Κομισάριοι ή Αριστερά;
Ένα από τα πιο συχνά επαναλαμβανόμενα θέματα έχει γίνει η «Δικτατορία των Κομισάριων», η οποία αναστέλλει τη δημοκρατία, με στόχο να διατηρήσει την πιθανότητα διαιώνισης της ύπαρξής της – μια έννοια που ορίστηκε από τον Ζαν Μποτέν στην αυγή του νεώτερου κράτους και αργότερα θεωρητικοποιήθηκε από τον Καρλ Σμιτ.
Οι «Κομισάριοι» ή «Εξουσιοδοτημένοι» σήμερα δεν μπορεί να είναι αξιωματικοί του στρατού ή δικαστές: πρέπει να είναι οικονομολόγοι. (Ετιέν Μπαλιμπάρ, «Guardian».) Παπαδήμος, Μόντι και Σία, και η Αριστερά;
Η παγκόσμια οικονομική κρίση, η κρίση της Ευρωζώνης, η βαθιά συστημική κρίση είναι μαζί με όλα τα άλλα μια μεγάλη πρόκληση για την Αριστερά. Χρειάζεται να σηκώσουμε το γάντι στις απαιτήσεις της εποχής μας, να απαντήσουμε θετικά στην πρόκληση. Να υπερασπιστούμε τις δυνάμεις της εργασίας και τη δημοκρατία αλλά και να ανοίξουμε νέους δρόμους. Σήμερα δεν φτάνει η προσπάθεια να συντηρήσουμε «φωλιές νερού μέσα στις φλόγες», να λειτουργήσουμε με όρους αυτοσυντήρησης ή έστω ενίσχυσης της κοινοβουλευτικής μας παρουσίας. Πρέπει να ανακτήσουμε την ηγεμονία σ’ έναν αγώνα πολλών επιπέδων στις ιδέες και την πρακτική ζωή. Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που η αφήγηση της Αριστεράς ολοκληρωνόταν με την επαγγελία ενός μέλλοντος όπου με αυτόματο τρόπο θα λύνονταν όλα. Στο σχέδιο των νεοφιλελεύθερων δυνάμεων και του διεθνούς κεφαλαίου η Αριστερά απαντάει με ένα εναλλακτικό ριζοσπαστικό πρόγραμμα για όλη την Ευρώπη και κάθε χώρα, στηριγμένο στις απαιτήσεις των κοινωνικών αναγκών. Και αν στο πρώτο άρθρο του το πρόγραμμα αυτό πρέπει να περιέχει την ισότητα των δύο φύλων, στα αμέσως επόμενα χρειάζεται να απαντά πρακτικά στο πώς κατοχυρώνονται τα πέντε βασικά δικαιώματα του ανθρώπου και το οικολογικό πρόταγμα. Το δικαίωμα στην εργασία, την τροφή, τη στέγη, τη μόρφωση και την υγεία.
Χρειάζονται ανατροπές. Στη σημερινή φάση η πρώτη ανατροπή αφορά την αρχιτεκτονική της ΕΕ και της Ευρωζώνης, με άμεσο ζήτημα την αλλαγή του ρόλου της ΕΚΤ και του μηχανισμού του ευρώ. Αφορά τις αρχές της επικουρικότητας και της αλληλεγγύης σε ευθεία αντίθεση με τις αρχές του κοινωνικού ανταγωνισμού και της επιβολής του ισχυρού. Συνδεδεμένο με το παραπάνω είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανάπτυξης με στόχο την αύξηση των θέσεων εργασίας και τον οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής με βάση τις αρχές της αειφορίας. Κατεπείγον ζήτημα είναι να τεθεί όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, με πρώτες τις τράπεζες και τις χρηματαγορές, υπό δημόσιο έλεγχο και να διαγραφεί χωρίς επαχθείς κοινωνικούς όρους το μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων χρεών. Κάποιοι θα χάσουν, ας είναι οι κεφαλαιοκράτες που προκάλεσαν την κρίση και όχι οι εργαζόμενοι που την υφίστανται. Ας είναι η Goldman Sachs και όχι τα ασφαλιστικά ταμεία. Όλα τα παραπάνω δεν συνιστούν βέβαια σοσιαλισμό. Ίσως δεν απαντούν καν στο σύνολο των σημερινών προβλημάτων. Δημιουργούν όμως χώρο για την επιστροφή της πολιτικής και της δημοκρατίας. Η Αριστερά επιζητά τη σύγκρουση προγραμμάτων, τη σύγκρουση ιδεών, γιατί οι ιδέες είναι δυνάμεις και η σύγκρουσή τους συγκροτεί σύγκρουση δυνάμεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο χρειάζεται να βάλουμε σε περίοπτη θέση τα ζητήματα της διανομής και αναδιανομής του παραγόμενου πλούτου, τα ζητήματα των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων και το μέγα ζήτημα της δημοκρατίας ως μέσον και ως στόχο. Αν κάποιος μου αντιτάξει πως αυτά δεν εξαντλούν το πλάτος μιας αριστερής στρατηγικής, θα συμφωνήσω. Συγχρόνως όμως δεν μπορεί να υπάρξει στρατηγική της Αριστεράς προς τον σοσιαλισμό αν δεν εξασφαλίσουμε κεντρική θέση στα παραπάνω.