Το ΔΝΤ και το κρυφό κόστος ενός δανείου
Τότε, σε συνεργασία με την Goldman Sachs, που αμείφθηκε πλουσιοπάροχα για το deal, το υπουργείο Οικονομικών είχε κάνει ανταλλαγές χρέους σε γιεν με χρέος σε ευρώ, χρησιμοποιώντας πλασματικές (ευνοϊκές) ισοτιμίες ανταλλαγής, που επέτρεψαν να «κρυφτεί κάτω από το χαλί» ένα αρκετά σημαντικό ποσόν δημοσίου χρέους. Έτσι, η Ελλάδα, λίγο πριν αρχίσει τη μεγάλη της περιπέτεια στην Ευρωζώνη, εμφανιζόταν να τηρεί με ευλάβεια τους κοινοτικούς κανόνες, που επέβαλαν να μειώνει (έστω και λίγο) κάθε χρόνο το δημόσιο χρέος.
Και σήμερα, όμως, στην εποχή του Μνημονίου, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και ο Οργανισμός Δημοσίου Χρέους κλείνουν με μεγάλες τράπεζες τη μια συμφωνία swap νομισμάτων πίσω από την άλλη, όπως διαπιστώσαμε ανατρέχοντας σε σχετικό πίνακα του ισολογισμού του κράτους για το 2011 (πίνακας με αναλυτική παρουσίαση των δανείων που έχει λάβει το κράτος μας). Ας μην πάει ο νους μας στο κακό: Πρόκειται για swaps που θεωρούνται επιβεβλημένα, στο πλαίσιο του δανεισμού της χώρας από το ΔΝΤ. Το κράτος παίρνει δολάρια, αγγλικές λίρες και γιεν έναντι των δόσεων του δανείου από το Ταμείο και, στη συνέχεια, ανταλλάσσει τα ξένα νομίσματα με ευρώ, προσφεύγοντας σε τράπεζες για swap.
Τέτοιες πράξεις καταγράφονται ουκ ολίγες στον ισολογισμό του κράτους, καθώς κάθε δόση του δανείου από το ΔΝΤ «σπάει» σε πολλές περισσότερες συμφωνίες swap με τις τράπεζες. Στον πίνακα είδαμε ότι τέτοιες συναλλαγές, συνολικού ύψους πολλών δισ. ευρώ, είχαν γίνει με την Εθνική, τη Eurobank, την Alpha Bank, τη γαλλική BNP και την αμερικανική Citi. Είναι ενδιαφέρον, λοιπόν, πώς, ακόμη και όταν μια χώρα χρεοκοπεί και προσφεύγει στο ΔΝΤ, το δάνειο διάσωσης από το Ταμείο δίνει στις εμπορικές τράπεζες την ευκαιρία για συναλλαγές δισεκατομμυρίων με το χρεοκοπημένο κράτος, από τις οποίες –επειδή οι τράπεζες δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα– οι τραπεζίτες βγάζουν ένα καλό κέρδος. Στον ισολογισμό του κράτους δεν βρήκαμε αναφορά σχετικά με τις προμήθειες που πληρώνονται στις τράπεζες γιʼ αυτά τα swap και ίσως θα ήταν καλό, για λόγους διαφάνειας, να μάθουμε κάποτε σε ποιο ύψος φθάνει αυτό το κρυφό κόστος του δανείου από το ΔΝΤ…
Ο τζόγος, το Ευρωδικαστήριο και… η Ισπανία
Δεν δέχθηκε τελικά το Ευρωδικαστήριο τα επιχειρήματα του ελληνικού Δημοσίου, σύμφωνα με τα οποία δεν έχουν δοθεί άδειες τζόγου σε ιδιωτικές εταιρείες, για να προστατευθεί ο λαός από τα δεινά του τζόγου. Το Ευρωδικαστήριο καταλήγει σε ένα απλό και λογικό συμπέρασμα: Κάθε κράτος της ΕΕ έχει το δικαίωμα να προστατεύσει τους πολίτες του από τα γνωστά κοινωνικά προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει η ανεξέλεγκτη δραστηριότητα εταιρειών στον τζόγο, γι’ αυτό και μπορεί να λάβει αποφάσεις που περιορίζουν την (ιερή, στην Ευρωπαϊκή Ένωση) επιχειρηματική δραστηριότητα των ιδιωτών.
Άλλο είναι, όμως, λέει το Δικαστήριο, να περιορίζεις γενικά τον τζόγο για το καλό των πολιτών σου, άλλο να επιτρέπεις σε μια κρατική εταιρεία μονοπωλιακού χαρακτήρα να έχει ευρύτατες και ολοένα επεκτεινόμενες δραστηριότητες τζόγου και, την ίδια στιγμή, να μην επιτρέπεις σε ιδιώτες να αναπτύξουν ανάλογες δραστηριότητες. Με απλά λόγια, αν θέλεις να περιορίσεις τις δυσμενείς κοινωνικές επιπτώσεις του τζόγου στην κοινωνία, πρέπει να τις περιορίζεις με αναλογικό τρόπο, είτε πρόκειται για κρατικά μονοπώλια είτε για ιδιωτικές εταιρείες. Εύλογα, λοιπόν, το Δικαστήριο κρίνει ότι ο πραγματικός σκοπός των περιορισμών στους ιδιώτες δεν είναι να προστατευθεί ο λαός, αλλά να προστατευθούν τα κέρδη ενός κρατικού (και σήμερα προς ιδιωτικοποίηση) μονοπωλίου του τζόγου, γι’ αυτό και έβγαλε «κίτρινη κάρτα» στην κυβέρνηση.
Αργά ή γρήγορα, λοιπόν, οι ιδιωτικές εταιρείες δεν μπορούν παρά να πάρουν τις άδειές τους, για να ασκήσουν τη δραστηριότητά τους νόμιμα στην Ελλάδα. Προκειμένου να κερδίσει κάτι παραπάνω το κοινωνικό σύνολο από αυτήν την υπόθεση, η στήλη προτρέπει την κυβέρνηση να δει το παράδειγμα της Ισπανίας: Η ισπανική κυβέρνηση έδωσε άδειες σε ιδιώτες, αλλά τους διαμήνυσε ότι θα προχωρήσει και σε αναδρομικό φορολογικό έλεγχο για τα χρόνια που λειτουργούσαν χωρίς τέτοιες άδειες. Αποτέλεσμα; Χωρίς να γίνει καν έλεγχος, οι εταιρείες έσπευσαν να δώσουν εκατομμύρια στην εφορία, για να τον αποφύγουν…