Δεν πήραν ημερομηνία τα Σκόπια

Παράλληλα, για πρώτη φορά τέθηκε ως σαφής προϋπόθεση για την έναρξη διαπραγματεύσεων η λύση του θέματος της ονομασίας και καταγράφηκε και βουλγαρική αντίδραση, που θέτει ως προϋπόθεση την τήρηση σχέσεων καλής γειτονίας.

Η μάχη για την ημερομηνία

Η Τρίτη ήταν η ημέρα που το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων (ΣΓΥ) της ΕΕ (το οποίο απαρτίζεται από τους υπουργούς Εξωτερικών των κρατών-μελών) θα ανακοίνωνε τα συμπεράσματά του σχετικά με τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κρίσιμη θέση στο πακέτο αυτό είχαν τα Δυτικά Βαλκάνια (Σερβία, Αλβανία, ΠΓΔΜ). Ήδη από τα μέσα του καλοκαιριού ήταν εμφανές ότι θα γινόταν μια μεγάλη προσπάθεια να πάρουν τα Σκόπια ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με το ζήτημα της ονομασίας να παραμένει ανοιχτό. Στην κατεύθυνση αυτή κινείτο έντονα τόσο ο αρμόδιος για τη διεύρυνση Επίτροπος, Στέφαν Φούλε, του οποίου η πρόταση ήταν τα Σκόπια να πάρουν ημερομηνία με την προϋπόθεση ότι το ζήτημα της ονομασίας θα λυνόταν στα πρώτα στάδια της διαδικασίας (και αν αυτό δεν ευοδωνόταν, οι διαπραγματεύσεις θα σταματούσαν), όσο και οι ΗΠΑ και μια μεγάλη ομάδα ευρωπαϊκών χωρών (κυρίως ανατολικών).

Η Ελλάδα ήδη από τις συναντήσεις των μόνιμων αντιπροσώπων των κρατών-μελών στις Βρυξέλλες που προετοίμασαν το ΣΓΥ βρέθηκε αντιμέτωπη με μια ομάδα 14 χωρών (μεταξύ των οποίων ήταν οι Αυστρία, Σουηδία, Αγγλία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Τσεχία, Λετονία, Φινλανδία, Εσθονία, Λιθουανία, Σλοβενία) οι οποίες υποστήριζαν κείμενο συμπερασμάτων που είχε προετοιμαστεί κατά κύριο λόγο από τον Επίτροπο Φούλε, ήταν ιδιαίτερα θετικό για την ΠΓΔΜ και έδινε ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων στην αρχή του καλοκαιριού (1η Ιουνίου). Η Γαλλία αντιπρότεινε ένα δικό της κείμενο, αρκετά πιο συγκρατημένο, που δεν έδινε καμία σαφή ημερομηνία (αλλά δεν έθετε και καμία προϋπόθεση όσον αφορά το ζήτημα του ονόματος) και η ελληνική πλευρά κατέθεσε τη δική της πρόταση, που ως κύριο σημείο είχε να αναχθεί η λύση του ζητήματος της ονομασίας σε προϋπόθεση για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Να σημειωθεί εδώ ότι ήταν η πρώτη φορά που η ΠΓΔΜ είχε τόσο μεγάλη στήριξη και ότι ήταν τέτοια η πίεση που ασκούσε η Αυστρία (ήδη από τις συναντήσεις προετοιμασίας του Συμβουλίου), που ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στις Βρυξέλλες, ο συνήθως πράος και ψύχραιμος πρέσβης Θ. Σωτηρόπουλος, απευθύνθηκε με έντονο ύφος, στα γερμανικά, στον αυστριακό ομόλογό του, λέγοντας ότι: «Σας θυμίζω ότι η Αυστρία δεν είναι πια αυτοκρατορία και δεν θα υπαγορεύει τι γίνεται στα Βαλκάνια». Η ελληνική πλευρά όμως ήταν προετοιμασμένη και έχοντας διαμορφώσει τις κατάλληλες συμμαχίες κινήθηκε έγκαιρα και ευέλικτα και κατάφερε στο τέλος να απομονωθεί η Αυστρία και να μείνει με μόνο συμπαραστάτη της τη Σλοβενία.

Την Τρίτη το μεσημέρι, όταν ήταν πλέον ξεκάθαρο ότι η ΠΓΔΜ δεν θα έπαιρνε ημερομηνία, το γραφείο του βούλγαρου Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Πλεβνέλιεφ έβγαλε ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία τόσο αυτός όσο και ο βούλγαρος πρωθυπουργός κ. Μπορίσοφ εκτιμούν πως, παρότι η Βουλγαρία υποστηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική των Σκοπίων, είναι τέτοια η κατάσταση των σχέσεων των δύο χωρών, που δεν επιτρέπει στη Βουλγαρία να συμφωνήσει να δοθεί ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων στα Σκόπια.

Το κείμενο συμπερασμάτων: Εκτιμήσεις

Δύο είναι τα σημαντικά κέρδη για την ελληνική πλευρά: Πρώτον, ότι σε μια ιδιαίτερα ευνοϊκή για τα Σκόπια συγκυρία η ελληνική διπλωματία κατάφερε να μην τους δοθεί ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων χωρίς λύση του θέματος του ονόματος. Δεύτερον, ότι το ζήτημα της λύσης της ονομασίας, ρητά και ξεκάθαρα, και όχι μόνον η τήρηση σχέσεων καλής γειτονίας, είναι πλέον σαφής προϋπόθεση, που τίθεται όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά από το σύνολο της ΕΕ, για την ευρωπαϊκή πορεία της ΠΓΔΜ. Σύμφωνα με το κείμενο των συμπερασμάτων, την άνοιξη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα αξιολογήσει, με βάση σχετική έκθεση της επιτροπής, αν τα βήματα που έχει κάνει η ΠΓΔΜ για τη λύση της ονομασίας στο πλαίσιο του ΟΗΕ και την εκπλήρωση του κριτηρίου της καλής γειτονίας αρκούν για να δώσει εντολή στην επιτροπή να ξεκινήσει την προετοιμασία για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΠΓΔΜ.

Σημαντική εξέλιξη είναι επίσης το ότι για πρώτη φορά μπήκε στο παιχνίδι και η Βουλγαρία, επιδιώκοντας και κερδίζοντας να υπάρχει αναφορά στα συμπεράσματα στις σχέσεις καλής γειτονίας που πρέπει να τηρήσει απέναντί της η ΠΓΔΜ. Η ελληνική πλευρά εκτιμά ότι η πίεση είναι πλέον στην πλευρά της ΠΓΔΜ που, αν θέλει να διασφαλίσει την ευρωπαϊκή της προοπτική, είναι αναγκασμένη να σταματήσει να κωλυσιεργεί και να κινηθεί με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στο ζήτημα της λύσης της ονομασίας. Κινητοποιούνται, λοιπόν, οι εξελίξεις στο πλαίσιο του ΟΗΕ, με τον ειδικό απεσταλμένο κ. Μάθιου Νίμιτς να έρχεται στην Αθήνα το πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου.

Εκτιμάται ότι η σκοπιανή πλευρά κινήθηκε με τρόπο που έδωσε όπλα στην Ελλάδα σε μια δύσκολη συγκυρία, όπου πολλές είναι οι πλευρές που δεν είναι διατεθειμένες να περιμένουν τη λύση της ονομασίας, που χρονίζει, προκειμένου να ενταχθεί η ΠΓΔΜ στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης του σχεδιασμού της Δύσης για τα Δυτικά Βαλκάνια. Η κυβέρνηση Γκρούεφσκι κινήθηκε αδιάλλακτα και με προκλητικό τρόπο απέναντι τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Βουλγαρία, η οποία εδώ και καιρό προειδοποιεί τα Σκόπια ν’ αλλάξουν πολιτική, μη αφήνοντας άλλο περιθώριο στους ανατολικούς γείτονές της παρά να μπλοκάρουν την υποψηφιότητά της. Σημαντικό λάθος θεωρείται ότι ήταν και η απόρριψη από τα Σκόπια του μνημονίου κατανόησης που πρότεινε η ελληνική πλευρά στις αρχές Οκτωβρίου.

Η βουλγαρική πλευρά

Οι Βούλγαροι έχουν αρκετά ανοικτά θέματα με την ΠΓΔΜ, με κυρίαρχα τη συμπεριφορά των Σκοπίων απέναντι στον πληθυσμό της ΠΓΔΜ που έχει βουλγαρική υπηκοότητα, την καπηλεία από τα Σκόπια βουλγαρικών ιστορικών και θρησκευτικών συμβόλων και προσωπικοτήτων, και την έντονη αντιβουλγαρική ρητορική που επικρατεί την τελευταία περίοδο.

Παρότι ως πρόσφατα σαφή θέση κατά του να δοθεί ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων στην ΠΓΔΜ είχε μόνο ο Πρόεδρος της χώρας Πλεβνέλιεφ, ενώ ο πρωθυπουργός Μπορίσοφ ήταν ουδέτερος και ο υπουργός Εξωτερικών Μλαντένοφ δεν ήθελε να εγκλωβιστεί η Βουλγαρία σε μια διένεξη με την ΠΓΔΜ ανάλογη αυτής που υπάρχει ανάμεσα στην Αθήνα και τα Σκόπια για το ζήτημα της ονομασίας, η συμπεριφορά της κυβέρνησης Γκρούεφσκι τους ώθησε να συστρατευθούν με την ελληνική πλευρά στις Βρυξέλλες.

Στην απόφαση αυτή αντέδρασαν στη Σόφια τόσο οι τρεις πρώην Πρόεδροι της Δημοκρατίας, Στογιάνοφ, Παρβάνοφ και Ζέλεφ, όσο και η πρώην Επίτροπος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Κούνεβα.

Εκτιμάται ότι η Βουλγαρία πήρε τη θέση αυτή ως πρόσκαιρο μέσο άσκησης πίεσης στα Σκόπια και ότι είναι πολύ πιθανό σε κάποιο επόμενο στάδιο να μην παραμείνει σταθερά κατά της έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την ΠΓΔΜ, αλλά, αντίθετα, να την υποστηρίξει.

Αντιδράσεις στην ΠΓΔΜ

Έντονες είναι οι αντιδράσεις στα ΜΜΕ στα Σκόπια, τόσο κατά της Βουλγαρίας, που αναφέρουν ότι «έκανε τη δουλειά της Ελλάδας», όσο και κατά του Επιτρόπου Φούλε, το σχέδιο του οποίου θεωρούν ότι κατέληξε σε φιάσκο. Κατηγορούν τις Αρχές της ΠΓΔΜ ότι η Ελλάδα παρουσιάζει την αποτυχία της ΠΓΔΜ ως δική της επιτυχία και κάνουν εκτεταμένη αναφορά στις δηλώσεις του έλληνα υπουργού Εξωτερικών κ. Αβραμόπουλου. Γενικά, υπάρχει η εκτίμηση ότι η Ελλάδα κατόρθωσε να εμποδίσει τα Σκόπια να πάρουν ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων για μια ακόμη φορά.

Έντονες ήταν οι αντιδράσεις και στο τουίτερ κατά του ευρωπαίου Επιτρόπου Φούλε, ο οποίος σε σχετική αναφορά του έγραψε: «Κράτη ΕΕ προς Σκόπια: αληθινή και πραγματώσιμη προοπτική για την έναρξη διαπραγματεύσεων δεν πρέπει να χαθεί». Δεκάδες πολίτες της ΠΓΔΜ (οι οποίοι θεωρούν τον όρο «Σκοπιανός» προσβλητικό χαρακτηρισμό και το να αποκαλεί κανείς την ΠΓΔΜ ως «Σκόπια» μειωτικό) τον κατέκλυσαν με απαντήσεις, ρωτώντας αν πρέπει να μεταφέρουν τα λόγια του και σε άλλες πόλεις της ΠΓΔΜ εκτός των Σκοπίων, όπως η Βίτολα, η Γευγελή, η Οχρίδα κ.ά.