140 γλωσσολόγοι συνιστούν αχταρμά

«Επιβεβαιώνουμε την πέραν πάσης αμφιβολίας επιστημονικά ορθή παρουσίαση των φωνηέντων της Νέας Ελληνικής στο νέο εγχειρίδιο. Ναι, κανένας γλωσσολόγος δεν αμφιβάλλει ότι η Νέα Ελληνική έχει 5 φωνήεντα, τους φθόγγους [α], [ε], [ι], [ο], [ου], οι οποίοι στον γραπτό λόγο αναπαρίστανται με τα επτά γράμματα της αλφαβήτου άλφα, έψιλον, ήτα, γιώτα, ύψιλον, όμικρον, ωμέγα και τους συνδυασμούς των γραμμάτων αυτών ως διψήφων».

Η «ασήμαντη» ένσταση ενός φιλολόγου στη διαβεβαίωση αυτή είναι στο ζήτημα του συμβολισμού. Διότι δεν μπορεί να μην ξέρουν κοτζάμ γλωσσολόγοι ότι οι φθόγγοι πρέπει να συμβολίζονται με το φωνητικό αλφάβητο ([a], [e], [i], [o], [u]) και όχι μ’ αυτό το μεικτό σύστημα που υποπίπτει στο σφάλμα που καταγγέλλει: Μπερδεύει τα γράμματα με τους φθόγγους. Παρόμοια -χειρότερη- μείξη παρατηρείται στο φιλιππάκειο «σύγγραμμα», όπου δίπλα στο ου κάνει την εμφάνισή του το [e] (και όχι [ε] που προκρίνουν οι 140, ή [ι] και όχι [i] ή [ι] που προκρίνουν οι 140, βλ. και σ. 46 της Γραμματικής Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού κ.α.), πράγμα που σημαίνει ότι ο συμβολισμός εισάγει έναν απαράδεκτο αχταρμά στη διδασκαλία της γραμματικής στο Δημοτικό.

Η ίδια αντίληψη εκφράζεται και στο ζήτημα των συμφωνικών φθόγγων, όπου στη θέση των συμβόλων [b], [g] κ.λπ. εισάγεται αυτός ο απαράδεκτος ημιφωνητικός / ημιφωνολογικός συμβολισμός ([μπ], [γκ] κ.λπ.), ο οποίος θα δημιουργήσει πολύ περισσότερα προβλήματα απ’ όσα φιλοδοξεί να λύσει.

Αν κάποιοι απορούν ποιο σύστημα τελικώς προτείνεται από τον υποφαινόμενο, το φωνητικό ή αυτό της ιστορικής ορθογραφίας, ευθέως απαντώ το δεύτερο, κι ας ξέρω ότι μιλάει για γράμματα και όχι για φθόγγους. Στη Γραμματική της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού, προκειμένου περί των φθόγγων, χρησιμοποιείται μια περίεργη γραμματοσειρά που είναι δυνατόν να σου δώσει την εντύπωση ότι έχεις προ οφθαλμών το [e] και όχι το [ε] (εγώ, πάντως, την πάτησα -και δεν είμαι πρεσβύωψ- και ευχαριστώ τον κ. Ν. Σαραντάκο που μου υπέδειξε το λάθος, αν και με βάζει σε σκέψεις η υιοθέτηση μιας τέτοιας γραμματοσειράς). Εκεί πάντως που δεν κάνω λάθος, είναι στο ότι για την υποδήλωση του φθόγγου [ι] η Γραμματική δεν χρησιμοποιεί το γιώτα που προκρίνουν οι 140, ούτε το λατινικό i (με την τελεία από πάνω) αλλά το λατινικό γιώτα χωρίς την τελεία. Θα πείτε λίγο το κακό, ιδιορρυθμία της γραμματοσειράς. Όμως το σύμβολο αυτό είναι υπαρκτό και χρησιμοποιείται στο τουρκικό αλφάβητο για να υποδηλωθεί ο φθόγγος της τουρκικής -που δεν υπάρχει στην ελληνική- μεταξύ του ε και του ου [όπως περίπου προφέρεται το i του αγγλικού girl, πρβλ. Biktim, αόρ. του bikmak (= αηδιάζω) – ν.ελλ. μπουχτίζω]. Η μείξη φθόγγων και γραμμάτων κάνει την εμφάνισή της και στο ζήτημα των συμφωνικών φθόγγων, όπου, στη θέση των συμβόλων [b], [g] κ.λπ. εισάγεται ο ημιφωνητικός / ημιφωνολογικός συμβολισμός ( [μπ], [γκ] κ.λπ.), ο οποίος θα δημιουργήσει πολύ περισσότερα προβλήματα απ’ όσα φιλοδοξεί να λύσει.

Αν κάποιοι απορούν ποιο σύστημα τελικώς προτείνεται από τον υποφαινόμενο, το φωνητικό ή αυτό της ιστορικής ορθογραφίας, ευθέως απαντώ το δεύτερο, κι ας ξέρω ότι μιλάει για γράμματα κι όχι για φθόγγους. Η κ. Ανδριανή Καράπια-Πλάκα, η δασκάλα μου στην Α’ Δημοτικού, θυμάμαι έκανε τον σταυρό της με το αριστερό χέρι, έτσι ώστε τα παιδιά να χρησιμοποιούν το δεξί. Λάθος θα μου πείτε. Κι όμως, αυτό το λάθος δίδαξε στους μικρούς μαθητές το σωστό. Κι αν κάποιος μικρός μαθητής είχε την ευφυΐα να ανακαλύψει και την παιδαγωγική «αβαρία», διπλό το κέρδος, γιατί συνέχιζε να κάνει τον σταυρό του με το δεξί, εν πλήρει επιγνώσει του παιδαγωγικού τεχνάσματος.

Το ίδιο συμβαίνει και με την ευκλείδειο γεωμετρία: Είναι ξεπερασμένη, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να πάψει να διδάσκεται (αξιοποιουμένης έτσι της τεράστιας συμβολής της στην όξυνση της σκέψης των μαθητών) και στη θέση της να μπει η διδασκαλία, π.χ., της θεωρίας της σχετικότητας. Κι όμως, κάτι ανάλογο φιλοδοξούν να κάνουν οι νέοι μας γλωσσολόγοι στο ζήτημα της διδασκαλίας της γλώσσας στο Δημοτικό -μέχρι και για φωνήματα κάνουν λόγο!- και μάλιστα σε μια χώρα όπου η επαφή των πολιτών της με τον γραπτό λόγο της αχανούς γραμματείας της συνιστά αξιοποίηση συγκριτικού (έως και οικονομικού!) πλεονεκτήματος. Γιατί είναι βέβαια αυτονόητο ότι στο σχολείο και στον ελληνικό πολιτισμό δεν ισχύει το δόγμα περί προτεραιότητας του προφορικού λόγου: Εδώ τη βαρύτητα και την προτεραιότητα την έχει ο γραπτός λόγος, ήδη από την εκμάθηση της αλφαβήτας στην Α΄ Δημοτικού.

Θα ‘λεγε κανείς: Αφού οι παιδαγωγικού χαρακτήρα «αβαρίες» γίνονται αποδεκτές, γιατί δεν αναγνωρίζεται στους 140 «γλωσσολόγους» το δικαίωμα μιας κάποιας παρέκκλισης από την αμιγώς επιστημονική δεοντολογία; Η απάντηση είναι γιατί αυτοί δεν δηλώνουν ότι έγινε κάποια «αβαρία», αλλά με περισσή έπαρση διατυμπανίζουν ότι η πρακτική της Γραμματικής είναι η «πέραν πάσης αμφιβολίας επιστημονικά ορθή παρουσίαση» του ζητήματος.

Χρίστος Δάλκος
Καθηγητής Φιλόλογος