Προσέγγιση Ιράν – Αιγύπτου στην Ισλαμική Διάσκεψη στο Κάιρο

Η Τεχεράνη είχε διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με την Αίγυπτο το 1980, έναν χρόνο μετά την ισλαμική επανάσταση στο Ιράν, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την ειρηνευτική συμφωνία που είχε συνάψει ο Πρόεδρος Σαντάτ με το Ισραήλ. Μετά την ανατροπή του Προέδρου Μουμπάρακ, η ισλαμική ιρανική κυβέρνηση είχε εκφράσει την επιθυμία να ομαλοποιήσει τις διπλωματικές της σχέσεις με την ισλαμική κυβέρνηση του Καΐρου, αλλά η ισλαμική κυβέρνηση του Μόρσι δεν θέλησε να προχωρήσει αμέσως στη σύναψη σχέσεων με το Ιράν, για να μη δώσει ανησυχητικά μηνύματα στις ΗΠΑ ότι θα περάσει στο αντίθετο στρατόπεδο.

Οι αιγύπτιοι αναλυτές εκτιμούν πως η προσεχής Διάσκεψη του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας στο Κάιρο θα είναι από τις πλέον πολύπλοκες, με μικρά περιθώρια επιτυχίας, εξαιτίας των αντιτιθέμενων θέσεων των μελών των ισλαμικών κρατών σχετικά με την κρίση της Συρίας, τη διαμάχη Σουνιτών και Σιιτών, την επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας με την κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ και τον ανταγωνισμό της Σαουδαραβίας με την Τουρκία στην επιρροή τής διοίκησης του ΟΙΣ.

Η προσέγγιση Ιράν και Αιγύπτου προβληματίζει τις ΗΠΑ, ενώ παράλληλα διαρρέουν φήμες στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα για την επικράτηση διαφορετικών σκέψεων σχετικά με την κρίση της Συρίας, που φθάνουν στο ακραίο σημείο να μιλούν για χρησιμοποίηση από το συριακό καθεστώς βομβών διασποράς αιγυπτιακής προελεύσεως.

Έως τώρα, οι δύο χώρες έχουν υιοθετήσει αντίθετες θέσεις σχετικά με την κρίση στη Συρία. Η Τεχεράνη δεσμεύεται για την επιβίωση στην εξουσία του Προέδρου της Συρίας Μπασάραλ Άσαντ και του καθεστώτος του, παρέχοντας οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη. Αντιθέτως, ο αιγύπτιος Πρόεδρος Μόρσι έχει ταχθεί στο πλευρό των επαναστατών της Συρίας, τους οποίους θεωρεί υποστηρικτές της Αραβικής Άνοιξης, η οποία έφερε εκείνον και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην εξουσία στην Αίγυπτο.

Οι Σουνίτες στον αραβικό κόσμο είναι ιδιαίτερα κινητικοί την περίοδο αυτή, σε ό,τι αφορά τη διαμάχη τους με τους Σιίτες, και ετοιμάζονται για την επόμενη ημέρα τής μετά Άσαντ εποχής. Στον Λίβανο, οι σουνιτικές ισλαμιστικές δυνάμεις οργανώνονται με τη βοήθεια των κρατών του Κόλπου, για να αλλάξουν την πολιτική και στρατιωτική ισορροπία της εξουσίας του Λιβάνου, στην οποία η Χεζμπολάχ είναι μέχρι τώρα κυρίαρχη.

Η κατάρρευση στην ενδοχώρα του καθεστώτος Άσαντ θα προκαλέσει πιθανόν βίαιες συγκρούσεις που θα μπορούσαν να κλιμακωθούν σε εμφύλιο πόλεμο στη Συρία και τον Λίβανο μεταξύ των ριζοσπαστικών δυνάμεων των Σουνιτών και της Χεζμπολάχ. Στο Ιράκ, στο οποίο αυξάνεται η κυριαρχία του Ιράν, μετά την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων, οι Σουνίτες του Ιράκ είναι πιθανόν να συμμαχήσουν με αυτούς της Συρίας, προκειμένου να ανανεώσουν την εκστρατεία ενάντια στη σιιτική ηγεσία της κυβέρνησης της Βαγδάτης.

Η κατ’ επανάληψη παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας και του εναέριου χώρου του Ιράκ από την Τουρκία και η αγορά πετρελαίου από την περιφερειακή κυβέρνηση των Κούρδων του Β. Ιράκ έχουν επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις Τουρκίας με την κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ. Η ιρακινή κυβέρνηση γνωστοποίησε την απόφασή της να ενισχύσει τις ένοπλες δυνάμεις της με οπλικά συστήματα που θα αναχαιτίζουν και καταρρίπτουν όσους παραβιάζουν τον εθνικό εναέριο χώρο του Ιράκ. Πηγές προσκείμενες στο γραφείο του ιρακινού πρωθυπουργού, δήλωσαν ότι θα υπάρξει σύντομα μια σοβαρή απόφαση που πιθανόν να μειώσει τις εμπορικές σχέσεις του Ιράκ με την Τουρκία. Η ίδια πηγή δήλωσε ότι ο πρωθυπουργός, με την απόφαση αυτή, θα αποτρέψει τις τουρκικές εταιρείες να επενδύσουν στο Ιράκ και θα απαγορεύσει την είσοδο τουρκικών προϊόντων στη χώρα. Επισημαίνοντας, παράλληλα, πως η απόφαση αυτή είναι μέρος της απάντησης στη στάση της Τουρκίας έναντι των Ιρακινών. Πρόσθεσε, επίσης, ότι ακύρωσε συμφωνία ετήσιου κεφαλαίου περίπου 11 δισ. δολαρίων μεταξύ των δύο χωρών και ανέφερε πως η ιρακινή κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει ελληνικά προϊόντα, προσθέτοντας πως η Ελλάδα είχε ζητήσει από το Ιράκ να της χορηγήσει ειδικά προνόμια.

Το 2005, ο Τούρκος κ. Ιχσάνογλου εξελέγη γενικός γραμματέας του ΟΙΣ και μετέτρεψε τον Οργανισμό σε μηχανισμό προώθησης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε όσα θέματα είναι συνυφασμένα με το Ισλάμ. Πολλά ισλαμικά κράτη εξέφρασαν την αντίθεσή τους για την πολιτική αυτή, ενώ η Σαουδαραβία και το Κουβέιτ εξέφρασαν την απόφασή τους να διεκδικήσουν τη Γενική Γραμματεία του ΟΙΣ, μη συναινώντας στο αίτημα του Ιχσάνογλου να παρατείνει τη θητεία του, που λήγει στο τέλος του 2013. Το Ιράκ, για να εκφράσει την αντίθεσή του στην πολιτική που ακολουθεί η Τουρκία, εξέφρασε επιφύλαξη για το ψήφισμα σχετικά με τη μουσουλμανική κοινότητα της Δυτικής Θράκης και των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Για την ίδια απόφαση, η αντιπροσωπεία του Κουβέιτ υπέβαλε παρατηρήσεις στη Γενική Γραμματεία και τις κοινοποίησε στα κράτη-μέλη.

Ο νόμος που εγκρίθηκε πρόσφατα στην ελληνική Βουλή, ο οποίος προβλέπει τον διορισμό 240 ιμάμηδων στις διορισμένες από το ελληνικό κράτος μουφτείες, αναμένεται να προκαλέσει την ισχυρή αντίδραση της Τουρκίας στους κόλπους του ΟΙΣ, μέσω της προώθησης ψηφισμάτων για τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η αιγυπτιακή κυβέρνηση, στην προσπάθειά της να αποφύγει όλα αυτά τα θέματα που θα όξυναν την κατάσταση και θα τίναζαν στον αέρα την ισλαμική διάσκεψη αρχηγών κρατών, αποφάσισε να μην εκδοθούν ψηφίσματα, αλλά μια γενική διακήρυξη που να αναφέρεται στα κύρια θέματα. Στην περίπτωση αυτή, η Τουρκία δεν θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει τον ΟΙΣ για την προπαγάνδα της και να προωθήσει τα ψηφίσματα για τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη.

Γιώργος Κουτσούμης

(Διετέλεσε προϊστάμενοςΓραφείου Τύπου πρεσβειών μας στη Μέση Ανατολή)