Πώς μας επηρεάζει το σύνδρομο της εργασιακής εξουθένωσης

α. Συναισθηματική εξουθένωση – ισοπέδωση.

β. Αισθήματα αποπροσωποποίησης.

γ. Μειωμένη λειτουργικότητα, αποτελεσματικότητα στον επαγγελματικό τομέα σε συνδυασμό με νοητική κόπωση.

Η αιτία είναι παρατεταμένο στρες, κυρίως στην εργασία. Ειδικότερα τα τελευταία χρόνια –με την οικονομική κρίση, τις ιδιαίτερα ανταγωνιστικές σχέσεις στην εργασία και στην κοινωνία, τη μεγάλη αύξηση της ανεργίας, την πλήρη ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, τη δουλειά «για ένα κομμάτι ψωμί» και την ολοένα αυξανόμενη επιδείνωση των συνθηκών υγιεινής στο εργασιακό περιβάλλον– το BUS παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις. Το άτομο που υποφέρει από BUS πιστεύει ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από την κατάσταση.

Η εμπιστοσύνη, η αλληλοκατανόηση στο εργασιακό περιβάλλον, η οικογενειακή και κοινωνική υποστήριξη μπορούν να βοηθήσουν, σε συνδυασμό με τεχνικές αντιμετώπισης του στρες. Μπορούν να αμβλύνουν τα συμπτώματα. Οριστική λύση δίνεται όταν τα κυρίως προσβαλλόμενα από το BUS στρώματα, και κυρίως οι υγειονομικοί, αναγνωρίσουμε και τροποποιήσουμε τις καταστάσεις που μας φέρνουν σε αυτό το αδιέξοδο. Οι επερχόμενες εξελίξεις σε οικονομικό και εργασιακό επίπεδο το επιβάλλουν πιο επιτακτικά.

Η εργασιακή εξουθένωση στους υγειονομικούς

Ένας στους τέσσερις γιατρούς και ένας στους τρεις ειδικευόμενους υποφέρει από επαγγελματική εξουθένωση, σύμφωνα με έρευνα πέντε ετών που πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ και ολοκληρώθηκε το 2010.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, επαγγελματική εξουθένωση έχει το 25% των ειδικών γιατρών και το 33% των ειδικευομένων στα νοσοκομεία, το 28% των φοιτητών Ιατρικής, το 37% των νοσηλευτών, καθώς και το 35% των εργαζομένων στο ΕΚΑΒ. Ειδικά, το 35% των ειδικευομένων και το 25% των νοσηλευτών εμφανίζουν αποπροσωποποίηση και κυνισμό που, συχνά, αγγίζει τα όρια της αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς. Το BUS προκαλεί χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών από γιατρούς, χρήση βίας στα νοσοκομεία, ιατρικά λάθη, παχυσαρκία, κατάθλιψη, ψυχοσωματικές παθήσεις, καθώς και καρδιαγγειακές παθήσεις στους γιατρούς. Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης πλήττει, κυρίως, ηλικίες 35 με 45 χρόνων, ανύπαντρων γιατρών και παντρεμένων γυναικών, αλλά και όσους έχουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό για τη δουλειά τους.

Το BUS χαρακτηρίζεται από τρεις διαστάσεις στους υγειονομικούς.

1. Συναισθηματική εξουθένωση που προκαλείται από τη συχνή και έντονη επαφή με άτομα που υποφέρουν, με αποτέλεσμα τη συναισθηματική αποστράγγιση, την κούραση, τη νευρικότητα.

2. Αποπροσωποποίηση που εκφράζεται με αποστασιοποίηση, αδράνεια, αρνητική στάση προς τους ασθενείς, απουσία ενδιαφέροντος για την εργασία τους.

3. Απουσία επαγγελματικών επιτευγμάτων, που με την πάροδο του χρόνου γίνεται απογοήτευση, νευρικότητα χωρίς καμιά επαγγελματική ικανοποίηση.

Σε αυτά προστίθενται:

– Χαμηλές αμοιβές

– Εντατικοποίηση εργασίας

– Αυξημένος όγκος εργασίας

– Αβεβαιότητα για τη μελλοντική εργασία

– Προοδευτικά μειούμενος αριθμός προσωπικού

Τα συμπτώματα

Είναι πολύ μεγάλος ο κατάλογος των νοσημάτων που σχετίζονται με το «κακό στρες». Άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ (υπέρταση, στεφανιαία νόσος, κακοήθεις αρρυθμίες), διαταραχές στην έμμηνο ρήση, στην κύηση, στη γαλουχία κ.ά.

Προκύπτουν:

– Σωματικά συμπτώματα: μυαλγίες, ζάλη, αίσθημα κόπωσης, συχνουρία, μείωση libido, ορθοστασία κλπ.

– Εκδηλώσεις στη συμπεριφορά: αδυναμία ολοκλήρωσης δραστηριοτήτων, υπερκατανάλωση αλκοόλ, βουλιμία για φαγητό, έναρξη ή αύξηση καπνίσματος.

– Συναισθήματα: ανησυχία, κλάμα, αδιέξοδο ως προς το να αλλάξουν τα πράγματα.

– Επίδραση στη γνωστική λειτουργία: μειωμένη συγκέντρωση, δυσκολία ανάκλησης αναμνήσεων, απώλεια αίσθησης χιούμορ κ.λπ.

Το ολοένα αυξανόμενο στρες οδηγεί σε κατάθλιψη. Εμπειρικές μελέτες προτείνουν ότι όσο περισσότερο πιστεύουμε ότι έχουμε τον έλεγχο των γεγονότων, τόσο λιγότερη πίεση βιώνουμε. Αυτό είναι χαρακτηριστικό της προσωπικότητας τύπου Α, που χαρακτηρίζεται από ανταγωνιστικότητα, ταχύτητα και υψηλές επιδιώξεις.

Η ίδια όμως προσωπικότητα αναφέρεται ότι συνδέεται στενά με επαγγελματική εξουθένωση. Παρόμοιο χαρακτηριστικό προσωπικότητας είναι η «σκληρότητα» και περιλαμβάνει την εμπλοκή του εργαζόμενου (σε αντίθεση με την αποξένωση), τον έλεγχο (σε αντίθεση με αίσθημα του αβοήθητου) και την αναζήτηση προκλήσεων (σε αντίθεση με την αδιαφορία).

Η σύντομη στιγμή της επιτυχίας δεν είναι αρκετή για τον «αφοσιωμένο εργασιομανή», ο οποίος μένει με μια πικρή γεύση και ένα αίσθημα κενού μέσα του.

Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονο στους υγειονομικούς, επειδή συνυπάρχει συναισθηματική επένδυση και διάθεση αλτρουιστική, ενώ τελικά η ικανοποίηση λείπει και η απογοήτευση είναι συχνή.

Συμπέρασμα

Οι επιπτώσεις του BUS στην υγεία του πληθυσμού είναι σοβαρές (ψυχικές παθήσεις, καρδιαγγειακά νοσήματα, χρήση ουσιών, έντονες οικογενειακές τριβές κ.λπ.). Όσο πιο γρήγορα και υπεύθυνα ενημερωθεί ο υγειονομικός και ο κάθε εργαζόμενος, τόσο θα αναζητά να αντιμετωπίσει και τις αιτίες.

Οι οδηγίες που δίνονται από ψυχιάτρους, γιατρούς εργασίας και άλλους σχετικούς επιστήμονες μπορούν να οδηγήσουν σε άμβλυνση των συμπτωμάτων και πρέπει να αξιοποιούνται.

Όσο η οικονομική κρίση γιγαντώνεται και η σχέση εργαζόμενου-εργοδότη αποβαίνει σε βάρος του εργαζόμενου, το BUS θα γενικεύεται. Χρειάζονται ριζικότερες λύσεις, που θα οδηγούν σε νέα πραγματικότητα, όπου η εργασία θα είναι χαρά της ζωής και όχι στη σημερινή μορφή.