Οι συνέπειες που προκαλεί η έλλειψη ύπνου

Παρότι έχει καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας, μόνο τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες τράβηξε την προσοχή της Ιατρικής Κοινότητας, κυρίως διότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας έκανε εφικτή την διευρεύνησή του. Ευτυχώς η τεχνολογία δεν προχώρησε τόσο ώστε να καταγράφει τα όνειρά μας, αλλά καταγράφει όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες, όπως αναπνοή, εγκεφαλική δραστηριότητα, καρδιακή λειτουργία και μετρά παραμέτρους όπως αρτηριακή πίεση, σφυγμό, οξυγόνωση, κινήσεις ποδιών, οφθαλμών, τύπους και τρόπους αναπνοής, ροχαλητό και ότι άλλο χρειάζεται για να αναδείξει τις διαταραχές του ύπνου.

Οι διαταραχές του ύπνου είναι παθήσεις που προκαλούνται από δυσλειτουργία μηχανισμών που συμβαίνουν μόνο στη διάρκεια του ύπνου, αλλά προκαλούν συμπτώματα που ενοχλούν τον ασθενή και όταν είναι ξύπνιος. Οι συνηθέστερες είναι:

• σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου
• αϋπνία
• σύνδρομο άπνοιας-υπόπνοιας ύπνου
• διαταραχή ύπνου λόγω εργασίας σε βάρδιες
• jet lag
• ναρκοληψία, κ.α

Το σύνδρομο άπνοιας-υπόπνοιας ύπνου ταλαιπωρεί 4% των ανδρών και 2% των γυναικών, και αποτελεί την πιο συχνή οργανική αιτία υπνηλίας. Ευτυχώς ειδοποιεί συνήθως τον ασθενή και τους οικείους του θορυβωδώς. Παρουσιάζει έντονο ροχαλητό στη διάρκεια του ύπνου και κόπωση την ημέρα, που ΔΕΝ δικαιολογείται από την εργασία ή τις άλλες δραστηριότητες, καθώς και υπνηλία παρότι ό ασθενής έχει κοιμηθεί αρκετές ώρες. Επίσης η άπνοια συνδέεται με αρτηριακή υπέρταση, έμφραγμα, εγκεφαλικό, αρρυθμία, αλλά και κατάθλιψη, διαταραχές μνήμης, κρίσης, συγκέντρωσης, καθώς και με σεξουαλικές διαταραχές κυρίως στους άνδρες.

Η πιο σημαντική όμως επίπτωση του συνδρόμου, κυρίως λόγω της υπνηλίας που προκαλεί, είναι ο αυξημένος κίνδυνος ΤΡΟΧΑΙΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ. Σε έρευνα που διεξήχθη από τη Μονάδα Ύπνου του Σισμανόγλειου Νοσοκομείου με ερωτηματολόγια σε ασθενείς με σοβαρή άπνοια, το 60% παραδέχτηκαν υπνηλία στην οδήγηση, ενώ το 15% είχε τροχαίο ατύχημα (πραγματικό ή βγήκε από το δρόμο). Η θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει οδηγίες για την αποφυγή των προδιαθεσικών παραγόντων, εφαρμογή ενδοστοματικών συσκευών και σε βαρύτερες μορφές εφαρμογή συσκευών θετικής πίεσης CPAP ή BiPAP. Σπανίως και σε ειδικές καταστάσεις μπορεί να προταθεί χειρουργική θεραπεία.

Υπνηλία όμως προκαλείται και από τις «καινούργιες» νόσους, απότοκες του σύγχρονου τρόπου ζωής, της κοινωνίας των 24 ωρών. Αυτές είναι:

• το σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου, στο οποίο ο ασθενής δεν προλαβαίνει να κοιμηθεί όσο χρειάζεται ώστε να είναι ξεκούραστος και λειτουργικός την επομένη. Η θεραπεία είναι απλώς, σύσταση για περισσότερες ώρες ύπνου.
• διαταραχή ύπνου λόγω εργασίας σε βάρδιες. Αφορά το 10% των εργαζομένων σε βάρδιες που περιλαμβάνουν οπωσδήποτε νύχτα. Εδώ θεραπευτικά τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα διότι δεν είναι πάντα εύκολο να αλλάξει, ο ασθενής, εργασία. Έτσι χορηγούνται φάρμακα που επάγουν την εγρήγορση 30-60 min πριν την εργασία, που συνδυάζονται ενδεχομένως με αντιμετώπιση της αϋπνίας που παρατηρείται όταν επιθυμεί να κοιμηθεί την ημέρα
• jet lag. Αντιμετωπίζεται με το ίδιο τρόπο όπως και η διαταραχή ύπνου λόγω εργασίας σε βάρδιες, με φάρμακα εγρήγορσης.

Η πιο συχνή όμως διαταραχή του ύπνου είναι η αϋπνία. Το 14% του πληθυσμού υποφέρει από χρόνια αϋπνία, ενώ 1 στους 2 ή 3 ενήλικες θα παρουσιάσει αϋπνία σε κάποια φάση της ζωής του. Δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της. Ο πάσχων αναφέρει την υποκειμενική του αίσθηση. Διακρίνεται σε:

• αϋπνία, τύπου επελεύσεως (όταν αργεί να έρθει ο ύπνος)
• αϋπνία, τύπου διακρατήσεως (όταν ξυπνά στη μέση της νύχτας και δεν μπορεί να ξανακοιμηθεί)
• αϋπνία, τύπου αφυπνίσεως (όταν ξυπνά πολύ νωρίς)

Οι συνέπειες της αϋπνίας είναι η υπνηλία και η μείωση λειτουργικότητας την επόμενη μέρα. Η θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

— φαρμακευτική αγωγή, για περιορισμένο διάστημα λίγων εβδομάδων
— συμπεριφορικές-γνωσιακές θεραπείες (υγιεινή του ύπνου οπωσδήποτε)
— εναλλακτικές θεραπείες