Δεν θα άφηνα να γίνει πλιάτσικο στο αρχείο της ΕΡΤ

Ο κ. Αλεξόπουλος μιλά στο «Παρόν» για τα 1.000 αιτήματα τον μήνα από φοιτητές, σχολεία, ιδρύματα προς το αρχείο και τον αγώνα του να ανοίξει αυτό στην κοινωνία.

// Είστε Διευθυντής στο Αρχείο της ΕΡΤ…
Ναι συνεχίζω. Λίγες ημέρες πιο πριν, ήμουν πρώην Διευθυντής. Ήμασταν όλοι απολυμένοι. Τώρα πιστεύω ότι άλλαξαν τα πράγματα.

// Άρα από την στιγμή που ήσασταν όλοι απολυμένοι ποιος διαφύλασσε το αρχείο της ΕΡΤ στο Ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής;
Ερχόμουν καθημερινά στο πόστο μου όπως και όταν εργαζόμουν. Τα βράδια, ένας από την ομάδα μου, κοιμόταν στον χώρο που υπήρχε το υλικό. Είμαστε γύρω στα πενήντα άτομα που ψηφιοποιήσαμε το αρχείο, όλοι εξειδικευμένοι επιστήμονες. Όσο είμαστε εμείς, πλιάτσικο δεν θα γίνει στο αρχείο της ΕΡΤ. Το αρχείο της ΕΡΤ δεν θα λεηλατηθεί, δεν θα κλαπεί. Έχουν κωδικοποιηθεί έτσι τα ντοκουμέντα που δεν βρίσκονται από ανθρώπους που δεν έχουν γνώση τεχνολογίας. Για να πάρεις ένα ντοκουμέντο χρειάζεσαι την συμβολή δυο ή τριών εργαζομένων.

// Διαβάσαμε τόσα σενάρια για την ΝΕΡΙΤ, για κανάλι ενημερωτικό, δορυφορικό, ιντερνετικό. Για το αρχείο της ΕΡΤ δεν σας προβλημάτισε ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη; Το αρχείο της ΕΡΤ διαφυλάσσει την ιστορία του τόπου μας, την εθνική μας μνήμη.
Δεν υπάρχει πολιτικός, που να μην με πήρε τηλέφωνο αυτές τις ημέρες τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την αξιωματική αντιπολίτευση και να μην με ρώτησε για το αρχείο της ΕΡΤ, τι θα γίνει, αν διαφυλάσσεται, αν μπορεί να πουληθεί. Τους διαβεβαίωνα ότι είχα κάνει κρεβάτι μου τον καναπέ της αποθήκης και ότι για να πουληθεί μια εκπομπή θα πρέπει να έχει την σύμφωνη γνώμη του παραγωγού. Για να πάρει ένας οργανισμός, κανάλι, εφημερίδα, ίδρυμα, μια εκπομπή που έχει παραχθεί στην ΕΡΤ πρέπει να πληρώσει πνευματικά δικαιώματα στον παραγωγό αλλιώς θα τρέχει στα δικαστήρια. Δηλαδή το «Μονόγραμμα» της ΕΡΤ, δεν ανήκει μόνο στην δημόσια τηλεόραση που τώρα δεν υφίσταται ως φορέας, αλλά και στον Γιώργο και την Ηρώ Σγουράκη.

// Νιώθατε ευθύνη για το Αρχείο; Αφού δεν πληρωθήκατε το δεκαπενθήμερο σας, αφού ήσασταν απολυμένος και δεν ξέρετε αν θα ξανανοίξει η ΕΡΤ ως έχει ή αν στο νέο ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό υπάρχουν σχέδια για την συνέχιση της ψηφιοποίησης του αρχείου, ή αν εσείς θα δουλεύετε σ’ αυτό, γιατί ανησυχούσατε τόσο;
Πλάκα μου κάνετε; Μα, είναι θέμα συνείδησης. Ξέρετε ότι υπήρχαν εποχές που έπαιρναν ντοκουμέντα της ΕΡΤ τα έκοβαν τα φιλμ, τα έραβαν και έφτιαχναν την δική τους ιστορία; Μιλάμε για παραποίηση της ιστορίας. Παίζει κανείς με το τι θα παρουσιαστεί, αύριο στα παιδιά; Ότι και να γίνει στην ΕΡΤ εγώ όσο είμαι καλά στην υγεία μου θα φύγω τελευταίος και θα παραδώσω το αρχείο ως έχει.

// Πόσα χρόνια λειτουργεί το Αρχείο της ΕΡΤ;
Το αρχείο της ΕΡΤ είχε αρχίσει να οργανώνεται από την αξέχαστη, την Κυριακή Αρσένη, το 1995. Η κυρία Αρσένη σταδιακά μάζευε το αρχείο στην Ρηγίλλης. Το 2000 έγιναν οι προτάσεις για την ψηφιοποίηση του αρχείου, το 2004 και το 2007 δόθηκαν χρήματα για την ψηφιοποίηση μέσω του προγράμματος για την κοινωνία της πληροφορίας. Το 2007 φτιάχτηκε και ο μεγάλος αποθηκευτικός χώρος στο Ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής που φυλάσσεται το αρχείο με σύγχρονα μέσα.

// Μιλάμε τώρα για πόσα τεκμήρια;
Συνολικά το φωτογραφικό αρχείο της ΕΡΤ, το ραδιοφωνικό, το μουσικό, το ειδησεογραφικό, το έντυπο, το οπτικοακουστικό κυμαίνεται στο 1.000.000 τεκμήρια.

// Μα αυτό είναι τεράστιο υλικό..
Και σ’ αυτό, ξέχασα να το πω, προστέθηκε το υλικό του Εθνικού Οπτικοακουστικού αρχείου. Δηλαδή 600 ώρες ψηφιοποιημένου αρχείου. Υλικό επικαίρων. Στο αρχείο της ΕΡΤ υπάρχουν σειρές μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ, εκπομπές, παιδικές σειρές, αγώνες, τα πάντα. Από το 1908, η πρώτη εικόνα που βρήκε η ΕΡΤ, μέχρι το εδώ Πολυτεχνείο και το τελευταίο δελτίο της Έλλη Στάη.

// Ναι αλλά έχει καταστραφεί και πάρα πολύ υλικό; Δηλαδή από το Λούνα Παρκ, τους Πανθέους, τον Άγνωστο Πόλεμο, το «Αλάτι και Πιπέρι», τι έχει μείνει; Από τις περιγραφές του Διακογιάννη στα αθλητικά;
Δυστυχώς στην Ελλάδα η έννοια του αρχείου δεν υπήρχε. Δεν υφίσταται στην κουλτούρα του Έλληνα, η έννοια του οπτικοακουστικού αρχείου. Η έννοια του αρχείου ως τεκμήριο και η διαχείρισή του υπάρχει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και δη αυτό που λέμε αρχείο με ανοιχτή προσβασιμότητα στο κοινό με ανοιχτά δεδομένα. Να μπαίνει δηλαδή ο μαθητής και όταν διαβάζει ένα κείμενο του Ελύτη στο μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας να βλέπει και την εκπομπή της ΕΡΤ για τον Ελύτη. Εγώ όταν ανέλαβα την θέση αυτή το 2011 προσπάθησα να περάσω στην ευρύτερη κοινωνία ότι το αρχείο δεν είναι μουσείο αλλά κάτι το ζωντανό και πρέπει να το σεβόμαστε. Το αρχείο δεν είναι η κασέτα σ ένα ράφι που όταν θα την χρειαστώ θα την κατεβάσω.

// Δηλαδή ισχύει αυτό που γράφεται ότι η ΕΡΤ για να γλιτώσει χρήματα έγραφε πρόγραμμα, σε μια ήδη γραμμένη κασέτα που μπορεί να είχε την σειρά «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται;»
Ναι. Χάθηκαν πολλές σειρές γιατί σας ξαναλέω δεν υπήρχε η κουλτούρα του διαφυλάσσω, ψηφιοποιώ. Το 1989 άνοιξαν οι ιδιωτικοί σταθμοί και ξαφνικά βρέθηκαν με ντοκουμέντα οπτικοακουστικά πάρα πολύ παλιά. Ποιος τους τα έδωσε; Μήπως οι ρεπόρτερ που είχε ο καθένας τους ένα ιδιωτικό αρχείο; Μα του άνηκε του ρεπόρτερ; Η ΕΡΤ του έδινε φωνή, τεχνικά μέσα. Αν δεν ήταν η ΕΡΤ θα είχε αυτό το αρχείο; Άρα ανήκει στον δημοσιογράφο ή στην ΕΡΤ που του έδωσε το βήμα; Μπορεί η μισή Ελλάδα να έχει προσωπικό αρχείο; Είναι νόμιμο αυτό το υλικό; Ποια ήταν η πηγή τους; Δεν ήταν η ΕΡΤ; Γιατί δεν αναγράφουν το λογότυπο της ΕΡΤ όταν το πουλάνε στα ιδιωτικά κανάλια; Γιατί να μην γράφουν την πηγή; Μήπως επειδή είναι προϊόν κλοπής; Υπάρχει συμβόλαιο αγοράς ; Ας μας το δείξουν. Πριν το 1989 μόνο η ΕΡΤ εξέπεμπε.

// Μα πολλές σειρές της ΕΡΤ υπάρχουν στο youtube;
Εδώ έχουμε πρόβλημα. Υπάρχουν σειρές της ΕΡΤ που έχουν ανεβεί στο ίντερνετ και χωρίς το λογότυπο της. Η δημόσια τηλεόραση έχει διαφυγόντα κέρδη από αυτό. Γιατί μια σειρά της δεν θα την δεις στο κανάλι της αλλά όποτε θες εσύ στο διαδίκτυο. Η ΕΡΤ χάνει τηλεθέαση και διαφήμιση.

// Από τα 1.000.000 τεκμήρια που έχετε, πόσα έχετε ψηφιοποιήσει;
Το 5%. Τα παλιά φιλμ και τα παλιά φορμάτ θέλουν ειδικά μηχανήματα. Αλλά για μένα δεν είναι τόσο σημαντικό να το ψηφιοποιήσω κάτι, όσο να του βάλω κάτω την λεζάντα και να λέω τι είναι αυτό. Η διαδικασία της τεκμηρίωσης είναι πολύ σημαντική γιατί έτσι γίνεται η σωστή διάσωση. Η τεκμηρίωση είναι εξειδικευμένη δουλειά. Ήμασταν 13 άτομα μόνιμοι υπάλληλοι και άλλοι πενήντα ήταν με μπλοκάκια. Ήταν τεράστιος όγκος δουλειάς. Αλλά το αρχείο μπορεί να φέρει λεφτά και με εμπορική χρήση. Στην δημόσια τηλεόραση της Ολλανδίας οι μαθητές σε όλες τις βαθμίδες δίνουν 50 λεπτά για το αρχείο της και μπαίνουν μέσα μ’ έναν κωδικό και κατεβάζουν εκπομπές για τις εργασίες τους. Αυτή την στιγμή ψηφιοποιημένο υλικό έχουμε δώσει στο περιοδικό «Ραδιοτηλεόραση» και στο κανάλι της Βουλής. Το κανάλι της Βουλής έχει ένα μεγάλο αρχείο από την ΕΡΤ σε άριστη ποιότητα.

// Λέγανε ότι το νέο κανάλι που θα εξέπεμπε, η νέα ΕΡΤ, θα έβγαινε βασικά με το αρχείο της ΕΡΤ;
Από εμάς δεν έφυγε τίποτα και δεν μας είχε ζητήσει και κανένας τίποτα. Φυλάσσαμε το περιουσιακό στοιχείο της ΕΡΤ και του Έλληνα φορολογούμενου. Δεν ξέρω πως θα εξέπεμπε το νέο κανάλι που μου λέτε αλλά προφανώς μπορεί να έπαιρναν αρχειακό υλικό από το κανάλι της Βουλής ή από την Ραδιοτηλεόραση. Αλλά θα είχαν να αντιμετωπίσουν μετά τους παραγωγούς. Αφού δεν θα είχαν νέα σύμβαση με τους παραγωγούς πως θα έπαιζαν τις εκπομπές τους; Τα πράγματα δεν είναι απλά. Για αυτό δεν υπάρχει περίπτωση να πουληθεί το αρχείο της ΕΡΤ σε ιδιωτικό κανάλι χωρίς την σύμφωνη γνώμη του παραγωγού. Ο παραγωγός συμμετέχει στην πώληση. Το υλικό δεν κινδυνεύει. Αυτά που κινδυνεύουν είναι τα λεγόμενα «ορφανά» αρχεία που δεν έχουν τίτλους αρχής και τέλους, που δεν έχουν ταυτότητα.

// Πιστεύετε ότι το νέο Δ.Σ. της ΕΡΤ, ο νέος διαχειριστής θα σκύψει με ευαισθησία στο θέμα του αρχείου; Θα διατηρήσει το εξειδικευμένο προσωπικό;
Σε όλους τους ευρωπαϊκούς δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς BBC, RAI, ZDF, ORF,TV Catalounia, Nava στην Ουγγαρία έχουν περιχαρακώσει την έννοια του αρχείου. Το αρχείο ανήκει απευθείας στον Διευθύνοντα Σύμβουλο και στο Διοικητικό Συμβούλιο. Το αρχείο είναι άυλο περιουσιακό στοιχείο και η διαχείριση του είναι μέγιστης σημασίας. Το αρχείο είναι παροχέας περιεχομένου. Ένα σύγχρονο αρχείο ψηφιοποιεί, σε υψηλή ανάλυση, κάθε εκπομπή πριν βγει στον αέρα και με ειδικά λογισμικά το διαχέει για κάθε χρήση. Άλλοτε για το ίντερνετ, άλλοτε για την ροή προγράμματος σε κάποιο κανάλι.

// Είσαι απογοητευμένος για τον τρόπο που αντιμετώπισαν ή δεν αντιμετώπισαν το θέμα του αρχείου η επιτροπή που δούλεψε το νέο νομοσχέδιο για την ΕΡΤ;
Δεν είμαι απογοητευμένος. Πιστεύω ότι αν προχωρήσουν οι συζητήσεις για την αναδιάρθρωση της ΕΡΤ στο αρχείο θα δοθεί σημαίνων ρόλος. Το αρχείο είναι ο μοχλός της ΕΡΤ. Δεν μπορεί να υπάρξει εταιρεία χωρίς αρχείο. Είναι νόμος. Είναι οι θησαυροί της ιστορίας μας. Ξέρετε ότι όταν παίζει ένα αρχειακό υλικό έχει μεγαλύτερη τηλεθέαση από μια νέα εκπομπή;

// Πόσα κλικ, γίνονται από μαθητές, πάνω στο αρχείο της ΕΡΤ;
Από τον Μάρτιο του 2011 που ανέλαβα Διευθυντής του Αρχείου έως σήμερα ζήτησα από την ομάδα μου να ψηφιοποιεί πάνω από 100 ώρες προγράμματος τον μήνα και να αποκαταστήσει πάνω από 200 φωτογραφίες τον μήνα. Δίναμε εξήντα ώρες μηναίο υλικό, για έρευνα και για παραγωγές όπως π.χ. «Η μηχανή του χρόνου».
Ταυτόχρονα ξεκινήσαμε και ανεβάζαμε στο διαδίκτυο επετειακά αφιερώματα όπως η εκπομπή που παίζει στην ΕΡΤ το «Σαν σήμερα». Όταν έφυγε από την ζωή ο Παπάζογλου ξεκινήσαμε την έρευνα μας. Ανακαλύψαμε εκπομπές, αφιερώματα διαμάντια. Κάναμε πάνω από είκοσι αφιερώματα το μήνα. Η απήχηση από τον Τύπο ήταν τεράστια. Σκοπός μου ήταν να ανεβάσω το αρχείο και έστειλα, πίστεψε με, πάνω από 700 δελτία Τύπου. Ποια ήταν η επισκεψιμότητα με ρώτησες… Τεράστια. Όταν ενώσαμε τα μαθήματα του σχολείου με τα ανάλογα βίντεο έγινε χαμός. Να διαβάζεις για τον Ελύτη και να βλέπεις την βράβευση του με Νόμπελ. Όλες αυτές τις ιδέες την πήραμε από το εξωτερικό. Και το λογισμικό που φτιάξαμε για τους ανθρώπους με αναπηρία είχε μεγάλη επιτυχία.

// Το αρχείο έτρεχε ένα πρόγραμμα ΕΣΠΑ αρκετών εκατομμυρίων ευρώ; Τί θα γίνει;
Υπάρχει αυτό το πρόγραμμα, τί θα γίνει δεν ξέρω. Το αρχείο είναι μέλος της UNESCO για το πρόγραμμα «Μνήμη του Κόσμου». Είναι πολύ σημαντικό για την παγκόσμια ιστορία. Το αρχείο μας ικανοποιούσε 1.100 αιτήματα το μήνα σε σχολεία, ιδρύματα και για ερευνητικές εργασίες φοιτητών σε μεταπτυχιακό στάδιο. Το αρχείο τα κάλυπτε όλα τα αιτήματα. Ελπίζω να συνεχίσουμε να το καλύπτουμε. Το αρχείο δεν είναι η ΕΒΓΑ της γειτονιάς μας. Είναι ζωντανή μνήμη. Είναι η παρακαταθήκη της νέας γενιάς. Χρειάζεται σεβασμός στο αρχείο. Το λογότυπο ert archives ξεκίνησε το Μάρτιο του 2011. Δεν υπήρχε. Το μεγάλο λάθος που έγινε είναι ότι η ΕΡΤ έδινε σε όλα τα ιδρύματα υλικό χωρίς λογότυπο. Και τα ιδρύματα τα έδιναν σε ιδιωτικούς σταθμούς. Αυτό όμως απαγορεύεται. Σου δίνω για τον τάδε πολιτικό υλικό. Εσύ γιατί το δίνεις αλλού; Γιατί δεν σέβεσαι τον νόμο; Πρέπει να σταματήσει ο καθένας να κάνει ότι θέλει.

// Πως βίωσες το λουκέτο της ΕΡΤ;
Δεν το έχω συνειδητοποιήσει. Δεν το περίμενα. Ξαφνιάστηκα. Δεν το πίστεψα ποτέ. Όταν δεν θα έχω λεφτά για να φάω τότε θα καταλάβω ότι απολύθηκα. Τώρα δεν ξέρω ούτε για το μισθό μου τι θα γίνει, ούτε για την αποζημίωση μου, ούτε τίποτα.

// Πώς είδες την αντίδραση του κόσμου;
Πολύ συγκινητική. Όσον αφορά το αρχείο δεν περίμενα ότι ο κόσμος θα είχε τόση μεγάλη ανταπόκριση. Η ομάδα που λειτουργήσουμε αυτά τα δυο χρόνια το αρχείο καταφέραμε να το ανοίξουμε στον κόσμο. Το ανοίξαμε στην κοινωνία. Στον δημοσιογράφο, στον ερευνητή, στον μαθητή.

// Δεν μπορώ να μην σε ρωτήσω. Η ΕΡΤ πρέπει να εξυγιανθεί; Το ζητά και το ΣτΕ και η πολιτεία και η κοινωνία..
Δεν υπάρχει στην ελληνική κοινωνία σπίτι χωρίς προβλήματα. Άρα λοιπόν το πρόβλημα έπρεπε να λυθεί πρώτα εσωτερικά. Το λάθος είναι αυτό. Ότι δεν λύθηκε εσωτερικά. Αν δεν λύσεις το πρόβλημα εσύ, που έχεις το οικογενειακό θέμα, το πρόβλημα θα σκάσει κάποτε. Και το σπίτι σου θα κατεδαφιστεί. Ξέρετε τι φοβούνται οι ευρωπαϊκοί ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί ; Οι δημόσιοι εννοώ. Το ντόμινο από την ΕΡΤ. Γιατί η ΕΡΤ έχει το ίδιο προσωπικό με το ORF στην Αυστρία. Η Αυστρία έχει τον ίδιο πληθυσμό με εμάς. Όλοι ανησυχούν.

// Τι θα ήθελες για το αρχείο της ΕΡΤ;
Να γίνει μια θεματική ζώνη σε κάποιο από τα κανάλια της που θα προβάλει τους θησαυρούς του.