«Το 1821 στην ελληνική ποίηση»
Στην ανθολογία των 302 σελίδων από τις Εκδόσεις «Κέδρος», ο ποιητής, πέρα από αυτή καθαυτή την κύρια πρόθεσή του να παρουσιάσει ένα πανόραμα της ποίησης για την Επανάσταση του 1821, άγγιξε με γενναιότητα ιστορικές πτυχές, που αποτέλεσαν και την αφορμή για την κατάρτιση της ανθολογίας του. Στάθηκε δηλαδή απέναντι στη διαφαινόμενη συντονισμένη απόπειρα «αποκάθαρσης» του ’21 από τα δήθεν στερεότυπα πατριωτισμού. Έτσι αναφύονται ως ερευνητέα θέματα όπως θρύλοι και μυθεύματα και η αντανάκλασή τους στο σήμερα (που τα πάντα αναθεωρούνται και όχι πάντα υπέρ των λαών), καθώς και συμβολισμοί -αποσυμβολισμοί της εθνικής παρακαταθήκης, που έτσι και αλλιώς έμεινε χαραγμένη στη συλλογική μνήμη.
Η ανθολογία αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια «άλλη ιστορία», μια ποιητική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Το γεγονός είναι ότι ο Ηλίας Γκρης τόλμησε να δώσει στην ελληνική γραμματολογία ένα σημαντικό έργο, συμπλήρωμα της επίσημης ή μη επίσημης Ελληνικής Ιστορίας. Και καθώς η ιστορία βασίζεται στη μνήμη, η γραφή είναι ίσως ο ιδεωδέστερος τρόπος να διασωθούν οι πτυχές της μνήμης. Έτσι, μέσα από τις ματιές των ποιητών η μνήμη μπορεί να αποτελέσει την «αφετηρία» για να αναδείξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιστορίας μιας χρονικής περιόδου.
Ο ποιητής, σε μια συνέντευξή του (12-03-2011), ισχυρίστηκε ότι: «Η ιστορική αλήθεια δεν βρίσκεται πουθενά αλλού παρά μόνο στην ποίηση».
Εκατόν εννέα ποιητές από τον Διονύσιο Σολωμό μέχρι τις ημέρες μας παρελαύνουν μέσα από τις σελίδες του τόμου, με 140 ποιήματα. Σ’ ένα τέτοιο συλλογικό έργο, η μνήμη δεν πηγάζει από την ιστορία που μάθαμε ή μας έμαθαν, αλλά από την ιστορία που έζησαν, με έναν ιδιάζοντα ποιητικό περίεργο τρόπο οι δημιουργοί των 140 ποιημάτων, όπου η ατομική περίπτωση γίνεται συλλογική, αληθινή απεικόνιση μιας δεδομένης εποχής και ενός συγκεκριμένου τόπου. Ίσως σε αυτές τις σκέψεις, ο παραπάνω ισχυρισμός του ποιητή Ηλία Γκρη να βρίσκει τη δικαίωσή του. Αλλά και τη δικαίωση του «μύθου του ’21», που βάλλεται πανταχόθεν, αλλά που «παρ’ όλη τη σπίλωση και την παραχάραξη της ιστορίας του [του ’21], αντιστάθηκε με την αλήθεια του».
Πάνος Καπώνης