Τη στεριά τη βλέπει αυτός που παλεύει με τα κύματα…
Ο σπουδαίος και χαμηλών τόνων ηθοποιός Στέλιος Μάινας ως ερωτευμένος Περλιμπλίν προσπαθεί να μάθει στην Μπελίσα (Δήμητρα Ματσούκα) αυτό το καλοκαίρι, σε μια θεατρική περιοδεία ανά την Ελλάδα, να αγαπάει, όπως γράφει και ο Λόρκα… Μιλάει ακόμη για την υποχρέωση που έχουμε στην πατρίδα, για το ενωτικό συναίσθημα που θα μας οδηγήσει σε ένα νέο αλβανικό έπος, για την παιδεία που δημιουργεί το θέατρο και για την τηλεόραση, που αντί να γεμίσει με «Νησιά», γέμισε με τούρκικα…
// Το θεατρικό έργο «Περλιμπλίν και Μπελίσα» θεωρείται από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου θεάτρου. Ένα κείμενο που υμνεί τον έρωτα. Υπάρχουν σήμερα τέτοιοι έρωτες, που φτάνουν μέχρι τη θυσία;
Αυτό μας έλειπε να σταματήσουμε να ελπίζουμε, να ερωτευόμαστε, να αγαπάμε. Τα ανθρώπινα συναισθήματα αντέχουν ακόμη και στις πιο δύσκολες εξωτερικές συνθήκες, όπως ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές, η οικονομική κρίση.
// Όταν δεν έχεις τα αναγκαία για να ζήσεις, έχεις διάθεση να ερωτευτείς;
Η φύση έχει προνοήσει ώστε στη ζωή να υπάρχει ο μαγικός αριθμός «δύο». Η φύση θέλει τη συντροφικότητα και όχι τη μοναξιά. Το να ψάχνουμε το άλλο μισό μας πορτοκάλι -η Εύα φτιάχτηκε από το πλευρό του Αδάμ- σημαίνει ολοκλήρωση. Όχι μόνο για τη διαιώνιση του είδους αλλά και για την πνευματική, τη σωματική και την ψυχική επαφή.
// Δηλαδή, στη ζωή ο έρωτας είναι πιο σημαντικός από την καριέρα, την ύλη, τα οικονομικά μέτρα και τα αγαθά;
Ο Λόρκα θεωρείται από τους πιο μεγάλους ποιητές στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Και ο πιο παραγωγικός. Σώζονται δεκάδες έργα. Ο ισπανός ποιητής ασχολήθηκε με τρεις βασικούς άξονες-αξίες καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου του: τη γέννηση, τον έρωτα και τον θάνατο. Καθαρά παραβολικός συγγραφέας, δίνει στον άνθρωπο να συνειδητοποιήσει ότι στη ζωή του ο έρωτας είναι καθοριστικός, μεγάλο κεφάλαιο. Και αλίμονο σε όποιον δεν τον ζήσει. Γι’ αυτό και το έργο του είναι διαχρονικό και μιλάει για μεγάλες αλήθειες.
// Δεν πρέπει να εκλογικεύουμε το συναίσθημα όταν το πάθος μάς οδηγεί στην καταστροφή; Ο Περλιμπλίν παντρεύεται μια κατά πολύ νεότερη γυναίκα και στο τέλος, για να τη μάθει να αγαπάει, αυτοθυσιάζεται…
Για μένα το κείμενο του Λόρκα είναι εφάμιλλο του ωραιότερου κειμένου που έχει γραφτεί για τον έρωτα, και αναφέρομαι στο «Άσμα Ασμάτων». Το να ερωτευτεί ένας ηλικιωμένος άνδρας ένα νεαρό κορίτσι είναι ασύμβατο, είναι δύσκολο. Αλλά ο έρωτας πρώτα απ’ όλα είναι μια επαναστατική πράξη από μόνος του. Αντιμάχεται τους απαγορευτικούς κανόνες. Αυτό μας έχει δείξει η Ιστορία. Το αταίριαστο του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας. Ο έρωτας δεν μπορεί να περιοριστεί από τα χρόνια, την τάξη, το φύλο, το χρώμα, τη μόρφωση. Εδώ για την Ωραία Ελένη έγινε ο πόλεμος της Τροίας. Στον πόλεμο και στον έρωτα όλα επιτρέπονται. Και μην ξεχνάτε ότι ο Λόρκα είναι Μεσόγειος. Ζει και γράφει στην Ανδαλουσία των Ισπανών, των Αράβων. Ξέρει από εξορμήσεις, από κατακτήσεις.
// Τι είναι για εσάς ο έρωτας;
Ο έρωτας δεν είναι ρομάντζο. Ο έρωτας ευτελίζεται όταν γίνεται σεξ. Μια μικρή ανθρώπινη πράξη. Είναι υπέρβαση μεταφυσική. Είναι πάνω απ’ όλα τάξιμο. Αφοσίωση. Μπορεί κάποιος να είναι ερωτευμένος με τη γυναίκα του, την οικογένειά του, τα παιδιά του, τη δουλειά του. Για να είσαι ερωτευμένος, πρέπει να είσαι αφιερωμένος.
// Ο έρωτας ζητάει ανταπόδοση;
Ζητάει η μάνα σας ανταπόδοση από εσάς; Θέλει αντίκρισμα; Τολμά μια μάνα να δει ανταγωνιστικά τα παιδιά της; Θέλει να πάρει κάτι από αυτά; Η φύση του έρωτα σου επιβάλλει τη θυσία. Οι γονείς από τα παιδιά τους θέλουν κάποια στιγμή το μίνιμουμ της προσφοράς. Ένα «ευχαριστώ, πατέρα».
// Για τον ήρωά σας ο έρωτας γίνεται γρανιτένιος, σπαρακτικός, πληρώνει τίμημα αφόρητο…
Αυτό καταλάβατε από την παράσταση; Ο ήρωας, για να μάθει στην Μπελίσα την αξία του έρωτα, κάνει υπέρβαση προσωπική, που απέχει κατά πολύ από την ηθική του κόσμου. Και όταν θυσιάζεται γι’ αυτήν, λέει στον εαυτό του ότι δεν ένιωσε στη ζωή του μεγαλύτερη ευτυχία. Οι άνθρωποι κάνουμε ένα μεγάλο λάθος στην αξία του έρωτα. Το πιο σημαντικό στον έρωτα είναι να ερωτευτείς και όχι να σε ερωτευτούν. Ο έρωτας είναι ενεργητικό συναίσθημα και όχι παθητικό. Για ό,τι ερωτεύεσαι στη ζωή σου, μπορεί αυτό να είναι η δουλειά σου, η αξία του συναισθήματος έρχεται από την αφοσίωση. Η Μπελίσα τον απατούσε. Εκείνος όμως έκανε ότι δεν έβλεπε. Γενναιόδωρα, της έμαθε πώς να αγαπά, να ελπίζει, να υπομένει, να συγχωρεί.
// Με την πατρίδα μας, που είναι τόσο όμορφη, γιατί δεν είμαστε ερωτευμένοι;
Το ωραιότερο μέρος στο πλανήτη είναι η Ελλάδα μας. Δεν την αγαπάμε, σαν τα κακομαθημένα παιδιά, γιατί νομίζουμε ότι τη δικαιούμαστε, ότι είναι οικόπεδό μας. Τόσο εγωπαθείς, που δεν καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να την παραδώσουμε ανέγγιχτη, όμορφη, ατόφια στις επόμενες γενιές.
// Την κρίση που έπληξε την πατρίδα μας τη βλέπετε αρνητικά ή θετικά;
Η κρίση είναι μια πρόκληση. Είναι κάτι πρωτοφανές, πρωτόγνωρο για όλους μας. Το συναίσθημα που με διακατέχει στην καθημερινότητα είναι αυτό της έκπληξης. Το ότι δεν ξέρω τι θα μου συμβεί, κακό ή καλό, μου έχει γίνει τρόπος ζωής. Η ζωή ανατρέπει καθημερινά όσες σταθερές ήξερα. Δεν προλαβαίνω τα γεγονότα.
// Είχατε δανειστεί; Είχατε πιστέψει στην ευμάρεια των τελευταίων ετών;
Ευτυχώς που στη ζωή ακολούθησα μια συμβουλή των γονιών μου: «Απλώσου όσο φτάνουν τα πόδια σου». Ήμουν προνοητικός. Ζω σε ένα μικρό σπίτι και τα χρήματα που έβγαλα από το θέατρο, την τηλεόραση, τα επενδύω στη μόρφωση του γιου μου.
// Γιατί ο κόσμος δεν έχει βγει στους δρόμους;
Γιατί, όπως λέει και ο Οδυσσέας Ελύτης, δεν έχουμε φτάσει στα όρια της ντροπής, στο έσχατο σημείο. Όταν θα φτάσουμε εκεί, κοντεύουμε, θα γεννηθεί μια εσωτερική εθνική αντίσταση. Θα γεννηθεί ενωτικό κλίμα και θα ζήσουμε ένα νέο αλβανικό έπος. Για να βγει αυτό το μεγάλο «όχι», πρέπει να φτάσουμε στον πάτο του βαρελιού. Υπάρχει λίπος ακόμη, περιθώριο. Για να βγει σύσσωμος ο κόσμος στους δρόμους, πρέπει να μην έχει να φάει. Δυστυχώς, το συναίσθημα που κυριαρχεί σήμερα είναι αυτό της εθνικής κατάθλιψης και απαξίωσης. Και η κατάθλιψη φέρνει και αδράνεια. Είναι σαν να είσαι ναυαγός και να αφήνεσαι στη μοίρα σου, κουρασμένος, παγωμένος, για να πνιγείς. Τη στεριά τη βλέπει αυτός που παλεύει με τα κύματα και αγωνίζεται.
// Δεν μας λείπει και ο καπετάνιος;
Ναι, σημαντικό είναι να υπάρξει ένας ηγέτης με όραμα. Αλλά τα πρόσωπα δεν φτάνουν, πρέπει να υπάρχουν θεσμοί. Τα πρόσωπα απλώς επικυρώνουν τους θεσμούς. Χρειάζεται θεσμική θωράκιση, Σύνταγμα που να μην καταπατείται, σωστό υπόβαθρο νόμων. Αλλιώς θα υπάρξει έκπτωση.
// Εσάς τους ηθοποιούς ποιος σας κατοχυρώνει;
Όλα είναι σε μηδενική βάση, γι’ αυτό υπάρχει και 95% ανεργία. Αλλά ο πολιτισμός είναι ο φτωχός και ο παρίας του κράτους.
Η κορυφαία εκδήλωση πολιτισμού σε μια χώρα είναι το θέατρο. Η προτεραιότητα για τη δημιουργία παιδείας είναι το κλασικό ρεπερτόριο και η ανάπτυξη της εθνικής κουλτούρας μέσα από το ελληνικό έργο, παλιό και σύγχρονο. Είναι δυνατόν να μην έχουμε ως εξαγώγιμο προϊόν τον πολιτισμό; Να μην έχουμε εξειδικεύσει το αρχαίο δράμα, να μην το έχουμε κάνει επιστήμη; Να μην υπάρχει ένας κρατικός φορέας εποπτείας του αρχαίου δράματος που να λειτουργεί όλο τον χρόνο και να μην έχει δημιουργηθεί ένα εργαστήρι αρχαίου δράματος με ηθοποιούς που θα ασχολούνται μόνο με αυτό το είδος και σκοπό θα έχουν την προβολή του ελληνικού δράματος στο εξωτερικό; Δεν χρειάζεται συνέπεια και συνεχής εκπαίδευση σε αυτήν την αποκλειστικότητα που μας άφησαν κληρονομιά οι πρόγονοί μας αλλά και οι πιο σύγχρονοι φωτισμένοι δάσκαλοι, όπως ο Μινωτής και ο Ροντήρης;
// Θα υπάρξει κάθαρση στη χώρα μας;
Είμαι από φύση και θέση αισιόδοξος. Κάτι θα γίνει. Οι νέοι άνθρωποι πρέπει να αγωνιστούν για την πατρίδα τους. Να μην ερημώσει ο τόπος. Θα μάθουμε να ζούμε με τα απαραίτητα και θα ιεραρχούμε τις αξίες μας.
// Σειρές σαν το «Νησί» θα ξαναδούμε; Ο ρόλος του βαρκάρη Γιώργη Πετράκη και ο έρωτάς του για την Ελένη, από τους πιο σημαντικούς στην ελληνική τηλεόραση…
Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Το «Νησί» ήταν ποιοτικό, είχε την υψηλότερη τηλεθέαση, αλλά τα έξοδα της παραγωγής δεν βγήκαν λόγω του ότι πέσαμε στη μεγάλη κρίση. Και εκεί που η τηλεόραση θα μπορούσε να γεμίσει με ανάλογα «Νησιά», γεμίσαμε με τούρκικα, φτηνά στην αγορά τους. Υπάρχει ένας μύθος, ότι οι ηθοποιοί έγιναν πλούσιοι από την τηλεόραση. Οι ηθοποιοί πήραν χρήματα, αλλά με μπλοκάκι. Δεν τα απέκρυψαν από την εφορία. Δεν είδα κανέναν ηθοποιό στη λίστα Λαγκάρντ. Άλλους είδα…