ΤΕΛΟΣ ΕΠΟΧΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΚΟΡΕΑ
Στην πραγματικότητα όμως ο βορειοκορεάτης ηγέτης εξάντλησε τα περιθώρια μιας απομονωτικής πολιτικής. Η εξέλιξη της γειτονικής Κίνας, που είναι εκ των πραγμάτων ο στενότερος σύμμαχος της Βόρειας Κορέας, άλλαξε ριζικά το τοπίο. Η αλλαγή αυτή δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη επί μακρόν και αυτήν τη χώρα, παρά τις ακραίες και δογματικές ιδιομορφίες της. Πολλά θα εξαρτηθούν, βεβαίως, από την πολιτική που θα ακολουθήσουν έναντι του καθεστώτος η Νότια Κορέα και οι ΗΠΑ. Η πολιτική αυτή δεν ήταν τόσο άψογη, παρά τις καταγγελίες κατά του καθεστώτος της Βόρειας Κορέας, που είναι από κάθε άποψη τρωτό σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοκρατικών θεσμών.
Οι ΗΠΑ δεν τήρησαν, π.χ., τους όρους της συμφωνίας για τον πυρηνικό αφοπλισμό, στην οποία είχαν καταλήξει με την ηγεσία της Βόρειας Κορέας. Είχε τεθεί ως αντάλλαγμα η άρση κάθε είδους αποκλεισμού κατά της Κορέας. Με απλά λόγια, η Βόρεια Κορέα είχε συμφωνήσει να ανταλλάξει τα πυρηνικά της με την άρση του αποκλεισμού. Η συμφωνία υπονομεύθηκε τελικά με επιφυλάξεις της βορειοκορεατικής πλευράς αλλά και παρασπονδία της αμερικανικής, που συνέδεσε εκ των υστέρων την άρση του αποκλεισμού με άλλα θέματα. Είναι άγνωστο ακόμα ποια πολιτική θα ακολουθήσει και ποιον ρόλο θα παίξει ο διάδοχος υιός Κιμ Γιονγκ Ουν. Δεν είναι γνωστά πολλά στοιχεία για την προσωπικότητά του. Ασφαλώς, σε μια πρώτη φάση, θα ακολουθήσει αυστηρά την πολιτική του πατέρα του, πλαισιωμένος από την ιεραρχία του στρατού και του κόμματος.
Η ανάγκη όμως, όπως συμβαίνει συνήθως, θα αποδειχθεί μητέρα εξελίξεων. Η χώρα αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες και αρχίζει να χάνει το παιχνίδι του ανταγωνισμού και των εντυπώσεων με τη ραγδαία αναπτυσσόμενη σε όλους τους τομείς Νότια Κορέα. Θα πρέπει να προχωρήσει σε αλλαγές και ανοίγματα για να αναζωογονήσει την παραγωγή, να εισαγάγει τεχνολογία και να βελτιώσει το επίπεδο ζωής.
Η γειτονική Κίνα ανυπομονεί να επωφεληθεί από το άνοιγμα της χώρας και να εισβάλει στην απομονωμένη μέχρι τώρα αγορά της.
Η Βόρεια Κορέα, για λόγους πολιτικής ισορροπίας, επιδιώκει επίσης την ανάπτυξη των σχέσεών της με τη Ρωσία.
Τελευταία σημαντική πράξη του απελθόντος ηγέτη ήταν η σύμπραξή του με τη Νότια Κορέα για την κατασκευή αγωγού πετρελαίου μεταξύ της Βόρειας και της Νότιας Κορέας. Είναι ένα πολύ σημαντικό και ταυτόχρονα συμβολικό βήμα, που θα εμπνεύσει, πολύ πιθανόν, και τον διάδοχό του για άλλα ανάλογα βήματα.