Εκπαίδευση: Μεταξύ αυταρχισμού και εμπορευματοποίησης

Η παγίδα από την πλευρά της κυβέρνησης ήταν καλά στημένη και προετοιμασμένη. Αποτελούσε άλλωστε μια ακόμα εκδοχή της γνωστής «συνταγής» με την οποία οι μνημονιακές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την ελληνική κοινωνία, τους εργαζόμενους, τις επί μέρους κοινωνικές ομάδες εδώ και τρία χρόνια: Καθορίζεται πρώτα «ο εχθρός», η προς εξόντωση κοινωνική ομάδα, στη συνέχεια λοιδορείται και απαξιώνεται και τέλος επιβάλλονται με αυταρχικό τρόπο τα μνημονιακά μέτρα, με όλο και συχνότερη την επιλογή του μέτρου της επιστράτευσης, που έγινε πλέον «ρουτίνα»…

«Επιστράτευση» και «εξετάσεις» αποτέλεσαν τον διπλό εκβιασμό που μεταχειρίσθηκε η κυβέρνηση προκειμένου να εξουδετερώσει τις αντιδράσεις των εκπαιδευτικών απέναντι σ’ ένα στυγνό σχέδιο συρρίκνωσης και υποβάθμισης της εκπαίδευσης και παράλληλα οικονομικής, ηθικής, επιστημονικής και εργασιακής εξόντωσης των ιδίων των εκπαιδευτικών.

Η εκπαίδευση όμως, το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα, δεν είναι μια συνηθισμένη διοικητή υπηρεσία ούτε ένα μέσον μεταφοράς επιβατών… Το δημόσιο αγαθό της γνώστης, η μετάδοση της επιστημονικής γνώσης, η διαπαιδαγώγηση των νέων ανθρώπων, η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, της φαντασίας, η διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους δεν μπορεί να αξιολογηθεί με τα φθηνά κριτήρια της «εξουσίας» και του «κέρδους», με τα οποία η χυδαία νεοφιλελεύθερη αντίληψη εκμετρά και αντιμετωπίζει τους εκπαιδευτικούς, αλλά και το ίδιο το περιεχόμενο της εκπαίδευσης.

Η εκπαίδευση, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ένας κορυφαίος κοινωνικός θεσμός, ένα ύψιστο ηθικοκοινωνικό και πνευματικό δημόσιο αγαθό. Αποτελεί ένα βασικό θεσμό μέσω του οποίου συντελείται η κοινωνικοποίηση των νέων ανθρώπων, αλλά και η ευρύτερη αναπαραγωγή του κοινωνικού συστήματος.

Γι’ αυτό και η επιστράτευση των εκπαιδευτικών δεν αποβλέπει στην «ομαλή λειτουργία των εξετάσεων», όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση. Δεν αποσκοπεί μόνο στον εξαναγκασμό του δημόσιου υπαλλήλου-εκπαιδευτικού να υπακούσει στις κυβερνητικές επιλογές: Στην πραγματικότητα η πράξη αυτή ΑΠΟΒΛΕΠΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΑΞΙΩΣΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΗΘΙΚΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ, ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ. Στην πράξη επιστρατεύεται η ίδια η ελεύθερη σκέψη, η πνευματική ελευθερία, η κριτική και αναστοχαστική επιστημονική διαδικασία. Απαγορεύεται η αξιοπρέπεια και η ηθική βούληση, οι οποίες θα πρέπει να υποταγούν στην κυρίαρχη αγοραία-νεοφιλελεύθερη «λογική».

Υπάρχει βεβαίως μια γενικότερη, ιστορικού χαρακτήρα, μετατόπιση του περιεχομένου, αλλά και του ιδίου του ρόλου της εκπαίδευσης στις σύγχρονες κοινωνίες, μια στρατηγική εμπορευματοποίησης, την οποία εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες προωθεί συντεταγμένα το νεοφιλελεύθερο πρότυπο.

Σύμφωνα με το πρότυπο αυτό, η εκπαίδευση χάνει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα και μετατρέπεται σε ένα συμπληρωματικό μηχανισμό του οικονομικού συστήματος και της αγοράς εργασίας.

Ο ίδιος ο σύγχρονος εκπαιδευτικός λόγος έχει ήδη «προσαρμοσθεί» στη νέα αγοραία πραγματικότητα. Η σχολική εκπαίδευση αξιολογείται με βάση τα κριτήρια της «παραγωγικότητας» και της «αποτελεσματικότητας». Δίνεται έμφαση στη λογοδότηση (accountability) στα tests, στην αξιολόγηση της μαθηματικής επίδοσης με κριτήρια που συνδέονται με το τεχνικό-παραγωγικό και θετικιστικό πεδίο γνώσης και εφαρμογής.

Με την περικοπή των κονδυλίων από τον δημόσιο προϋπολογισμό και την καλλιεργούμενη οικονομιστική και χρησιμοθηρική αντίληψη για την εκπαίδευση και γενικότερα για την παιδεία με την ηθική εργασιακή και οικονομική απαξίωση των εκπαιδευτικών και τη μετατροπή τους σε εφαρμοστές-τεχνοκράτες εξεταστές, προωθείται η συνολική αποικοδόμηση του πλέον κρίσιμου κοινωνικού και πνευματικού θεσμού.

Παρόμοιες πολιτικές «εργαλειοποίησης», εμπορευματοποίησης και απαξίωσης του θεσμού της εκπαίδευσης εφαρμόζονται κατ’ εξοχήν στις χώρες της Ν. Ευρώπης αλλά και τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.

Όμως στην Ελλάδα οι εγχώριοι εντολοδόχοι της «τρόικας» -και ιεροφάντες του νεοφιλελευθερισμού- έχουν ξεπεράσει κάθε όριο, έχουν απορρίψει κάθε πρόσχημα.

Το Σύνταγμα παραβιάσθηκε κατάφωρα, όπως έγκριτοι συνταγματολόγοι και εργατολόγοι, αλλά και ο ίδιος ο Δικηγορικός Σύλλογος, διαπίστωσαν με την κήρυξη της επιστράτευσης -επί το κομψότερον της «επίσχεσης εργασίας»- που αποφάσισε η «τριμερής» κυβέρνηση. Πάντως η προληπτική επιστράτευση, πριν κηρυχθεί επισήμως η απεργία της ΟΛΜΕ, αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία.

Κατά τα άλλα, ο κ. Αντ. Σαμαράς υπόσχεται ανάπτυξη… Με επιστρατευμένους εκπαιδευτικούς και πλήρης υποβαθμιζόμενο εκπαιδευτικό σύστημα… Την εποχή της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ η Φινλανδία, η οποία διατηρούσε σημαντικές οικονομικές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, αντιμετώπισε δεινή οικονομική κρίση. Ως πρώτο μέτρο αντιμετώπισης της κρίσης αυτής επιλέχθηκε η μεγάλη αύξηση των κονδυλίων για την εκπαίδευση… Γι’ αυτό και σήμερα η Φινλανδία αποτελεί εκπαιδευτικό υπόδειγμα… Η εδώ μνημονιακή πολιτική τάξη επέλεξε τον ακριβώς αντίθετο δρόμο… Υποτέλεια, αναξιοπρέπεια και πνευματική πενία αποτελούν άλλωστε τους κρίκους της αλυσίδας που συγκροτούν την τάξη αυτή.