά χρήματα, αυξάνοντας το δημόσιο χρέος συνεχώς.

Στη σημερινή μας παρουσίαση θα θέλαμε να τονίσουμε ένα σοβαρό πρόβλημα, που θα δημιουργήσει σοβαρότατη επίπτωση στο ασφαλιστικό μας σύστημα, στην περίπτωση νέου «κουρέματος» του χρέους. Ήδη η οικονομική κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων, και κυρίως του ΙΚΑ, που αποτελεί τον κύριο κορμό της ασφάλισης, είναι δραματική. Τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν επενδύσει σημαντικό ποσοστό των αποθεματικών τους σε κρατικά ομόλογα για «περισσότερη εξασφάλιση» της περιουσίας τους. Και σε χρηματιστηριακούς τίτλους (μετοχές) έπειτα από σχετική απόφαση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ επί πρωθυπουργίας Σημίτη (διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος ο κ. Λουκάς Παπαδήμος). Με το γνωστό «χρηματιστηριακό παιχνίδι» των ετών 1999 και 2000, με το ξεφούσκωμα των τιμών των μετοχών και των αμοιβαίων κεφαλαίων, οι επενδυτές, θεσμικοί και ιδιώτες, υπέστησαν τρομακτικές ζημίες. Ήταν η μεγαλύτερη συμφορά που γνώρισαν όσοι πίστεψαν τότε τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις. Σημειώθηκε τεράστιας έκτασης βάναυση μεταφορά πλούτου υπέρ των ιδιοκτητών των εισηγμένων στο χρηματιστήριο επιχειρήσεων σε βάρος μικρών επενδυτών και θεσμικών. Επόμενο ήταν και τα ασφαλιστικά ταμεία, που είχαν επενδύσει τα αποθεματικά τους σε μετοχές και α/κ, να υποστούν ζημίες. Το πρώτο ράπισμα, που κλόνισε οικονομικά τα θεμέλια του ασφαλιστικού μας συστήματος. Το δεύτερο ράπισμα ήρθε με το περσινό «κούρεμα» της ονομαστικής αξίας των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου αλλά και με την πτώση της αξίας των ομολόγων στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Και η πτώση της ονομαστικής αξίας σε πολλές περιόδους έφτασε και στο 60%. Έχουμε τη γνώμη ότι στην επιμέτρηση των επιπτώσεων από νέο «κούρεμα» του χρέους, αν ποτέ γίνει από την κυβέρνηση, θα πρέπει να μελετηθεί και το πρόβλημα της βιωσιμότητας του Ασφαλιστικού μας, που παραπαίει επικίνδυνα.

Ασφαλώς στην πλέον δυσχερή κατάσταση βρίσκεται το ΙΚΑ και ακολουθεί κατά πόδας το Ταμείο Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΤΑΕΕ). Η εισφοροδιαφυγή (ανασφάλιστη εργασία), οι ληξιπρόθεσμες οφειλές, οι μειώσεις μισθών στον ιδιωτικό τομέα και γενικά η αύξηση της ανεργίας έχουν προκαλέσει δραματική μείωση των εσόδων του ΙΚΑ. Η Διοίκηση του ιδρύματος είχε υπολογίσει στον προϋπολογισμό του 2013 υστέρηση εσόδων 7%. Όμως το ποσοστό υστέρησης υπολογίζεται ότι ήδη έχει υπερβεί το 20% και συνεχώς ανεβαίνει. Να δούμε πού θα φτάσει μέχρι το τέλος της φετινής χρονιάς. Η ανασφάλιστη εργασία φέτος έχει αυξηθεί κατά 36%. Και υπολογίζεται ότι η απώλεια εσόδων το 2013 θα υπερβεί τα 6,5 δισ. ευρώ. Οι απώλειες από τη μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα και τον περιορισμό του προσωπικού των επιχειρήσεων εκτιμάται ότι θα φτάσουν στο 1,5 δισ. ευρώ, με τις πλέον αισιόδοξες προβλέψεις. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές ήδη έχουν υπερβεί τα 12,5 δισ. ευρώ. Από ανενεργές επιχειρήσεις τα 4,5 δισ. και από επιχειρήσεις που λειτουργούν αλλά φυτοζωούν και δηλώνουν αδυναμία εξόφλησης των προς το ΙΚΑ υποχρεώσεών τους τα υπόλοιπα 8 δισ. ευρώ. Η Διοίκηση του ΙΚΑ από τη ρύθμιση των οφειλών με δόσεις υπολογίζει ότι ολόκληρο το 2013 θα εισπραχθούν μόνο 500 εκατ. ευρώ, καθώς δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα σημείο βελτίωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας και υποχώρησης της ύφεσης. Προς το παρόν, τουλάχιστον.

Στον τομέα των δαπανών, σημειώνουμε ότι μόνο για την πληρωμή συντάξεων το ΙΚΑ χρειάζεται γύρω στα 10 δισ. ετησίως. Και ο αριθμός των συνταξιούχων συνεχώς αυξάνεται. Όμως, πέρα από το ποσό αυτό, είναι και οι δαπάνες ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης και των άλλων ασφαλιστικών παροχών προς τους ασφαλισμένους (εν ενεργεία και συνταξιούχους), καθώς και τα γενικά έξοδα λειτουργίας του ιδρύματος. Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των πραγματικά υπέρογκων δαπανών, το κράτος διαθέτει μια επιχορήγηση στο ΙΚΑ, που για τη φετινή χρονιά έχει καθοριστεί στα 3,48 δισ. ευρώ. Για την κάλυψη των αναγκών μέχρι το τέλος του 2013, η Διοίκηση υποστηρίζει ότι η κρατική επιχορήγηση είναι ανεπαρκής και συνεπώς θα χρειαστεί συμπληρωματική, ύψους τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ. Και στηρίζει τους υπολογισμούς της στο γεγονός ότι το τετράμηνο Ιανουαρίου – Απριλίου το ΙΚΑ εισέπραξε ήδη το 45% της συνολικής κρατικής επιχορήγησης, και συγκεκριμένα έχει εκταμιεύσει 1,6 δισ. ευρώ περίπου. «Μαύρη τρύπα» λοιπόν στο ΙΚΑ περίπου 1 δισ. ευρώ. Και κατά τους υπολογισμούς αρμοδίων υπηρεσιακών παραγόντων, τα συνολικά ελλείμματα των ασφαλιστικών ταμείων που παρέχουν κύριες συντάξεις θα φτάσουν στα 2,5 δισ. ευρώ για το 2013. Πώς θα καλυφθούν τα ελλείμματα αυτά; Με συμπληρωματικές κρατικές επιχορηγήσεις; Στην περίπτωση αυτή η «μαύρη τρύπα» του ασφαλιστικού συστήματος μεταφέρεται στον κρατικό προϋπολογισμό. Και το υπουργείο Οικονομικών θα ισχυρίζεται ότι υπάρχει πρωτογενές πλεόνασμα. Και ασφαλώς η «τρόικα» θα απαιτεί την κάλυψη των ελλειμμάτων αυτών και όσων άλλων θα έχουν τυχόν δημιουργηθεί με τη λήψη μέτρων ισοδύναμου αποτελέσματος.

Όλα όσα αναφέραμε δείχνουν τη σοβαρή υποχώρηση της οικονομικής δυναμικότητας του ασφαλιστικού μας συστήματος. Και ένα δεύτερο «κούρεμα» του δημοσίου χρέους θα πρέπει να αντιμετωπιστεί έγκαιρα, πριν η «νόσος» εμφανιστεί απειλητική στο μέλλον. Η κυβέρνηση δεν συγχωρείται να ενεργεί μόνο για το παρόν και να αδιαφορεί για τις μελλοντικές επιπτώσεις των αποφάσεών της. Πάντα η κοντόφθαλμη αντιμετώπιση των προβλημάτων του παρόντος απλώς ετεροχρονίζει αυτά για το μέλλον, και τότε η εμφάνισή τους και η επίλυσή τους καθίσταται δυσχερέστερη και περισσότερο απειλητική. Τα «ραπίσματα» που δέχτηκε μέχρι τώρα το ασφαλιστικό μας σύστημα πρέπει να σταματήσουν. Και οι προσπάθειες θα πρέπει να στραφούν στην εξεύρεση και στην εφαρμογή μέτρων ενδυνάμωσης των ασφαλιστικών ταμείων, όχι όμως με μείωση των παροχών τους και συρρίκνωση της ασφαλιστικής κάλυψης.

Αν το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα περιορίσει ή αυστηροποιήσει ακόμα περισσότερο τη δέσμη των παροχών, ασφαλώς θα ξεφυτρώσει ένα σμήνος κερδοσκόπων για να εκμεταλλευτεί την ανεπαρκή ασφαλιστική κάλυψη των εργαζομένων. Έτσι, θα ισχύσει και στη χώρα μας το σύστημα της μεικτής ασφάλισης, το αποκαλούμενο και αμερικανικό σύστημα. Αυτή είναι και η σταθερή επιδίωξη του συστήματος. Εξασφαλίζει κέρδη για τους κερδοσκόπους-επενδυτές από μια νέα πηγή εσόδων. Η διεθνής εμπειρία μάς διδάσκει ότι οι ιδιωτικές εταιρείες στον τομέα της ασφάλισης βασικά είναι δύο ειδών. Αυτές που παρέχουν συντάξεις μετά τη συμπλήρωση των όρων και των προϋποθέσεων που περιέχονται στο ασφαλιστικό συμβόλαιο. Και εκείνες που αναλαμβάνουν την ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή κάλυψη των ασφαλισμένων. Στη χώρα μας υπάρχουν αρκετές ασφαλιστικές εταιρείες παροχής συντάξεων (ή εφάπαξ ποσού) μετά τη συμπλήρωση ορισμένων ετών αδιάκοπης ασφάλισης. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να εμφανίζονται και εταιρείες ιδιωτικής ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης, και μάλιστα με πολύ χαμηλά ασφάλιστρα. Το κακό είναι ότι αυτές οι εταιρείες δεν διαθέτουν καμία κοινωνική ευαισθησία. Απλώς εμπορεύονται την υγεία και κερδοσκοπούν από την έλλειψη υγιούς κρατικού ασφαλιστικού συστήματος. Στις ΗΠΑ, όπου ανθεί η ιδιωτική ασφάλιση, πολλές ιδιωτικές εταιρείες, κυρίως παροχής συντάξεων, λειτουργούν όσο εισπράττουν τα ασφάλιστρα και όταν αρχίσει η καταβολή συντάξεων (ή των εφάπαξ ποσών) πετυχαίνουν μια πτώχευση και οι ασφαλισμένοι χάνουν τις εισφορές που πλήρωναν. Αυτό θέλησε να βελτιώσει ο Ομπάμα και να εισαγάγει ένα ευαίσθητο μεικτό ασφαλιστικό σύστημα, με παροχή από το κράτος εγγυημένης κατώτατης σύνταξης σε όλους τους πολίτες. Και όσοι θέλουν θα μπορούν να έχουν και ιδιωτική ασφάλιση: Και οι κομματικοί αντίπαλοί του θέλησαν να τον κατασπαράξουν. Πάντως, στην Ευρώπη ανθεί η μεικτή ασφάλιση και προς τα εκεί βαδίζει και η χώρα μας. Το σχέδιο που εφαρμόζει η τωρινή δικομματική κυβέρνηση είναι η μείωση των συντάξεων και της ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης, ώστε οι πολίτες να οδηγηθούν στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Και αυτό θα φέρει περιορισμό του κράτους και των δημοσίων δαπανών. Μεγάλη επιτυχία του συστήματος!

Η κυβέρνηση πρέπει να κατανοήσει ότι το πρόβλημα βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος έχει μεγάλη σοβαρότητα και πρέπει να κρατηθεί μακριά από κάθε μορφή ιδιωτικοποίησης ή ελαχιστοποίησης των ήδη ασήμαντων παροχών που σήμερα το κατάντησαν να προσφέρει στους πολίτες.