Η ΚΡΙΣΗ ΠΥΡΟΔΟΤΕΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΕ

Πολλοί αναλυτές θεωρούν αιτία της σημερινής κατάστασης της Ευρωζώνης το ευρώ. Αυτό δεν είναι εντελώς άδικο. Έχει βέβαια υπαιτιότητα και συμμετοχή στις κρίσεις το ευρώ, αλλά όχι αποκλειστική υπαιτιότητα. Οι κρίσεις που μαστίζουν σήμερα την Ευρωζώνη είναι: α) Πολιτική κρίση: Δηλαδή ανεπάρκεια της πολιτικής ηγεσίας της Ευρωζώνης για την αντιμετώπιση ανώμαλων εξελίξεων. Και ως παράδειγμα θα πρέπει να υπογραμμίσουμε την ανοχή που έδειξαν οι ηγέτες της Ευρωζώνης στην ασυδοσία της χρηματοπιστωτικής αγοράς και στα άνομα κέρδη των οίκων αξιολόγησης των οικονομιών, που τώρα με λυσσώδεις επιθέσεις επιδιώκουν να κατασπαράξουν την Ευρωζώνη.

Θ α ήμασταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση εάν γίνονταν δεκτές οι προτάσεις του γάλλου Προέδρου Νικολά Σαρκοζί για να τεθούν υπό έλεγχο οι δραστηριότητες της χρηματοπιστωτικής αγοράς, των κερδοσκοπικών κεφαλαίων και των οίκων αξιολόγησης. Αυτή η πολιτική κρίση προϋπήρχε της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, γιατί τα τελευταία χρόνια οι ηγέτες της Ευρώπης έδειξαν ότι είναι κατώτεροι των περιστάσεων, καθώς απεδείχθη ότι η πλειονότητά τους διατηρούσε σχέσεις διαπλοκής με συμφέροντα αγορών ή και μεγάλων κρατών. β) Θεσμική κρίση: Η Ευρωζώνη από την ίδρυσή της δεν είχε θωρακιστεί με ισχυρούς θεσμούς, που θα μπορούσαν να την προστατεύσουν από επιθέσεις και να τη βοηθήσουν να ξεπεράσει δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις. Αυτή η κρίση είναι εκ γενετής της Ευρωζώνης και δεν οφείλεται στο ευρώ. Και ως παράδειγμα αναφέρουμε την περίπτωση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Είναι αδιανόητο σε μια οικονομική και νομισματική ένωση η Κεντρική Τράπεζα να μην μπορεί να ασκήσει πλήρως τα νομισματικά καθήκοντα.
Η ΕΚΤ είχε περιορισμένη εξουσία, να παρακολουθεί μόνο τις εξελίξεις στον πληθωρισμό, να τον συγκρατεί κάτω από το 2% και να μεριμνά για τη σταθερότητα των τιμών. Δεν είχε καμία αρμοδιότητα στην αύξηση ή στη μείωση του κυκλοφορούντος χρήματος. Αυτό όπλισε με επιχειρήματα την κ. Μέρκελ ώστε να αρνείται μέχρι τώρα επιμόνως την έκδοση ευρωομολόγων, τον δανεισμό κρατών-μελών της Ευρωζώνης από την ΕΚΤ και την αγορά κρατικών ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά.
Η ιδρυτική συμφωνία της ΕΚΤ μοιάζει εξυπηρετική για τους σκοπούς της ελεύθερης χρηματοπιστωτικής αγοράς. Και δεν είναι μόνο η ΕΚΤ που ασφυκτιούσε στο πλαίσιο της ΟΝΕ. Το περίφημο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που υποτίθεται ότι θα ήταν βασικό θεσμικό όργανο της Ευρωζώνης, ποτέ δεν εκπλήρωσε τον σκοπό της ίδρυσής του.
Ούτε συνέβαλε στη σταθερότητα και την ανάπτυξη. Το ίδιο θα πρέπει να λεχθεί και για τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, που κατάντησε να είναι ένα σύνολο ασκήσεων επί χάρτου. Η θεσμική αυτή κρίση δεν είναι αποτέλεσμα της σημερινής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Και δεν έχει σχέση με το ευρώ. Μάλλον συνέβαλε στη σημερινή του αποδυνάμωση. γ) Δημοσιονομική κρίση: Η κρίση αυτή αντικατοπτρίζεται στην υπερχρέωση των αδύναμων οικονομιών που συμμετέχουν στην Ευρωζώνη. Εδώ το ευρώ έχει μεγάλη υπαιτιότητα για τη δημοσιονομική ανισορροπία. Έδωσε την ευκαιρία στους κερδοσκόπους να οδηγήσουν σε υπερχρέωση τα κράτη, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Τα κράτη υπερχρεώθηκαν, καθώς ξεγελάστηκαν ίσως οι ηγέτες των κρατών-μελών, ηθελημένα ή αθέλητα, ότι θα μπορούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους με το κυκλοφορούν νόμισμα (το ευρώ) και όχι με συνάλλαγμα.
Το ίδιο ισχύει και για τις επιχειρήσεις. Και τα νοικοκυριά δέχονταν τις αυξήσεις των τιμών γιατί τις θεωρούσαν ανεπαίσθητες. Ενώ πρώτα για μια αύξηση 10 δραχμών γινόταν σεισμός, με την εισαγωγή του ευρώ η αύξηση των 3 σεντς περνάει εντελώς απαρατήρητη. Όσο το χρήμα είναι περισσότερο ενδυναμωμένο τόσο ευκολότερα αφομοιώνονται από τους καταναλωτές οι αυξήσεις των τιμών. Και με την πάροδο του χρόνου το ενδυναμωμένο νόμισμα εξασθενεί, μειώνεται η αγοραστική του δύναμη και υπερχρεώνονται έτσι τα νοικοκυριά. Όταν ξέσπασε η κρίση, η ΕΚΤ νόμισε ότι δεν θα μπορούσε να επεκταθεί και στην πραγματική οικονομία και θα παρέμενε μόνο στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Λάθος εκτίμηση. Έτσι, δεν έθεσε θέμα εξασφάλισης ρευστότητας των επιχειρήσεων ούτε και προσέφερε ρευστότητα στις τράπεζες. Έστω και με την εκτύπωση νέου χρήματος. Αντίθετα, η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (η FED) προέβη στην εκτύπωση και στην κυκλοφορία νέου χρήματος και αντιμετώπισε επιτυχώς την κρίση σε γενικές γραμμές.
Τώρα που η κρίση έχει επεκταθεί και πλήττει βάναυσα την Ευρωζώνη και το ευρώ, για να αντιμετωπιστεί θα πρέπει η ΕΚΤ να προβεί στην εκτύπωση και στην κυκλοφορία νέου χρήματος (ευρώ). Και υπολογίζεται ότι για να καλυφθούν οι δανειακές ανάγκες των χωρών της Ευρώπης θα πρέπει να αυξηθεί η κυκλοφορία του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος κατά 2,5 με 3 τρισ. ευρώ. Και ασφαλώς θα έχουν υπόψη τους οι διοικούντες την ΕΚΤ και οι ηγέτες της Ευρωζώνης ότι σε περιόδους ύφεσης η αύξηση του κυκλοφορούντος χρήματος δεν επηρεάζει αρνητικά το ύψος του πληθωρισμού. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουν όλοι οι ιθύνοντες της Ευρωζώνης ότι η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης πρέπει να γίνει αφορμή για να καταστεί η ΕΚΤ όργανο άσκησης νομισματικής πολιτικής με πλήρεις αρμοδιότητες. δ) Κρίση ανταγωνιστικότητας: Η μείωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών προϊόντων, που έπληξε ακόμη και τη γερμανική οικονομία, οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην υπερτίμηση της ισοτιμίας του ευρώ. Και σε αυτό ασφαλώς έχει συμβάλει η υποτίμηση του δολαρίου. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ευρώ στο εσωτερικό της Ευρωζώνης έχει εξασθενημένη αγοραστική δύναμη, ενώ είναι υπερτιμημένο στην εξωτερική του αξία, δηλαδή στην ισοτιμία του. Η μειωμένη αγοραστική δύναμη του ευρώ έδωσε ώθηση προς τα πάνω στις αποδοχές των εργαζομένων και, σε συνδυασμό με την υπερτιμημένη ισοτιμία, έπληξε και την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.
Πάντως το θέμα της ανταγωνιστικότητας υπάρχει σε όλες τις χώρες της Δύσης, καθώς αντιμετωπίζουν τον οξύτατο ανταγωνισμό των κινέζικων προϊόντων.
Και όχι μόνο αυτών, καθώς τα αμέσως επόμενα χρόνια θα αντιμετωπίσουν και τον ανταγωνισμό των χωρών της Ασίας που βρίσκονται τώρα στη φάση της ανάπτυξης. Για να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών προϊόντων, απαιτείται η εφαρμογή σκληρών μέτρων λιτότητας και μείωσης των μισθών, και γενικά του εργατικού κόστους σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, που δυστυχώς δεν έχουν άλλη επιλογή, όπως, για παράδειγμα, την υποτίμηση του νομίσματος.
Έτσι, ο ελεύθερος ανταγωνισμός, τον οποίο ευαγγελίζεται ο νεοφιλελευθερισμός και η οικονομία της ελεύθερης αγοράς, εξελίσσεται πλέον σε κατάσταση ανισορροπίας στην παγκόσμια οικονομία και σε μια μεθοδολογία που προκαλεί μετανάστευση του πλούτου από τη Δύση προς την Ανατολή. Για τη λύση του προβλήματος αυτού δύο δρόμοι ανοίγονται για τις δυτικές οικονομίες. Ο πρώτος είναι η μείωση των εργατικών αποδοχών μέχρι να φτάσουν στα επίπεδα που ισχύουν στις αναπτυσσόμενες χώρες. Για τη Δύση αυτός ο δρόμος είναι δύσβατος και μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες κοινωνικές αναστατώσεις. Ο δεύτερος δρόμος είναι οι οικονομίες της Δύσης να επανέλθουν στον προστατευτισμό, γεγονός που θα σημάνει το τέλος της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Οι ηγέτες της Δύσης έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι η εποχή του ελεύθερου ανταγωνισμού έχει περάσει και γρήγορα θα επανέλθουμε στην εποχή του προστατευτισμού. Αυτό που σήμερα βιώνουμε, δηλαδή η καθολική εφαρμογή προγραμμάτων λιτότητας σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη της Δύσης, είναι οι τελευταίες σπασμωδικές κινήσεις ενός συστήματος που μας αποχαιρετά. Και όλα όσα λέγονται για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στην Ελλάδα και σε άλλα κράτη της Ευρωζώνης που παρουσιάζουν υστέρηση της εξαγωγικής δραστηριότητας, δυστυχώς, αν δεν είναι ευχολόγια, είναι αποπροσανατολισμός των λαών.
Αυτήν την περίοδο η Ευρωζώνη βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση και για να διατηρηθεί χρειάζονται μέτρα που να θεραπεύουν τις κρίσεις που διέρχεται. Επομένως, από μια άποψη, οι υποστηρικτές των αλλαγών που πρέπει να γίνουν στις ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ και της Ευρωζώνης είναι εν μέρει δικαιολογημένοι. Και φυσικά εξαρτάται από το εάν οι αλλαγές αυτές θα δρομολογήσουν ή όχι την ανάρρωση και την ενδυνάμωση της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Και τώρα είναι ορατός ο κίνδυνος οι ηγέτες της ΕΕ να υποκύψουν στις έμμονες ιδέες της κ. Μέρκελ, που τροφοδοτεί τον γερμανικό ιδεαλισμό και θέλει να κατακτήσει την ηγεμονία της Ευρώπης μαζί με τις χώρες που ενστερνίζονται και υποστηρίζουν αυτές τις απολυταρχικές ιδέες. Τελικά δεν μπορούμε από τώρα να διαγνώσουμε όλο το εύρος των αλλαγών που επιδιώκει ο γαλλογερμανικός άξονας.
Εκείνο που φαίνεται βέβαιο είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βαδίζει σε τριχοτόμηση και υπεράνω όλων θα τεθεί ως ύψιστο αγαθό η δημοσιονομική πειθαρχία, που θα σημάνει το τέλος της αναπτυξιακής προσπάθειας ορισμένων κρατών, έστω και αν με τη δημοσιονομική πειθαρχία καταφέρουν οι ιθύνοντες της ΕΕ και της Ευρωζώνης να περιορίσουν τις αρπαχτές σε βάρος των δημοσίων εσόδων, απ’ όπου κι αν προέρχονται…