Μια παρεούλα είναι η Ελλάδα!

Μπορεί ένας αμόρφωτος άνθρωπος να το ζει καλύτερα από ένα γιατρό. Γιατί μπορεί κάποιος να έχει πτυχία, αλλά να έχει στεγνωμένη ψυχή και να μην καταλαβαίνει τίποτα. Και ο άλλος που είναι αγράμματος να εισπράττει πιο πολύ, να συγκινείται πιο πολύ η ψυχή του. Η τέχνη δεν είναι επιστήμη. Η επιστήμη θέλει μελέτη, η τέχνη δεν έχει καμία απαίτηση». Σοφά λόγια από τον μεγάλο ζωγράφο Γιώργο Σταθόπουλο, όπως τα παραπάνω περί τέχνης, ακούσαμε στη συνέντευξη που είχαμε μαζί του… Και αλήθειες όπως: «Στον τόπο μας όλα γίνονται με παρεούλες. Αν είσαι στην παρέα της Πινακοθήκης θα βάλουν τα έργα σου στην Πινακοθήκη». Και το μαχαίρι στο κόκαλο το βάζει όταν λέει: «Η Ελλάδα μετά την απελευθέρωση ζει συνέχεια με δανεικά. Ζητιάνοι είμαστε. Πότε επιτέλους θα παράγουμε; Γιατί λουφάρουμε; Εγώ πιστεύω σ’ ένα πράγμα, την Αγία Φτώχεια. Γιατί η φτώχεια σοβαρεύει τα πράγματα».
Ο σημαντικός εικαστικός μιλά και για τη δημιουργία και για τον έρωτα και για την καλοπέραση και τον Χατζιδάκι.
Απολαύστε τον…

// Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήσατε τη νέα σας έκθεση στην γκαλερί «Καπόπουλος» στο Golden Hall και σύσσωμος ο Τύπος έγραψε διθυραμβικές κριτικές. Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης; Γιατί είδαμε ότι εστιάσατε στις όμορφες, γυμνές γυναίκες…
Νέα έκθεση δεν υπάρχει. Τα ίδια πράγματα κάνουμε μια ζωή. Δεν αλλάζει ο άνθρωπος. Επαναλαμβάνεται συνέχεια. Πολλοί λένε ότι οι ζωγράφοι επαναλαμβάνονται. Μα, ο κάθε ζωγράφος έχει ένα στυλ, έχει μια θεματολογία και έναν τρόπο γραφής. Μπορεί ο δημοσιογράφος να αλλάξει τη γραφή του; Ή να αλλάξεις τη φωνή σου και να μιλάς σαν κάποια άλλη; Η ζωγραφική η δική μου είναι απλή, ως και απλοϊκή. Εμπνέομαι από την καθημερινότητα. Δηλαδή ζω σε μια πόλη, γι’ αυτό ζωγραφίζω πόλεις. Δεν ζωγραφίζω ρεαλιστικά όπως είναι, αλλά μπαίνω σε μια δική μου φανταστική εικόνα που γίνεται αυτή τη στιγμή. Δεν έχει νόημα να κάτσω και να αποτυπώσω ένα ωραίο νεοκλασικό σπίτι όπως είναι. Φτιάχνω με αφορμή την πόλη μια δική μου πόλη και μέσα σ’ αυτήν εντάσσω φιγούρες ανθρώπων, ζευγάρια, γυναίκες.
// Σήμερα δεν έχει χαθεί το ιστορικό κέντρο της πόλης; Υπάρχουν οι αστοί, οι Αθηναίοι ή με τη μίξη των εθνοτήτων, με τους μετανάστες άλλαξε και ταυτότητα η αγαπημένη σας πόλη;
Η πόλη μας δεν έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί, να ζει και να δίνει δουλειά σε άλλες φυλές. Κακά τα ψέματα. Έχουμε εγκλήματα και κλοπές σε συνεχόμενη βάση. Η Αθήνα δεν μπορεί να αφομοιώσει άλλες φυλές. Ένα μικρό μέρος μπορούμε, αλλά ένα μεγάλο μέρος δεν μπορούμε. Πρέπει να παρθούν μέτρα τώρα. Γίναμε ξέφραγο αμπέλι. Δεν μπορεί να μπαίνει και να βγαίνει ο καθένας στη χώρα όποτε θέλει. Οι Έλληνες όταν πήγαν στην Αυστραλία, στην Αμερική τους δέχτηκαν γιατί ήταν μεγάλες χώρες και είχαν ανάγκη από εργατικά χέρια. Και ακόμη η Αυστραλία έχει. Γιατί είναι μια τεράστια χώρα με παραγωγή. Εμείς και τα λεμόνια τα εισάγουμε. Χρειάζεται αλλαγή. Βλέπεις τα σημερινά κόμματα να προσβάλλουν τα ίδια τον τόπο τους. Τα υποτιθέμενα κόμματα της «αριστερής» και προόδου -ειρωνικά το λέω- επιβάλλουν στον κόσμο ως μέσο αντίδρασης την ανυπακοή σε όλα. Και έτσι, ούτε τα πανεπιστήμια λειτουργούν ούτε τα λιμάνια. Μια μικρή μερίδα του κόσμου επιβάλλεται σε όλους τους άλλους, γιατί αυτοί είναι αποφασισμένοι.
// Τα όσα καταστροφικά συμβαίνουν στην
Αθήνα -έκαψαν εξαιρετικά κτίρια, σπουδαίας αρχιτεκτονικής, με ιστορία- πώς τα εκλαμβάνετε; Είναι η καταστροφή δημιουργία; Γιατί πολλοί λένε αφού τα όνειρα των νέων μας πέφτουν σε τοίχους, αντί να δημιουργούν, καταστρέφουν.
Μισό λεπτό. Εμείς ζήσαμε δύσκολα χρόνια. Εγώ εργαζόμουν το βράδυ για να σπουδάζω το πρωί στη Σχολή Καλών Τεχνών. Στη Σχολή Καλών Τεχνών που είναι στο Πολυτεχνείο όταν εγώ ήμουν φοιτητής δεν υπήρχε ούτε αποτσίγαρο κάτω. Η Σχολή ήταν ιερό πράγμα για μας. Γιατί αυτά τα κτίρια που έφτιαξαν σπουδαίοι αρχιτέκτονες στις αρχές του αιώνα ήταν αυτά που είχαμε για να καμαρώνουμε. Αυτά τα αριστουργήματα δεν τα σέβονται. Αυτό σου φαίνεται για καλό; Δεν είναι δυνατόν! Σε όλη την επικράτεια δρουν συντονισμένα ομάδες ανθρώπων και καταστρέφουν. Πολλοί μιλάνε για παρακράτος. Μου φαίνεται απλοϊκό. Συμφέρει το κράτος να καταστρέφει το κράτος; Και η καταστροφή τόσα χρόνια τι φέρνει; Ανάπτυξη; Εδώ κάνουμε τούμπες για να ‘ρθουν τουρίστες. Συμφέρει το κράτος να σαμποτάρει το ίδιο το κράτος; Μιλάμε για τρελά πράγματα. Κάτι άλλο γίνεται και εγώ το ψάχνω…
// Η κρίση θα φέρει πιο κοντά τους ανθρώπους στην πόλη;
Δεν ξέρω. Σήμερα φοβάσαι και κλειδώνεσαι. Η Αθήνα κάποτε ήταν επαρχία.
Εγώ τη γειτονιά την έζησα στην Αθήνα. Τα μικρά μπακάλικα, τις αυλές. Αλλά γιατί απαιτούμε τη γειτονιά στα 5 εκατομμύρια που ζουν στην Αθήνα; Η Αθήνα είναι εδώ και χρόνια μια μεγαλούπολη. Να μην έχουμε απαιτήσεις πλέον. Στα χωριά υπάρχει ακόμη η γειτονιά και η ανθρωπιά.
// Μαζί με τον Μυταρά και τον Φασιανό συγκαταλέγεστε στους πιο σπουδαίους Έλληνες ζωγράφους της εποχής μας. Οι συντάκτες που ασχολούμαστε με το πολιτιστικό ρεπορτάζ πηγαίνουμε στην Art Athina, στην Outlook, στην Μπιενάλε Βενετίας και βλέπουμε έργα όπως να συνουσιάζεται ένας άνδρας με ένα καρπούζι, εικαστικά δρώμενα με γλόμπους και δεμένες κοπέλες με σχοινιά. Τι είναι όλα αυτά; Φταίμε εμείς που δεν μπορούμε να καταλάβουμε αυτά τα έργα τέχνης, είναι για μια ελίτ ή οι καλλιτέχνες απλά προκαλούν;
Σήμερα υπάρχει σύγχυση στα μυαλά των ανθρώπων. Άρα υπάρχει σύγχυση και στην τέχνη. Δεν υπάρχει κοινός μύθος σήμερα. Στο Βυζάντιο υπήρχε, ο Χριστός, η Παναγία, οι Άγιοι. Όλοι οι ζωγράφοι ήταν επηρεασμένοι από τη θρησκεία. Στην Αναγέννηση ζωγράφιζαν βασιλείς, αριστοκράτες με έναν τρόπο όλοι. Σήμερα δεν υπάρχει κοινός μύθος, αλλά το έτσι μ’ αρέσει και το κάνω. Το βίντεο αρτ και πολλά κινήματα πάνω στην τέχνη γίνονται πάνω σε μια απελπισία. Ο ζωγράφος, ο εικαστικός που δημιουργεί κάτι ακαταλαβίστικο δεν έχει σκοπό να προκαλέσει. Πιστεύω ότι ούτε και αυτός μέσα του δεν ήξερε τι ήθελε να κάνει. Αν βρει όμως είκοσι υποστηρικτές νομίζει ότι πρωτοτύπησε.
// Τι είναι τέχνη;
Η τέχνη δεν είναι ούτε πρόκληση ούτε πρωτοτυπία. Η τέχνη ανήκει σε όλους. Το μεγαλείο της τέχνης είναι όταν έρχεται και βρίσκει χώρο στην ψυχή σου. Αυτό είναι τέχνη. Αν αυτό δεν συμβαίνει είτε με τη μουσική είτε με τη γλυπτική είτε με το θέατρο δεν είναι τέχνη, είναι ένα πείραμα. Και τελειώνει εκεί. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης πρέπει να χαίρεται όταν φτιάχνει ένα έργο. Πρώτα από όλα να το ζει αυτός. Μόνο τότε θα χαρεί και κάποιος άλλος. Όποιος κατασκευάζει πράγματα με το μυαλό του δεν κάνει τέχνη. Η τέχνη δεν γίνεται με το μυαλό, αλλά με το ένστικτο και τη γνώση της άσκησης. Δηλαδή μαθαίνουμε να παίζουμε βιολί, άρα μαθαίνουμε την τεχνική για να εκφραστούμε. Για να βγάλουμε μελωδία, ρυθμό πρέπει να υπακούμε σε νόμους και κυρίως στο μέτρο. Το μέτρο υπάρχει παντού, στο χορό, στη ζωγραφική. Αν παραβιάσουμε τους φυσικούς νόμους δεν κάνουμε κάτι σπουδαίο. Κάνουμε κάτι άλλο, που δεν έχει σχέση με την τέχνη.
// Τι γίνεται τον τομέα των εικαστικών
σήμερα;
Στον τόπο μας εδώ όλα γίνονται με παρεούλες. Αν είσαι στην παρέα της Πινακοθήκης θα βάλουν τα έργα σου στην Πινακοθήκη. Εγώ δεν ανήκω σε καμία παρέα, τα πάντα γίνονται τυχαία. Αν η Πινακοθήκη λατρεύει την απστρέ ζωγραφική θα βάλει απστρέ ζωγράφους. Αν αλλάξει η διοίκηση της Πινακοθήκης και τους έρθουν κάποιοι που τους αρέσουν οι νεορεαλιστές ζωγράφοι θα ‘ρθουν οι νεορεαλιστές ζωγράφοι. Αυτή είναι η Ελλάδα, μια παρεούλα. Όπως είναι και στην πολιτική. Για μένα αυτό είναι μια αηδία. Ή θα σέρνεσαι σ’ αυτές τις παρέες για να τους χαϊδεύεις και να σε χαϊδεύουν, ένας κόλακας δηλαδή και θα είσαι παντού, αλλιώς θα είσαι εκτός συστήματος. Πάντως, εμένα δεν θα με δεις σε κανένα επίσημο κράτος. Ούτε στο προηγούμενο ούτε σε αυτό ούτε σε εκείνο που θα υπάρξει. Σε κανένα υπουργείο, σε κανένα διάδρομο. Δεν είμαι κολλημένος πολιτικά. Αν μ’ αρέσει κάτι θα το ψηφίσω και αν μ’ απογοητεύσει δεν το ξαναψηφίζω. Αφού τα πράγματα αλλάζουν. Δυστυχώς, η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια πολιτικά δεν είχε άξιους ανθρώπους…
// Μας λείπουν οι πολιτικοί με όραμα;
Αυτούς που πέρασαν με όραμα οι ίδιοι τους καταστρέψαμε. Ο Μητσοτάκης είναι ένας σοφός άνθρωπος. Μας αρέσει, δεν μας αρέσει. Ακόμη τον πολεμάνε, δεν τον σέβονται. Μας είπε τις μεγάλες αλήθειες από την αρχή. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ένας σοφός άνθρωπος. Δυστυχώς, η μάζα, ο όχλος δεν αλλάζει, επηρεάζεται, σαν να μην μπορεί να σκεφτεί. Του δίνουν καραμέλες, τον ξεγελάνε και συνεχίζει να δέχεται καθρεφτάκια… Αμέσως να απορρίψουμε αυτόν που λέει την αλήθεια. Η Ελλάδα μετά την απελευθέρωση ζει συνέχεια με δανεικά. Ζητιάνοι είμαστε. Πότε επιτέλους θα παράγουμε; Γιατί λουφάρουμε; Εγώ πιστεύω σε ένα πράγμα. Στην… Αγία Φτώχεια. Γιατί η φτώχεια σοβαρεύει τα πράγματα. Γιατί εκεί σέβεσαι και το αυγό που σου κάνει η κότα, δεν το πετάς. Η Ελλάδα έχει περισσότερα σκουπίδια από ό,τι η Γερμανία. Κοίτα πώς ψωνίζει στην Ελλάδα η νοικοκυρά και κοιτά τη Γερμανίδα στο σούπερ μάρκετ; Και δυστυχώς δεν συμμορφωνόμαστε, γιατί έχει γίνει μια αλητεία στην Ελλάδα, αυτή της καλοπέρασης. Πρέπει να ξαναγεννηθούν νέοι άνθρωποι. Η φύση θα μας δώσει μια καρπαζιά γενναία, θα κάνει τον κύκλο της και θα παράγει το νέο.
// Θα ξεπεράσουμε την κρίση;
Πολύ φοβάμαι, γιατί τα λεφτά που χρωστάμε είναι πολλά! Τα ταμεία είναι χρεωμένα, οι δήμοι είναι χρεωμένοι! Ένα τρισ. χρωστάμε. Ανεξέλεγκτη κατάσταση. Μας φταίνε οι ξένοι. Πρώτα από όλα φταίμε εμείς! Εμένα δεν με ενδιαφέρει τι κάνει η Γερμανία, ούτε έξω στη Γερμανία κάνω εκθέσεις. Δεν με ενδιαφέρει να συγκινήσω έναν Γερμανό. Εμένα με ενδιαφέρει να κάνω έκθεση στον Βόλο, στο Αγρίνιο. Δεν υπάρχει πόλη που να μην έχω κάνει έκθεση στην Ελλάδα από δυο και τρεις φορές. Μέχρι τη Λιβαδειά και τον αρχαίο Θέρμο με 5.000 κατοίκους. Αν θα πάω στην Αμερική να κάνω μια έκθεση, θα πάω από περιέργεια και εκ του πονηρού. Γι’ αυτό θα πάω στην Κοζάνη, στην Ορεστιάδα.
// Πόσο κοστίζει η ζωγραφική στην Ελλάδα; Είναι μόνο για υψηλά βαλάντια;
Η ζωγραφική στην Ελλάδα χρόνο με το χρόνο θα γίνει ακόμα πιο φτηνή. Θα μειώνονται οι τιμές. Και το λέω αυτό χωρίς φόβο και πάθος. Είναι εύκολη η απόκτηση ενός έργου ακόμη και χαρακτικού. Γιατί και το χαρακτικό είναι έργο. Ένα χαρακτικό κοστίζει όσο να αγοράσεις ένα φόρεμα. Με εκατό ευρώ παίρνεις ένα χαρακτικό. Και πρωτότυπο έργο μπορείς να πάρεις με 500 ευρώ. Γιατί να μην πέσουν οι τιμές στη ζωγραφική; Γιατί να μη βάλουν νερό στο κρασί τους οι ζωγράφοι; Αφού έχασαν την αξία τους τα σπίτια, τα οικόπεδα, το μεροκάματο του εργαζόμενου, η σύνταξη του συνταξιούχου, γιατί να μη μειωθεί η ζωγραφική; Το έργο δεν είναι επένδυση. Το έργο το παίρνεις γιατί θέλεις να το βάλεις σπίτι σου και να το βλέπεις. Από εκεί και πέρα, όταν το πάρεις εκ του πονηρού θα την πατήσεις. Η ζωή έχει σκαμπανεβάσματα. Μπορείς να πάρεις ένα έργο και να έχει αξία σε 500 χρόνια και αν έχει. Γιατί πολλοί καλλιτέχνες έγιναν μεγάλοι στις μέρες τους και μετά ξεχάστηκαν. Και πολλοί όσο ζούσαν θεωρήθηκαν ότι δεν ήταν σπουδαίοι και μετά δοξάστηκαν. Η ιστορία είναι σκληρή. Δεν ξέρεις ο χρόνος ποιον θα δοξάσει και ποιον όχι. Γι’ αυτό δεν πρέπει να κομπάζουμε. Όλοι μας είμαστε υπό αμφισβήτηση.
// Σας νοιάζει η υστεροφημία σας;
Δεν με ενδιαφέρει τίποτα. Με ενδιαφέρει το τώρα που ζω. Μ’ αρέσει να αρέσει η δουλειά μου. Και πολλές φορές ακούω καλά λόγια από ανθρώπους που συγκινούνται. Με τους ειδικούς δεν θέλω να έχω φιλία, ούτε παρέα. Έτσι είναι και δεν μ’ ενδιαφέρει. Με νοιάζει μόνο ο διπλανός μου. Τα μίντια δεν ενδιαφέρονται για τη ζωγραφική, γιατί δεν πουλάει. Αν ήμουν ένας ηλίθιος τραγουδιστής, σαν αυτούς τους νέους που όλοι τους έχουν την ίδια φωνή με την ίδια σαχλαμάρα στη μουσική, θα έβγαινα. Οι κοπέλες ημίγυμνες τραγουδούν στην τηλεόραση. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι με ποιον τα έχουν και πότε χώρισαν. Αυτή είναι σήμερα η ζωή. Χαίρομαι τουλάχιστον που η ζωγραφική δεν έχει επηρεαστεί από το λάιφ στάιλ. Γιατί η ζωγραφική είναι μοναχική. Ο ζωγράφος και ο καμβάς του.
// Ποια είναι η ευτυχία στη ζωή;
Η δημιουργία! Μόνο όταν δημιουργείς δεν σε ενδιαφέρει τι κάνει ο άλλος και δεν αρχίζει το μυαλό να ασχολείται με τα ανούσια. Σήμερα όλοι σκέφτονται πώς να περάσουμε καλά. Την καλοπέραση, την τεμπελιά! Αυτό δεν είναι ωραίο! Τι σημαίνει αυτό; Πάνε στο σκυλάδικο, περνάνε καλά. Αλλάζουν αυτοκίνητο, περνάνε καλά. Αράζουν στα καφέ, περνάνε καλά. Αυτό είναι αρρώστια. Μόνο όταν φτιάχνεις με τα χέρια σου το χωράφι σου, όταν γράφεις με την πένα σου, όταν σχεδιάζεις με το μυαλό σου είναι χαρά. Η δημιουργία θέλει ηρεμία. Δεν μ’ αρέσουν οι καλλιτέχνες που δημιουργούν πελατεία σαν τους πολιτικούς. Δηλαδή αυτούς που κάνουν το κοινό να χασκογελάει για να γίνουν αρεστοί. Αυτή δεν είναι σάτιρα, ούτε τέχνη. Η σάτιρα πρέπει να είναι αποκαλυπτική. Τέλος πάντων. Η εποχή τα κάνει αυτά. Οι παλιότερες εποχές έφτιαξαν έναν Χατζιδάκι, έναν Γκάτσο. Τέτοιες προσωπικότητες δεν γίνονται. Ίσως μετά από 300 χρόνια. Μιλάμε για τέρατα. Μιλάμε για αλήθειες. Ούτε καιροσκόποι ούτε κερδοσκόποι. Και όσο περνάει ο καιρός χλομιάζουν όλοι οι άλλοι και μένουν αυτοί! Στη Σχολή μου είχαμε δάσκαλο τον Μόραλη. Σπουδαίος καλλιτέχνης και δάσκαλος, δεν ήθελε να μας βάλει σε κόλπα περίεργα.
// Ο έρωτας σας εμπνέει;
Ο έρωτας αποδιοργανώνει. Και ο έρωτας στην ωριμότητα είναι επικίνδυνος γιατί έχει μεγαλύτερη συγκίνηση. Ο έρωτας περνάει πάντα από το σώμα στην ψυχή. Βλέπεις μια κοπέλα και σ’ αρέσει. Δεν ξέρεις ποια είναι. Ο έρωτας είναι ένα πάθος. Γεννιέται, σβήνει. Το πολύ να κρατήσει 2,5 χρόνια. Μετά τι γίνεται ο έρωτας; Αγάπη, εκτίμηση. Αλλιώς αν δεν γίνει εκτίμηση, έρχεται ο χωρισμός. Πολλοί έρωτες δεν είναι έρωτες, αλλά κρέμεται ο ένας από τον άλλο από ανασφάλεια και αυτό το βαπτίζουμε έρωτα. Πάντως, αν θέλουμε να κάνουμε μια καλή οικογένεια θα πρέπει να ξέρουμε τον άλλο. Να δεις που θα γίνουν ξανά στη μόδα τα συνοικέσια. Γιατί έτσι θα ξέρουμε την καταγωγή του άλλου, αν παράγει έργο, αν είναι καλός άνθρωπος, αν είναι ηθικός, αν μπορεί να ταΐσει και να υποστηρίξει τα παιδιά του. Η απελευθέρωση δεν έφερε και σωστές επιλογές.
// Ζωγράφος πώς γίνεσαι;
Η φύση! Ο δάσκαλος στο Δημοτικό μού έλεγε «εσύ θα γίνεις ζωγράφος». Ε, λίγο θες να το πιστέψεις;