Η Ευρωπαϊκή Ένωση πέθανε, ζήτω η Ευρώπη

Οι πνευματικές και πολιτικές ηγεμονίες στην Ευρώπη επεξεργάσθηκαν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα πολιτικής συνεργασίας και οικονομικής αλληλεγγύης για τα κράτη, τις χώρες και τις κοινωνίες της Ευρώπης. Σε πρώτη φάση ως ένωση οικονομικών συμφερόντων και σε δεύτερη φάση ως μηχανισμός μελλοντικής πολιτικής ενοποίησης. Η απόσταση («διαφορά») ανάμεσα στην παλιά ΕΟΚ και τη Νέα Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν είναι μεγάλη. Ο Νίτσε ισχυρίζεται ότι «κανείς γίνεται αυτό που είναι». Και η ρήση αυτή του Νίτσε ισχύει είτε πρόκειται για ατομικότητες είτε πρόκειται για κοινωνικές συλλογικότητες. Η Ευρώπη έγινε αυτό που είναι.

Η Ευρώπη σήμερα (τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού πρώτου αιώνα) βρίσκεται αντιμέτωπη με τον εαυτό της. Οι πολιτικοί ηγέτες τής μεταπολεμικής περιόδου σχεδίασαν τον διοικητικό και την οικονομικό χάρτη της «γηραιάς ηπείρου», χωρίς να λάβουν υπόψη τους τη μείζονα πραγματολογική πρόταση, σύμφωνα με την οποία «η Ευρώπη συνιστά τη συνείδηση της ανθρωπότητας». Τι σημαίνει άραγε αυτό; Σημαίνει ότι οι πολιτικές και οικονομικές προτεραιότητες της μεταπολεμικής περιόδου απέκτησαν το «πρώτο χέρι» έναντι των μακροπρόθεσμων πραγματολογικών και συνειδησιακών προσανατολισμών της Ευρώπης.

Η δραματική και τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Ευρώπη ως Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν οφείλεται ούτε στις επιλογές της Μέρκελ ούτε στις αποφάσεις του Σαρκοζί, αλλά στο γεγονός ότι οι συνειδησιακοί προσανατολισμοί της Ευρώπης μετά την «επανάσταση της αποκατάστασης» (1989) κατά τον μεγάλο φιλόσοφο και καθηγητή μου Γιούργκεν Χάμπερμας, δεν επαναπροσδιορίσθηκαν. Με άλλα λόγια, η διοικητική και οικονομική Ευρώπη και μετά το έτος-τομή 1989 δεν κατόρθωσε να επαναπροσδιορισθεί συνειδησιακά και να επεξεργασθεί ένα νέο σχέδιο παγκόσμιας και διεθνούς ιστορικής προοπτικής.

Στο πλαίσιο αυτών των πραγματολογικών επιλογών της ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, όπως αντιλαμβάνεται ο πολίτης του ελληνικού κράτους, δεν υπάρχουν περιθώρια για πολιτικές αποφάσεις. Δεν φταίει ούτε ο εκάστοτε πρωθυπουργός του ελληνικού κράτους ούτε μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι εμείς, οι πολίτες της ελληνικής κοινωνίας, δεν αναλάβαμε την ιστορική ευθύνη να γίνουμε «οι νεόπτωχοι» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ιστορική εμπειρία ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ καταγράφεται ήδη στην ιστορική πορεία και εξέλιξη της ηπείρου μας. Η Ελλάδα είναι η πρώτη ευρωπαϊκή κοινωνία που «πτωχεύει» εντός της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Θα ακολουθήσουν και άλλες, εάν όχι όλες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες. Οι ιστορικές περιπέτειες εξαρτώνται από τις αποφάσεις των μεγάλων πολιτικών ηγετών.

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ευρώπη, ως συλλογική οντότητα, διαμορφώθηκε ως αμυντικός μηχανισμός απέναντι στον ολοκληρωτισμό της Σοβιετικής Ενώσεως. Μετά το 1989 δεν προωθήθηκε κανένα πολιτικό πρόγραμμα, το οποίο, ενδεχομένως, να επιχειρούσε να επανασχεδιάσει την Ευρώπη ως συνείδηση της οικουμένης και να εντάξει τη διοικητική ή την οικονομική εκδοχή της σε μία τέτοια προοπτική.

Τελικά, καταλήγουμε στο συμπέρασμα: η Ευρώπη, ως συνείδηση της ανθρωπότητας (κάτι το οποίο δεν συμβαίνει ούτε με την Αμερική ούτε με την Κίνα), θα επωμισθεί τον ιστορικό ρόλο της παγκόσμιας πρωτοπορίας και δεν θα αναλίσκεται στη μεθοδική και συστηματική προσπάθεια να καταστήσει την Ελλάδα «πτωχή κοινωνία». Θα αναλάβει να προωθήσει την «πολιτική ιδέα» της Ευρώπης ως συλλογικής συνείδησης, η οποία θα εγγυάται, για τον εικοστό πρώτο αιώνα, την πραγματολογική εφαρμογή του ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ, όπως αυτός θεμελιώθηκε κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Το πείραμα της ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ απέτυχε και μαζί του το σχέδιο του «εκσυγχρονισμού» της ΕΛΛΑΔΟΣ. Κατέστησε την ΕΛΛΑΔΑ νεόπτωχη.

Δυστυχώς, η ΕΛΛΑΔΑ δεν μπορεί, ως κοινωνία, ως κράτος, να επεξεργασθεί την ιδέα της Ευρώπης ως συνειδήσεως της οικουμένης. Αλλά, από την άλλη, δεν μπορεί να ανέχεται τον μετασχηματισμό της σε «πτωχή χώρα» της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Η ΕΛΛΑΔΑ μπορεί να γίνει ΕΥΡΩΠΗ έξω και πέρα από τη διοικητική και οικονομική συλλογική οντότητα της Ευρώπης, εάν και εφόσον οι ιστορικές προοπτικές αλλάξουν: από οικονομικές μετατραπούν σε συνειδησιακές. Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα το μοντέλο ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ, σε επίπεδο διοικητικό και οικονομικό απέτυχε και μαζί της η ΕΛΛΑΔΑ έγινε η «πρώτη νεόπτωχη κοινωνία». Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα πράγματα: μπορούμε όλοι μας να κατασκευάσουμε τη νέα ΕΥΡΩΠΗ ως συνείδηση της οικουμενικής ιστορίας της ανθρωπότητας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πέθανε. Ζήτω η ΕΥΡΩΠΗ.

*Ο κ. Θ. Γεωργίου είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης