Τραπεζική Ένωση: θετική εξέλιξη ή καταδυνάστευση;
Και με το επιχείρημα, φυσικά, ότι μια νομισματική ένωση είναι ατελής εάν δεν λειτουργεί ενιαίο τραπεζικό σύστημα. Και βέβαια αυτό το επιχείρημα της Κομισιόν είναι ισχυρότατο, πλην όμως οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών της ΕΕ προσπέρασαν την πρόταση αυτή, η οποία μάλλον θα συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής του προσεχούς Οκτωβρίου. Και τούτο γιατί η γερμανίδα καγκελάριος διαφώνησε με την ιδέα της τραπεζικής ένωσης, συνεπικουρούμενη όχι μόνο από τους συνήθεις συμμάχους της, αλλά και από τον βρετανό πρωθυπουργό κ. Κάμερον, ο οποίος έκρινε ότι δεν συμφέρει το «London City», δηλαδή τη χρηματοπιστωτική αγορά της Βρετανίας, μια τραπεζική ένωση των 27 κρατών της ΕΕ. Τελευταία η γερμανίδα καγκελάριος έχει εξελιχθεί σε ένα είδος αντιτορπιλικού που εξαπολύει τορπίλες εναντίον κάθε απόφασης που μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της σημερινής οικονομικής κρίσης.
Υπέρ της πρότασης της Κομισιόν τάχτηκαν ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας κ. Ολάντ και οι πρωθυπουργοί της Ιταλίας και της Ισπανίας. Η κ. Μέρκελ παρέμεινε διαφωνούσα, καθώς διακατέχεται από το σύνδρομο του αντιπληθωρισμού. Και βλέπει ότι σε περίπτωση μιας τραπεζικής ένωσης, κορυφαίο ρόλο θα παίζει η ΕΚΤ, της οποίας ο Πρόεδρος κ. Ντράγκι τάχτηκε και αυτός υπέρ της τραπεζικής ένωσης των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Η ελληνική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρ. Παπούλια, τήρησε μάλλον ουδέτερη στάση, παρά το γεγονός ότι και οι ελληνικές τράπεζες μετά το «κούρεμα» (PSI) του ελληνικού δημόσιου χρέους αντιμετωπίζουν και αυτές πρόβλημα ρευστότητας. Μια ενιαία τραπεζική πολιτική είναι γεγονός ότι επιφέρει έναν περιορισμό στα κυριαρχικά δικαιώματα των μελών-κρατών της Ευρωζώνης, τα οποία δικαιώματα μεταβιβάζονται ουσιαστικά στην ΕΚΤ. Ο γερμανικός άξονας όμως επιθυμεί η ΕΚΤ να παίζει τον ρόλο της συγκράτησης των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών.
Δηλαδή η μόνη αρμοδιότητά της είναι η συγκράτηση του πληθωρισμού και των πληθωριστικών πιέσεων. Από πλευράς θεσμικού κοινοτικού δικαίου, αυτή είναι και η βασική αρμοδιότητα της ΕΚΤ. Όμως μια κεντρική τράπεζα έχει πολλές αρμοδιότητες και είναι βασικό όργανο στην άσκηση της νομισματικής και πιστωτικής πολιτικής. Αργά ή γρήγορα και ο γερμανικός άξονας θα πεισθεί ότι η τραπεζική ένωση είναι που συμφέρει ολόκληρη την ΕΕ, αλλά πολύ περισσότερο την Ευρωζώνη. Ποιες θα είναι οι αρμοδιότητες της τραπεζικής ένωσης; Όλο το ευρωπαϊκό ή το ευρωζωνικό τραπεζικό σύστημα θα ενοποιηθεί και θα εξασφαλίσει:
Την εγγύηση των καταθέσεων προθεσμίας και όψεως όλων των τραπεζών, ανεξάρτητα από το οικονομικό τους μέγεθος και το μερίδιο αγοράς που κατέχουν, και φυσικά θα περιληφθούν τόσο οι δημόσιες όσο και οι ιδιωτικές τράπεζες. Η εγγύηση των καταθέσεων (προθεσμίας ή όψεως, αδιάφορο) θα δοθεί από την ΕΚΤ και αυτό θα είναι ισχυρό κίνητρο για την αύξηση των καταθέσεων στις τράπεζες των χωρών που θα συμμετάσχουν. Είναι γεγονός ότι το τραπεζικό σύστημα χωρίς καταθέσεις δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές και οδηγείται σε κατάρρευση. Και οι πλούσιες οικονομίες της Ευρωζώνης γρήγορα θα αντιληφθούν ότι το τραπεζικό σύστημα είναι βασική προϋπόθεση για τη διατήρηση της ευημερίας τους. Εάν πραγματοποιηθεί τελικά η τραπεζική ένωση, οι σημερινοί καταθέτες θα ηρεμήσουν και θα δείξουν εμπιστοσύνη στις τράπεζες. Επομένως θα είναι μια θετική απόφαση κατ’ αρχάς, τουλάχιστον από την πλευρά της εξασφάλισης των ήδη κατατεθειμένων κεφαλαίων.
Μια τραπεζική ένωση θα αποτελέσει όργανο άσκησης νομισματικής πολιτικής σε όλο το πλαίσιό της. Οι τράπεζες θα μετατραπούν σε αιμοδότες της οικονομίας και θα διαθέτουν αξιόλογη ρευστότητα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί η αδιάκοπη ροή πιστώσεων στην πραγματική οικονομία, ώστε να καταπολεμηθεί η ύφεση. Αυτή η τροφοδοσία (αιμοδοσία) της πραγματικής οικονομίας προβάλλει ως βασική επιδίωξη της τραπεζικής ένωσης. Από την πλευρά μας, έχουμε πολλές αμφιβολίες αν οι τράπεζες θα θελήσουν να στηρίξουν την πραγματική οικονομία ή θα προσπαθούν να βρίσκουν εμπόδια και δικαιολογίες για να μη δανειοδοτούν τις επιχειρήσεις. Και αν υπάρξει περίπτωση δεύτερου κουρέματος του ελληνικού χρέους, που είναι σφόδρα πιθανό, και με το δεδομένο ότι όλες οι τράπεζες θα ζημιωθούν και από ενδεχόμενα «κουρέματα» και σε άλλα κράτη της Ευρωζώνης, και επιπλέον η λιτότητα θα αυξήσει τους αφερέγγυους δανειολήπτες, οι τράπεζες θα οχυρωθούν πίσω από τα γεγονότα αυτά για να μη χορηγήσουν δάνεια που θα ανακόψουν την πορεία της ύφεσης. Και αν αυτό το ενδεχόμενο αποκλειστεί με τη λήψη κατάλληλων μέτρων από τη διοίκηση της ΕΚΤ, υπάρχει ένα άλλο ενδεχόμενο. Οι τράπεζες να εφησυχάσουν οχυρωμένες πίσω από τη συλλογική ευθύνη και να προβαίνουν σε αλόγιστη πιστωτική επέκταση, δημιουργώντας μια καινούργια «φούσκα», που θα ξαναρίξει την παγκόσμια οικονομία σε καινούργια κρίση. Η Ιστορία διδάσκει ότι οι μεγάλες παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις ξεκίνησαν από την αλόγιστη πιστωτική-κερδοσκοπική συμπεριφορά του τραπεζικού συστήματος. Και
Αυτοί που θα σχεδιάσουν την τραπεζική ένωση ασφαλώς θα πρέπει να λάβουν υπʼ όψη τα παραπάνω δεδομένα, ώστε αυτός ο νέος θεσμός της Ευρωζώνης να αποβεί χρήσιμος για την καταπολέμηση της ύφεσης και να συμβάλει στην ανάπτυξη. Μπορεί η Ιταλία και η Ισπανία, που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα με το τραπεζικό τους σύστημα, με τη στήριξη και του γάλλου Προέδρου να αρχίσουν τις πιέσεις για να πραγματοποιηθεί αυτός ο νέος θεσμός, όμως η ΕΚΤ, ως ελεγκτικό όργανο, θα πρέπει να μελετήσει προσεκτικά το πακέτο των μέτρων που θα εξασφαλίσουν τη σωστή λειτουργία της τραπεζικής ένωσης. Γιατί διαφορετικά, και δεδομένου ότι το επικρατούν σύστημα συνηθίζει να ρίχνει τα βάρη στους ώμους των εργαζομένων, θα μας αναγκάσει όλους να εργαζόμαστε για να πλουτίσουν οι χρυσοκάνθαροι υπάλληλοι των τραπεζών. Και φυσικά και οι τράπεζες, όπως έγινε και με την παρούσα κρίση. Το επικρατούν σύστημα στις δυτικές χώρες του «καπιταλισμού της εξαθλίωσης», το είπαμε και σε άλλο πρόσφατο άρθρο μας, έχει στόχο του την πάση θυσία στήριξη της χρηματοπιστωτικής αγοράς, παρακλάδι της οποίας είναι και οι τράπεζες.
Προσωπικά πιστεύουμε ότι μέσα στο πλαίσιο της μετάλλαξης της ΕΕ και της Ευρωζώνης, η τραπεζική ένωση αργά ή γρήγορα θα πραγματοποιηθεί. Και μια σημαντική συνεισφορά του θεσμού αυτού, θα είναι η εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων, που θα διώξει την ανασφάλεια των καταθετών. Ήδη άρχισαν οι ζυμώσεις για τη δημιουργία του Οργάνου αυτού. Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν χωριστεί σε δύο κατηγορίες. Γαλλία – Ιταλία – Ισπανία, καθώς και πολλές άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπερχρέωσης υποστηρίζουν τη δημιουργία του νέου αυτού θεσμού. Στον αντίποδα βρίσκεται η Μέρκελ και οι χώρες που υποστηρίζουν τις επιλογές της. Σύμμαχός τους είναι και ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Κάμερον. Η Μέρκελ για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης θέλει να περιορίσει τη δραστηριότητα της ΕΚΤ μόνο στην προσπάθεια συγκράτησης των τιμών και γενικά να τη μετατρέψει σε αντιπληθωριστικό όργανο και μόνο. Ο Κάμερον δεν ανέχεται και αυτός την επέκταση της δραστηριότητας της ΕΚΤ, γιατί φοβάται ότι αυτό θα πλήξει τα συμφέροντα του City του Λονδίνου, που κυριαρχεί στην ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά. Η Γερμανία, θέλοντας να ικανοποιήσει και τις απαιτήσεις των χωρών που επιθυμούν την τραπεζική ένωση, δήλωσε ότι είναι πρόθυμη να υποστηρίξει την επιβολή του γνωστού «φόρου Τόμπιν», δηλαδή προτείνει την επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Και ο υπουργός Οικονομικών Βόλ. Σόιμπλε δήλωσε προ ημερών ότι πολλές χώρες «επιθυμούν την επιβολή αυτού του φόρου και είμαστε πρόθυμοι να συμπορευτούμε με τις χώρες αυτές». Με το δεδομένο ότι συνεχώς διακινούνται μέσω της χρηματοπιστωτικής αγοράς κεφάλαια πολλών δισ. δολαρίων ημερησίως, ο φόρος αυτός θα έχει ικανοποιητική απόδοση και θα συμβάλει στην επίλυση πολλών προβλημάτων των χωρών της ΕΕ. Τον φόρο αυτόν είχε εισηγηθεί και ο τέως Πρόεδρος της Γαλλίας, ο Νικ. Σαρκοζί, και η πρότασή του αυτή είχε τότε καταπολεμηθεί από το μέτωπο Γερμανίας – Βρετανίας.
Επειδή το επικρατούν σύστημα ευνοεί τη στήριξη των τραπεζών, φρονούμε ότι τελικά γρήγορα θα δημιουργηθεί η ένωση που θα διευκολύνει την εξασφάλιση της ρευστότητας των τραπεζών, χωρίς την παρέμβαση πλέον των κρατικών προϋπολογισμών.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βρεθούν πηγές χρηματοδότησης της ένωσης των τραπεζών. Και μια πηγή θα είναι η επιβολή του φόρου Τόμπιν και γι’ αυτό ίσως η Μέρκελ με προθυμία δέχεται τώρα την καθιέρωσή του.
Όλα δείχνουν ότι η ΕΕ βρίσκεται στα πρόθυμα μετεξέλιξης, στην προσπάθειά της να ευθυγραμμιστεί στις επιδιώξεις του «καπιταλισμού της εξαθλίωσης».
Όλα λοιπόν πρέπει να προσαρμοστούν για να καταλήξουν στην άμεση ή έμμεση στήριξη των τραπεζών και των κερδοσκόπων των αγορών και στη λιτότητα των εργαζομένων. Μέσα στο καζάνι αυτό των αλλαγών που βράζει στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη, καλό θα είναι να επωφεληθεί και η δική μας η κυβέρνηση και να εγκαταλείψει την «άψογη στάση» της ουδετερότητας που τηρεί. Κάποτε θα πρέπει όλες οι ελληνικές διεκδικήσεις να τεθούν επί τάπητος.