ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ

Το ογκώδες και πρωτότυπο αυτό έργο ανήκει στον γνωστό ερευνητή και πανεπιστημιακό φιλόλογο Γιάννη Παπακώστα, ο οποίος μας έχει δώσει και άλλα σημαντικά έργα, που φωτίζουν ανεξερεύνητες πλευρές της πνευματικής ιστορίας του Νέου Ελληνισμού.

Πρόκειται για πρωτογενές αρχειακό υλικό, που έρχεται στη δημοσιότητα για πρώτη φορά και συνδέεται ευθέως με τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο ο γνωστός γάλλος ελληνιστής και φιλέλληνας Εμίλ Λεγκράν (1841 – 1903) συγκρότησε την ελληνική βιβλιογραφία. Το μεγαλεπήβολο ενδεκάτομο έργο, δηλαδή, το οποίο αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί βασική πηγή για τους μελετητές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Το άγνωστο χειρόγραφο αρχειακό υλικό που επεξεργάστηκε ο Παπακώστας αποτελείται από 160 επιστολές διαφόρων λογίων, ελλήνων και ξένων, προς τον Λεγκράν, που ανήκουν στον Κωνσταντίνο Σάθα, τον Βασίλειο Γεωργιάδη, τον μετέπειτα Πατριάρχη Βασίλειο Γ’, στον Αθανάσιο Παπαδόπουλο – Κεραμέα, στον Βασίλειο Μυστακίδη, στους ρώσους πανεπιστημιακούς Αλέξιον Παυλόφ, Ιβάν Νικολάγεβιτς Κορσούνσκι και επίσης στον Ματθαίο, μοναχό της ρωσικής Μονής του Αγίου Παντελεήμονος στο Άγιον Όρος. Ο μελετητής προσπάθησε να αξιολογήσει τη συμμετοχή όλων αυτών και να διερευνήσει γενικότερα το όλο θέμα, αποτιμώντας την προσφορά τους στα ελληνικά γράμματα.

Φιλοδοξία του Λεγκράν ήταν να καταγράψει όλα τα έντυπα της εθνικής κληρονομιάς από το 1476, οπότε εκδόθηκε η Γραμματική του Κωνσταντίνου Λάσκαρη, και δώθε, καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, απ’ όπου θα προέκυπτε η πνευματική δραστηριότητα των Ελλήνων της Διασποράς και θα αντικατοπτριζόταν η φυσιογνωμία του νεότερου Ελληνισμού στον τομέα αυτόν κατά τη μακρά περίοδο της υποδούλωσής του. Διερευνάται επίσης η συμβολή του πρίγκιπα Γεώργιου Μαυροκορδάτου (1839-1902), ο οποίος ήταν μόνιμα εγκατεστημένος στο Παρίσι και, ως γαμπρός του γνωστού επιχειρηματία Σίμωνος Σίνα, είχε τη δυνατότητα να συμπαραστέκεται στον Λεγκράν είτε με χρηματοδότηση είτε με προμήθεια βιβλίων.

Είναι φανερό ότι δεν πρόκειται για προσωπική αλληλογραφία, αλλά για επιστημονικό διάλογο, ο οποίος έχει αντικείμενο την έρευνα, τον εντοπισμό άφαντων, γνωστών ή άγνωστων βιβλίων, την αξιολόγησή τους, την απογραφή και την αποστολή βιβλιογραφικών πληροφοριών, στοιχείων δηλαδή απαραίτητων για τη συγκρότηση της ελληνικής βιβλιογραφίας. Εξάλλου, με τα υποσελίδια φιλολογικά σχόλια και τις σημειώσεις ο Παπακώστας προσπάθησε να φωτίσει αθέατες πλευρές για πρόσωπα και έργα που στέκουν στο επίκεντρο του επιστημονικού διαλόγου ανάμεσα στον Λεγκράν και τους συνεργάτες του. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και η αναφορά του στα τυπογραφεία της Βενετίας των αδελφών Γλυκή, του Κουνάδη, του Σάρου και άλλων.

Παναγιώτης Σκορδάς
Συγγραφέας