Μυστικά και ψέματα για το «κούρεμα» χρέους

Η κυβέρνηση πανηγυρίζει, όπως και μετά την 21η Ιουλίου, για «τελική λύση» στην κρίση χρέους, αλλά η επιτυχία τού «κουρέματος» κατά 50% έρχεται «πακέτο» με ακόμη μεγαλύτερες δόσεις της ίδιας πολιτικής σκληρής «εσωτερικής υποτίμησης».

Τις τελευταίες ημέρες έγινε μια μεγάλη επικοινωνιακή προσπάθεια για να φανεί ότι η συμφωνία που έκλεισε τα ξημερώματα της Πέμπτης στις Βρυξέλλες ήταν ο καρπός των θυσιών των Ελλήνων και της επιδέξιας διαπραγμάτευσης από την κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα, το «κούρεμα» του χρέους ήταν περισσότερο το αποτέλεσμα ενός ανοικτού εκβιασμού στους ιδιώτες πιστωτές, τον οποίο παρουσίασε ανοικτά με δηλώσεις του και ο προεδρεύων του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ («πάρτε τώρα το 50%, για να μη χάσετε το 100% από τη χρεοκοπία της Ελλάδας», ήταν το μήνυμα της Μέρκελ στον Τσαρλς Νταλάρα τα ξημερώματα της Πέμπτης, με το οποίο έκλεισε η διαπραγμάτευση με τους τραπεζίτες).

Αυτή η κατάληξη, με τη σειρά της, ήταν το αποτέλεσμα δύο γεγονότων: Το πρόγραμμα του Μνημονίου απέτυχε και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο πιστοποίησε σε δραματικούς τόνους ότι το χρέος δεν είναι πλέον βιώσιμο, ενώ οι κυβερνήσεις της «γερμανικής ζώνης» αποφάσισαν οριστικά να δώσουν τέλος στις πρόσθετες χρηματοδοτήσεις της Ελλάδας, που όπως εκτίμησε το ΔΝΤ θα μπορούσαν να ξεπεράσουν και τα 440 δισ. ευρώ μέχρι το 2020, εξανεμίζοντας όλους τους πόρους του προσωρινού μηχανισμού στήριξης. Έτσι, δεδομένης της άρνησης των κυβερνήσεων να δώσουν περισσότερα για την εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους, ο μόνος δρόμος που απέμενε για την αποφυγή της ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας ήταν ένα επιβεβλημένο στους ιδιώτες πιστωτές γενναίο «κούρεμα» των δικών τους απαιτήσεων, το οποίο παρουσιάζεται τώρα ως θρίαμβος της ελληνικής πολιτικής!

Το «κούρεμα» απλώς «διορθώνει» την πορεία του αρχικού Μνημονίου, που ανεδαφικά προέβλεπε ότι χωρίς αναδιάρθρωση χρέους, αλλά μόνο με σκληρή λιτότητα και διαρθρωτικά μέτρα, η Ελλάδα θα έριχνε το 2020 το χρέος εκεί όπου βρισκόταν το 2009, δηλαδή περίπου στο 120% του ΑΕΠ. Λόγω της αποτυχίας αυτού του προγράμματος, για να (αισιοδοξούμε ότι θα) φθάσουμε στο ίδιο αποτέλεσμα το 2020, επιβλήθηκε το «κούρεμα» του 50% στους ιδιώτες πιστωτές.

Ελάχιστοι στη διεθνή αγορά πείθονται ότι αυτήν τη φορά οι προβλέψεις θα επιβεβαιωθούν και το χρέος θα μειωθεί όντως στο 120% το 2020, ώστε μέσα στα πρώτα χρόνια της επόμενης δεκαετίας να είναι βιώσιμη η χρηματοδότηση του ελληνικού χρέους από ιδιώτες. Πολλοί προεξοφλούν ότι θα χρειασθεί, όχι πολύ αργότερα, ένα ακόμη «κούρεμα», αυτήν τη φορά στα δάνεια από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και στα ομόλογα που κρατάει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Άλλοι επισημαίνουν ότι και με ένα χρέος ίσο με το 120% του ΑΕΠ, μια οικονομία όπως η ελληνική θα είναι αδύνατο να χρηματοδοτηθεί με βιώσιμα επιτόκια, αφού δεν το καταφέρνει ούτε η πολύ ισχυρότερη ιταλική οικονομία, με περίπου το ίδιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Οι όροι της συμφωνίας

Με ποιους όρους, όμως, θα μπορέσει η νέα συμφωνία να λειτουργήσει στην πράξη, σύμφωνα με τις επιδιώξεις της κυβέρνησης; Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι άλλα σκληρά μέτρα δεν θα χρειασθούν, ενώ για τα ζητήματα αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας, με τρόπο που μόνο για την Ελλάδα προβλέπεται από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, επιχειρεί να πείσει ότι βρίσκονται μόνο σε παρανοϊκά μυαλά ή στις σκέψεις εμπαθών και υστερόβουλων πολιτικών αντιπάλων. Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα;

– Με τη συμφωνία η Ελλάδα εξασφαλίζει μια νέα χρηματοδότηση 100 δισ. ευρώ για τα ελλείμματα ως και το 2014 και για την κάλυψη του κόστους ενίσχυσης των τραπεζών με νέα κεφάλαια. Σε αυτό το ποσόν προστίθενται τα 45 δισ. ευρώ του πρώτου Μνημονίου που δεν έχουν εκταμιευθεί, αλλά και ένα ποσό 30 δισ. ευρώ που θα δοθεί στους ιδιώτες πιστωτές ως «γλυκαντική ουσία» («sweetener»), προκειμένου να δεχθούν το «κούρεμα» των ομολόγων τους κατά 50%. Τα δάνεια αυτά δίνονται στην Ελλάδα με τους ευνοϊκότερους όρους που είχαν εξασφαλισθεί από την 21η Ιουλίου.

– Συνολικά, δηλαδή, έχουμε πλέον ένα κεφάλαιο 175 δισ. ευρώ, για να πορευθούμε μέχρι και το 2014 και για να ολοκληρώσουμε τη συμφωνία με τους ιδιώτες πιστωτές, ενώ οι δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους υπολογίζεται ότι από το 2012 θα είναι μειωμένες κατά 2% του ΑΕΠ (4,5 δισ. ευρώ ετησίως), λόγω του «κουρέματος». Πέραν τούτων των ποσών, οι κυβερνήσεις του Βορρά δεσμεύονται να μη δώσουν άλλα, αν κάτι πάει στραβά, αφήνοντας τη χώρα είτε στην πλήρη χρεοκοπία και την επιστροφή στη δραχμή, είτε σε μια νέα συμφωνία «κουρέματος», αυτήν τη φορά των χρεών προς τις κυβερνήσεις και την ΕΚΤ, η οποία όμως θα συναφθεί (αν συναφθεί) με δραματικά επαχθείς όρους.

Το νέο Μνημόνιο

– Στον αντίποδα, η κυβέρνηση δεσμεύεται να διαπραγματευθεί ένα νέο Μνημόνιο. Σε αυτό θα εξειδικευθούν οι νέοι όροι της επιτήρησης, η οποία δεν θα γίνεται με τριμηνιαίες επισκέψεις της «τρόικας», αλλά με συνεχή παρουσία της στην Αθήνα. Εκπροσώπους θα στείλουν και οι εθνικές κυβερνήσεις της Ευρωζώνης, σύμφωνα με το κοινό ανακοινωθέν, δηλαδή πλέον οι ελεγκτές δεν θα προέρχονται μόνο από υπερεθνικούς οργανισμούς, όπως η Κομισιόν, το ΔΝΤ και η ΕΚΤ, αλλά και από ξένες κυβερνήσεις. Το ανακοινωθέν αναφέρει ότι οι νέοι «μπάστακες» θα έχουν ενισχυμένο ρόλο και στη διοίκηση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, για να εποπτεύουν και το τραπεζικό σύστημα από πρώτο χέρι.

• Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι όλα αυτά δεν θίγουν την εθνική κυριαρχία, αλλά διευκολύνουν την εφαρμογή του Μνημονίου σε συνεργασία με τους εταίρους. Είναι φανερό, όμως, ότι οι εκπρόσωποι της «τρόικας» και των εθνικών κυβερνήσεων θα ασκούν ουσιαστικά μια μορφή εκτελεστικής εξουσίας: δεν θα υπογράφουν οι ίδιοι αποφάσεις, για παράδειγμα, για τις δαπάνες που εκταμιεύονται από τον προϋπολογισμό, αλλά θα έχουν ουσιαστικά δικαιώματα βέτο, όπως έχει η «τρόικα» σήμερα. Το πιο επικίνδυνο είναι ότι κατά πανευρωπαϊκή πρωτοτυπία θα μετέχουν στην επιτήρηση και εκπρόσωποι εθνικών κυβερνήσεων.

• Σε ό,τι αφορά τα πρόσθετα μέτρα οικονομικής πολιτικής, που θα ενταχθούν στο νέο Μνημόνιο, ο κ. Βενιζέλος τόνισε την Πέμπτη ότι για το 2011 και το 2012 δεν χρειάζονται άλλα μέτρα.

Βέβαια, τα μέτρα του νέου φορολογικού νομοσχεδίου, που είναι αμφίβολο αν θα κινηθούν σε δίκαιη κατεύθυνση, δεν θεωρούνται πρόσθετα μέτρα. Ούτε και η πλήρης κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, για την οποία έχει ήδη δεσμευθεί η κυβέρνηση, στην τελευταία επίσκεψη της «τρόικας». Πρόσθετα μέτρα θα χρειασθούν για το 2013 και 2014 και είχαν προσδιορισθεί σε τουλάχιστον 8 δισ. ευρώ από τους επιτηρητές, χωρίς να είναι σαφές πώς θα επηρεασθεί αυτό το ποσό από πιθανές νέες αλλαγές στις προβλέψεις για την ύφεση ή από τη (θετική) επίδραση της μείωσης των δαπανών εξυπηρέτησης του χρέους με το «κούρεμα».

Εν ολίγοις, η συμφωνία αφήνει την Ελλάδα να πορευθεί σε έναν δύσκολο δρόμο εσωτερικής υποτίμησης, που θα κρατήσει αρκετά χρόνια και δεν είναι καθόλου βέβαιο αν μπορεί να οδηγήσει γρήγορα στην ανάπτυξη που χρειάζεται μια υπερχρεωμένη οικονομία για να μη λυγίσει από τα χρέη της. Αυτή η δύσκολη προσπάθεια που υποχρεωνόμαστε να κάνουμε έχει και τον χαρακτήρα της τελευταίας ευκαιρίας: Αν χαθεί, είναι πολύ αμφίβολο αν θα παραμείνουμε στην Ευρωζώνη…