Συγκριτική αξιολόγηση της αποχώρησης από την πρωθυπουργία
Οι τρεις πρωθυπουργοί, με σχετικά μακρές θητείες οι δύο πρώτοι (κέρδισαν από δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, και βραχεία ο τρίτος (κέρδισε μία εκλογική αναμέτρηση), έχουν ήδη αποχωρήσει από την ηγεσία της χώρας. Είναι γνωστό ότι ο καθένας αποχώρησε κάνοντας διαφορετικούς χειρισμούς, ακολουθώντας διαφορετικές διαδικασίες, επιδεικνύοντας διαφορετικές πολιτικές συμπεριφορές και λαμβάνοντας διαφορετικές πολιτικές αποφάσεις. Έχει συνεπώς ενδιαφέρον να επιχειρηθεί μια εκ των υστέρων συγκριτική αξιολόγηση αυτών των χειρισμών, των διαδικασιών, των πολιτικών συμπεριφορών και αποφάσεων.
Τα κριτήρια που τίθενται είναι:
α. η τήρηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου
β. ο σεβασμός προς τους πολίτες – εντολείς (εκλογικό σώμα), που εκφράζεται με τη λογοδοσία προς αυτούς στο τέλος της κάθε εντολής-θητείας
γ. η κατά την αποχώρηση διευκόλυνση της λειτουργίας του πολιτεύματος, η οποία επιδρά στο εθνικό συμφέρον.
Θυμίζω τα πραγματικά περιστατικά κατά τα στάδια των τριών αποχωρήσεων:
Κ. Σημίτης
Μετά την οριακή δεύτερη εκλογική επικράτηση το 2000, η δημοσκοπική πτώση του κ. Σημίτη και η υστέρηση έναντι του βασικού πολιτικού αντιπάλου του, του Κ. Καραμανλή, ήταν συνεχώς διευρυνόμενη. O Κ. Σημίτης, όταν διαπίστωσε ότι παρά τις ποικίλες προσπάθειές του δεν ήταν δυνατόν να ανακοπεί η εκλογική επικράτηση του Κ. Καραμανλή, παρέδωσε το «δαχτυλίδι» της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ στον Γ. Παπανδρέου. Το παρέδωσε χωρίς να τηρήσει τις προβλεπόμενες διαδικασίες του κόμματος. Δεν κατήλθε στις εκλογές του Μαρτίου του 2004. Δηλαδή απέφυγε να λογοδοτήσει στο εκλογικό σώμα και να κλείσει πλήρως τον προβλεπόμενο κύκλο.
Κ. Καραμανλής
Από το 2008, και σαφέστερα στις αρχές του 2009, εν μέσω της κλιμακούμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία είχε αρχίσει από τις ΗΠΑ, κάλεσε τους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων να χαμηλώσουν την ένταση των αντιδράσεών τους στην ανάληψη εκ μέρους της κυβέρνησής του των ενδεδειγμένων την περίοδο εκείνη πρωτοβουλιών. Ο Γ. Παπανδρέου, ως αρχηγός της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, αντί συμμετοχής στη σφυρηλάτηση της εθνικά αναγκαίας συνεννόησης, σε συμπόρευση με άλλες δυνάμεις, είχε «ανέβει στα κεραμίδια» κτυπώντας ανελέητα επί υπαρκτών, αλλά κυρίως επί εντέχνως κατασκευασμένων ζητημάτων, την κυβέρνηση της ΝΔ και κυρίως τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή. Προς επίρρωση των ανωτέρω είναι χρήσιμη η μελέτη συνεντεύξεων του υπουργού/καθηγητή Ανδρέα Λοβέρδου και του βουλευτή Ντίνου Βρεττού. O Γ. Παπανδρέου επανειλημμένως είχε δηλώσει ότι, με αφορμή την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, θα προκαλούσε εκλογές τον Φεβρουάριο του 2009. Δηλαδή θα έσερνε τη χώρα υποχρεωτικά σε εκλογές εν μέσω της κρίσης. Ο Κ. Καραμανλής εκτίμησε ότι στο πολιτικό και επικοινωνιακό περιβάλλον που είχαν διαμορφώσει οι δυνάμεις που επεδίωκαν την ανατροπή του δεν μπορούσε να παραχθεί το ενδεδειγμένο για τη χώρα έργο. Προσέφυγε στη λαϊκή ετυμηγορία 3-4 μήνες νωρίτερα. Δεν απέφυγε τη λογοδοσία στο εκλογικό σώμα. Κατέβηκε στις εκλογές τον Οκτώβριο του 2009 με ειλικρινή λόγο, τις έχασε και στη συνέχεια παραιτήθηκε και από την ηγεσία του κόμματος.
Γ. Παπανδρέου
Μετά την εκλογική νίκη το 2009 καθύβρισε, εντός και εκτός της χώρας, με πρωτοφανή σφοδρότητα τον Κ. Καραμανλή. Διακριτή θέση μεταξύ των διαφόρων επιχειρημάτων του κατείχε το περιβόητο: «ο Καραμανλής δραπέτευσε». Εν μέσω της κρίσης, με αποδεδειγμένη, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα, την ανεπάρκεια διαχείρισής της κατά τη διετή πορεία της χώρας, με τον λόγο και τις πρακτικές του πυροδοτούσε την αναγκαία πολιτική συνεννόηση. Μόνο όταν άρχισε να αισθάνεται τα αδιέξοδα, τον Ιούνιο του 2011, έριξε αιφνιδιαστικά και προσχηματικά το «δίχτυ» της συνεργασίας. Ουσιαστικά παραιτήθηκε τηλεφωνικά στον αρχηγό της μείζονος αντιπολίτευσης Α. Σαμαρά. Παραίτηση την οποία βέβαια ανακάλεσε στη συνέχεια.
Κατά τον Οκτώβριο του 2011, εν μέσω της διογκούμενης λαϊκής οργής, άρχισε να αναπτύσσει μια σειρά από παίγνια εντός και εκτός της χώρας (δημοψήφισμα, κ.λπ.) με στόχο να διασωθεί. Δεν το κατάφερε όμως ούτε με τις «συνταγματικά θολές» μεθοδεύσεις του. Έπειτα από πολυήμερο πολιτικό θρίλερ, που αναμφίβολα έβλαψε τη χώρα, οδηγήθηκε σε παραίτηση από την πρωθυπουργία. Δεν κατέβηκε σε εκλογές. Δηλαδή απέφυγε να λογοδοτήσει στο εκλογικό σώμα και να κλείσει πλήρως τον κύκλο.
Από τα πραγματικά περιστατικά συνάγεται ότι κατά το στάδιο της αποχώρησης από την πρωθυπουργία:
Ο Κ. Σημίτης κάλυψε μερικώς τα κριτήρια α, β και πλήρως το γ. Ο Κ. Καραμανλής κάλυψε πλήρως τα κριτήρια α, β και γ. Ο Γ. Παπανδρέου κάλυψε μερικώς μόνο το κριτήριο α.
Συνεπώς, η συγκριτική αξιολόγηση των χειρισμών, των διαδικασιών, των πολιτικών συμπεριφορών και αποφάσεων, κατά το στάδιο της αποχώρησης από την πρωθυπουργία, των πρώην πρωθυπουργών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κατάταξη κατά σειρά πληρότητας κάλυψης των προαναφερθέντων κριτηρίων είναι:
Κ. Καραμανλής, Κ. Σημίτης, Γ. Παπανδρέου.
* Αν. καθηγητής Αξιολόγησης Επενδύσεων
και Πολιτικών στην Εκπαίδευση και τη
διά Βίου Μάθηση. Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών.