PLI: Ένας παράλληλος μηχανισμός ρευστότητας για την ελληνική κρίση
Ένα κυρίαρχο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας και της εφαρμογής του προγράμματος δημοσιονομικής εξυγίανσης είναι η απώλεια διαθέσιμης ρευστότητας από την πραγματική οικονομία. Αυτή η απώλεια ρευστότητας δημιουργεί με τη σειρά της μειωμένη ζήτηση στην αγορά, ανεργία και τελικά οδηγεί σε αρνητική ψυχολογικά και καθοδικό σπιράλ.
Οι λόγοι της εξαιρετικά μειωμένης ρευστότητας είναι πολύπλευροι, αλλά κυρίως οφείλεται στο ότι:
α) Το ελληνικό κράτος απορροφά ρευστότητα μέσω της εκδόσεως εντόκων γραμματίων και μειώνει συνεχώς μισθούς και συντάξεις.
β) Υπάρχει έντονη τάση αποθησαύρισης (λόγω και της επαπειλούμενης εξόδου από το ευρώ), η οποία συντελείται είτε με φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό είτε με κατευθείαν κρύψιμο χαρτονομισμάτων σε θυρίδες και σπίτια.
Είναι, ωστόσο, αδύνατον να αντιστραφεί η καταστροφική υφεσιακή δυναμική της οικονομίας χωρίς να διοχετευτεί μια κάποια μορφή ρευστότητας στην αγορά. Με δεδομένα όμως τα εξαιρετικά σφιχτά μαθηματικά του Μνημονίου και την αδυναμία της χώρας να προσεγγίσει τις αγορές, η εύρεση ρευστότητας φαντάζει αδύνατη.
Μια λύση στο αδιέξοδο είναι η δημιουργία αυτού που θα αποκαλέσω Μηχανισμό Παράλληλης Ρευστότητας, ή για συντομία PLI, από τα αρχικά του Parallel Liquidity Instrument. Τι είναι όμως το PLI και πώς θα μπορούσε να διοχετευθεί έξυπνα στην αγορά; Παρότι λύσεις με μειωμένο βαθμό ομοιότητας έχουν χρησιμοποιηθεί και αλλού, ο παράλληλος μηχανισμός ρευστότητας PLI δεν είναι συνηθισμένη, αλλά ρηξικέλευθη λύση, σχεδιασμένη ειδικά για την περίπτωση της ελληνικής κρίσης. Ουσιαστικά, το PLI είναι ένας μηχανισμός φθηνής εσωτερικής χρηματοδότησης των πρόσκαιρων πρωτογενών ελλειμμάτων του κράτους, χωρίς να κινδυνεύουν η παραμονή στο ευρώ και οι καταθέσεις στις τράπεζες. Η εισαγωγή της χρήσης του PLI στόχο δεν έχει να αναιρέσει την απαιτούμενη προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας, αλλά να αμβλύνει τη σκληρότητα με την οποία αυτή επιχειρείται. Να δημιουργήσει, δηλαδή, μαξιλάρι απορρόφησης ταμειακών ανοιγμάτων και να δώσει τις απαιτούμενες «ανάσες» στην οικονομία.
Αυτό θα γίνει με την καταβολή μέρους (ας πούμε αρχικά 25%) των μισθών και των συντάξεων σε PLI. Για παράδειγμα, δημόσιος υπάλληλος που σήμερα παίρνει 2.000 ευρώ καθαρά, με την εισαγωγή του PLI θα παίρνει 1.500 ευρώ και 500 PLI. Το PLI θα μπορούσε να ονομαστεί και εθνικό ομόλογο, εφόσον ένα κυρίαρχο στοιχείο της διευκόλυνσης που θα παρέχει είναι να χρηματοδοτεί φθηνά και μακροπρόθεσμα το κράτος μέσω εθνικού δανεισμού, ευθυγραμμίζοντας έτσι και τα κίνητρα των πολιτών, που θα είναι οι κύριοι αποδέκτες του. Όμως ο ρόλος του PLI είναι πολυσχιδής και τα ευεργετήματα που θα παρέχει στην εθνική οικονομία πολύπλευρα. Εφόσον το PLI θα διοχετεύεται μαζικά στην αγορά, αμέσως θα δημιουργηθεί δευτερογενής δυνατότητα ανταλλαγής του με αγαθά και υπηρεσίες.
Είναι όμως το PLI ένα νέο νόμισμα; Η απάντηση είναι και ναι και όχι. Το PLI θα έχει στοιχεία που θα το κάνουν να μοιάζει με νόμισμα και στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων της καθημερινότητας θα είναι ένα νέο νόμισμα. Όπως όμως θα αναλύσουμε σε αυτό το άρθρο και αλλού, θα έχει και λεπτές αλλά ουσιώδεις διαφορές από ένα κλασικό νόμισμα. Η κορυφαία διαφορά του PLI από ένα απλό νόμισμα είναι πως θα είναι έντοκο, και μάλιστα εκπεφρασμένο σε ευρώ. Το PLI θα έχει μακρό χρόνο ζωής (π.χ., 40 χρόνια) και στη λήξη του θα ανταλλαχθεί με 2 ευρώ. Αυτό το χαρακτηριστικό σημαίνει πως τυπικά το PLI θα είναι ένα μακροπρόθεσμο, zero-coupon ομόλογο, που ετησίως θα αποδίδει στον κάτοχό του 1,75%.
Στόχος του εντόκου χαρακτήρα του PLI θα είναι, αφενός, η παράλληλη συνύπαρξή του με το ευρώ και, αφετέρου, η θωράκιση της ισοτιμίας του. Δηλαδή, θέλουμε να αποφευχθεί η υποτιμητική κερδοσκοπία εις βάρος του PLI τους πρώτους μήνες μετά την εισαγωγή του. Η αρχική ισοτιμία του PLI θα υποστηριχθεί από δύο κυρίως χαρακτηριστικά της εφαρμογής του: Αρχικά θα αποτελέσει μέρος μόνο των μισθωτών αποδοχών (σε ποσοστό που σταδιακά μπορεί να αυξηθεί) και, το σημαντικότερο, θα γίνεται αποδεκτό σε ισοτιμία 1:1 με το ευρώ από το κράτος για πληρωμή φόρων και εισφορών. Το τελευταίο μέτρο θα μειώσει ουσιαστικά το επιχειρηματικό κόστος για τους επιχειρηματίες που θα αποδεχθούν συναλλαγές σε PLI (π.χ., σε μια αρχική ισοτιμία 1,20-30) και, δημιουργώντας δευτερογενή ζήτηση για PLI, θα θέσει μια «μαλακή» οροφή στη διαμορφούμενη ισοτιμία στην αγορά.
* PhD στο Wharton του Παν. της Πενσυλβανίας και πρώην επ. καθηγητής της Σχολής Anderson του Παν. της Καλιφόρνιας, Ρίβερσαϊντ. Έχει συνεργαστεί ως αναλυτής με κορυφαίες εταιρείες, όπως η Merrill Lynch και η Deloitte, και η έρευνά του για τα ομόλογα έχει βραβευθεί από τη «Wall Street»