Μια Φορά Και Έναν Καιρό

Τον Απρίλη του 1967, έναν Απρίλη ιστορικό, που σημάδεψε ποικιλόμορφα τη ζωή μας κοντά μισόν αιώνα, ανατρεπόταν η υπηρεσιακή κυβέρνηση Παρασκευόπουλου και, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά, ο Κωνσταντίνος ανέθετε τον σχηματισμό κυβερνήσεως στον αρχηγό της ΕΡΕ Παναγιώτη Κανελλόπουλο, με την υποχρέωση να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή ή, εάν καταψηφιστεί, να προκηρύξει βουλευτικές εκλογές.

Έντονα εξοργίστηκε ο Γεώργιος Παπανδρέου, αρχηγός της κουτσουρεμένης από τους αποστάτες Ένωσης Κέντρου, μόλις έμαθε τα μαντάτα, θεωρήσας τον εαυτό του εξαπατημένο, διότι, όπως ισχυρίζετο ο εκδότης της «Ελευθερίας» Πάνος Κόκας, δημοσιεύσας και σχετικό μνημόνιο, η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου ήταν προϊόν μυστικής συμφωνίας του Γέρου με τον Κανελλόπουλο, προξενιό της Ελένης Βλάχου, που καρποφόρησε με τις ευλογίες της, με σκοπό να ηρεμήσουν τα πνεύματα από τα κατάλοιπα των Ιουλιανών. Γεμάτος οργή ο Παπανδρέου εξαπέλυσε προσωπική επίθεση στον βασιλέα, χαρακτηρίσας «βασιλική» την κυβέρνηση, με δηλώσεις που οι εφημερίδες της Δεξιάς εθεώρησαν… αγενέστατες και ανοίκειες για τον Μεγαλειότατο. Την εξέλιξη αυτή αντιμετώπισε ο απλός κοσμάκης με ειρωνικά χαμόγελα και φαιδρούς σχολιασμούς, ενώ αντίθετα οι βουλευτές κάθε αποχρώσεως συναγωνίζονταν σε πύρινες υπέρ και κατά αγορεύσεις, εντός και εκτός Βουλής. Οι μύδροι, οι κατηγορίες, οι δηλώσεις και αντιδηλώσεις των πολιτικών, μαζί με τις ανακρίσεις για την υπόθεση «Ασπίδα», που έδειχνε να αγγίζουν τον υιό Παπανδρέου, δημιουργούσαν την αίσθηση μιας Ελλάδας μέσα σ’ ένα καζάνι που βράζει για ν’ ακουστεί δειλά δειλά η λέξη «δικτατορία». Πρώτα στον Τύπο, υπό τη μορφή «Ζητείται λοχίας», κατόπιν πιο επιστημονικά με διάλεξη εκδότη στο Χίλτον και τέλος με ψιθύρους πως μυρίζει μπαρούτι. Οι πολιτικοί παρατηρητές φυσικά το απέκλειαν, λέγοντας πως θα ξεσηκωθούν και οι πέτρες… Την εποχή εκείνη έγινε σύνηθες στρατιωτικό πραξικόπημα στη Λατινική Αμερική, στον Άγιο Δομίνικο, και επ’ ευκαιρία ο Κώστας Μητρόπουλος δημοσίευσε στα «Νέα» γελοιογραφία με μια γυναίκα -την Ελλάδα- κάτω από χάρτη του Αγίου Δομίνικου κι έναν τσολιά να της λέει: «Όπως πας, κυρά μου, θα… αγιάσεις!»…

Μυρίζοντας ο Κανελλόπουλος τα βρώμικα πως ψήφο εμπιστοσύνης δεν παίρνει, και έχοντας εκ των προτέρων υπογεγραμμένο το «Διάταγμα διαλύσεως της Βουλής» στην τσέπη, το θυροκόλλησε και προκήρυξε τη διενέργεια εκλογών την 28η Μαΐου.

Με τον αέρα του σίγουρου νικητή ξεσπάθωσε ο Γεώργιος Παπανδρέου και με υπόκρουση τις φωνακλάδικες επαναστατικές κορόνες του υιού Ανδρέα σαν παιάνες και θούρια ανασκουμπώθηκε για τον εκλογικό αγώνα, που με όλα τα δεδομένα φάνταζε παιχνιδάκι. Η κυβέρνηση, από την άλλη, είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στην… ευθυκρισία των εκλογέων και σε μια αναμενόμενη βαρυσήμαντη δήλωση του εν Παρισίοις διαβιούντος Κ. Καραμανλή που θα ανέτρεπε τα προγνωστικά. Με τους δύο ακαταμάχητους αυτούς «άσους» στο χέρι, διακατείχετο από αισιοδοξία για τη νίκη της. Επειδή όμως από αρχαιοτάτων χρόνων ισχύει το «Συν Αθηνά και χείρα κίνει», εμφανίστηκαν διάφοροι εκλογομάγειροι και πρότειναν να υποβοηθηθεί η ΕΡΕ με μια ταχυδακτυλουργία από το παρασκήνιο. Να αλλάξει τον νόμο της ενισχυμένης αναλογικής με την απλή, που αποτελούσε άλλωστε μόνιμο αίτημα της Αριστεράς, ελπίζοντας πως με τον τρόπο αυτόν θα κολάκευαν τις φιλοδοξίες πολλών για αρχηγιλίκι, θα σήκωναν μπαϊράκι, θα επακολουθούσε πολυδιάσπαση στην Ένωση Κέντρου, που ήταν ουσιαστικά μια ένωση κομμάτων και κομματιδίων, και… αντίο αυτοδυναμία. Ο Παπανδρέου δεν τσίμπησε και, καθώς η ευρύτερη Αριστερά ήταν πια καλύτερα οργανωμένη και έχοντας στην πρώτη γραμμή ως μοχλό δυναμικών αντιδράσεων τους «Λαμπράκηδες», απέρριψε την πρόταση. Παράλληλα, πολλές φήμες κυκλοφορούσαν πως «πενία τέχνας κατεργάζεται», ειδικά όταν η πενία αφορά ψήφους, και πως η Δεξιά είναι έτοιμη πάλι για κατσικανιά. Για να τους κόψει τον βήχα, ο Ανδρέας εδήλωσε πως «η Ένωση Κέντρου θα ορκίζετο κυβέρνηση στην Πλατεία Συντάγματος το βράδυ των εκλογών, ανεξαρτήτως αποτελέσματος»…

Η δήλωση θεωρήθηκε βλασφημία για τα όσια και ιερά της Δημοκρατίας και, λόγο στον λόγο, καλλιεργείτο κλίμα πως η ψήφος θα είχε τη μορφή άτυπου δημοψηφίσματος καταδικαστικού για τον Κωνσταντίνο. Έτσι, με καθημερινές, κυρίως μέσω των εφημερίδων, οξύτατες αψιμαχίες προχωρούσε ο Απρίλης, με σοβαρό μειονέκτημα για προεκλογικό αγώνα ότι μεσολαβούσε το Πάσχα, που δημιουργούσε «κοιλιά» στο επιδιωκόμενο κρεσέντο μισαλλοδοξίας. Το Πάσχα εκείνη τη χρονιά γιορταζόταν στις 30 Απριλίου. Πάσχα βαθιά ανοιξιάτικο, σχεδόν καλοκαιρινό. Καθώς η Πασχαλιά είναι γιορτή πανελλήνια, όπου συνταιριάζονται αρμονικά το Θείο, το εθνικό και το ανθρώπινο, εβδομάδες πριν από την Ανάσταση διαλύονται τα πάντα και η κυρίαρχη σκέψη όλων περιστρέφεται στο χωριό, στα κόκκινα αυγά και στον οβελία. Το γενικό ξεχαρβάλωμα παρέσερνε και την Εργατική Πρωτομαγιά, που συνέπιπτε με τη Λαμπρή, και οι Άγιες μέρες απέκλειαν πολιτική εκμετάλλευσή της. Το Πάσχα, γιορτή αγάπης, δεν ευνοεί προεκλογικές βιαιότητες, προσφέρεται όμως για εξορμήσεις των υποψηφίων στην ύπαιθρο.

Εκεί, κοντά στον οβελία που θα σιγοψήνεται, θα κεράσουνε ουζάκι τον κύριο βουλευτή, θα τσουγκρίσουν αυγά, θα ανταλλάξουν ευχές και προπόσεις, θα τους αναπτύξει τα «ΘΑ» του κόμματος, θα σκορπίσει υποσχέσεις με αντιπαροχή τις ψήφους τους, και όλα αυτά χωρίς να βάλει χέρι στην τσέπη. Με αυτά τα δεδομένα οι ειδήμονες των κομμάτων αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τα «Χριστός Ανέστη» αρχίζοντας τις προεκλογικές συγκεντρώσεις το Σάββατο 22 Απριλίου, ημέρα που η Εκκλησία μας εορτάζει την Ανάσταση του Λαζάρου, πολλά προσδοκώντας, ειδικά η ΕΡΕ, από τον συμβολισμό. Την αυλαία θα άνοιγε ο Παν. Κανελλόπουλος με ομιλία του στον Πειραιά, με κίνδυνο να έλεγαν οι κακοήθεις πως «θα ήθελε να έχει και ένα, και δύο, και τρία, και τέσσερα παιδιά», μπας και αυξηθούν οι ακροατές οπαδοί του… Για τον Γεώργιο Παπανδρέου, αντίθετα, προετοιμάζετο μεγαλειώδης υποδοχή στη Θεσσαλονίκη. Εκεί, στην Πλατεία Αριστοτέλους, απ’ όπου θα πραγματοποιούσε την πρώτη προεκλογική του ομιλία, με τη γνωστή καλλιέπειά του, τη γεμάτη παιγνιώδη διάθεση, θα τον υποδέχονταν με τιμές ρωμαίου αυτοκράτορα. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των εφημερίδων, εκατό άσπρα άλογα θα τον συνόδευαν από την είσοδο της πόλεως μέχρι τη συγκέντρωση, με αλαλάζοντα πλήθη στη διαδρομή του «τον νικητήριον ύμνον άδοντα…».

Ενώ τα κομματικά επιτελεία σχεδίαζαν, προγραμμάτιζαν και καταρτίζανε συνδυασμούς, ο καιρός έκανε τζιριτζάντζουλες. Με το τέλος του δεύτερου δεκαημέρου του ο Απρίλιος από ανοιξιάτικος μεταμορφώθηκε ξαφνικά σε χειμωνιάτικο. Χιόνια κάλυψαν τη Φλώρινα και έπεσε η θερμοκρασία κάτω από το μηδέν. Σφοδροί άνεμοι σάρωσαν τη Θεσσαλονίκη με «απαγορεύσεις απόπλου πλοίων» και οι βροχές και τα μπουρίνια στην Αθήνα θύμιζαν Δεκέμβρη…

…Και φτάνομε αισίως στη νύχτα της Πέμπτης 20ής Απριλίου. Από συνήθεια, πριν κοιμηθούμε, διαβάζομε στη μεσημβρινή εφημερίδα μας τα νέα της ημέρας. Πληροφορούμαστε ότι «επεστρατεύθησαν οι απεργοί του ΟΤΕ» και ότι «γίνονται ζυμώσεις» για νέα απεργία αρτοποιών. Μαθαίνομε ακόμη ότι θα επιλυθούν τα αιτήματα των γιατρών και ότι οι ταχυδρομικοί θα τσιμπήσουν επίδομα 600 δραχμών τον μήνα (να ‘χαμε την τύχη τους). Τέλος, με τεράστιο ενδιαφέρον διαβάζομε δίστηλη περιγραφή για την τέως μοναχή Αδελφή Χαμόγελο, Λικ Ντομινίκ, η οποία «υπερβαίνει τα όρια…». Γλαρώνομε και ψιλοροχαλίζομε αμέριμνοι, με τη βεβαιότητα πως οι δημοκρατικές δυνάμεις αγρυπνούν και ο Φασισμός δεν θα περάσει.

Μας ξύπνησαν οι ερπύστριες τανκς που περνούσαν…