Θέλω να είμαι μάχιμη!

Εμείς τους αγώνες μας τους κάναμε, τους νέους καλλιτέχνες θα χαρώ να τους δω να προβληματίζονται και να δώσουν το στίγμα τους… Είναι το μήνυμα – υποχρέωση που απευθύνει η Μαρία Φαραντούρη.
Για την κρίση, είναι άδικο να πληρώνει ο απλός κόσμος, η πολιτεία πρέπει να δείξει ευαισθησία. Ζήσαμε σε μια ψεύτικη ευμάρεια, λέει η Μαρία Φαραντούρη στη συζήτηση που είχαμε μαζί της.

// Βρήκατε ένα νέο δρόμο έκφρασης μέσα από τη συνεργασία σας με τον θρυλικό Αμερικανό σαξοφωνίστα Τσαρλς Λόιντ; Το cd σας, που θα κυκλοφορήσει σε λίγο καιρό από την ECM με τίτλο «Athens Concert» και αφορά τη συναυλία που δώσατε με τον Τσαρλς στο Ηρώδειο το 2010;
Το ζωντανό θρύλο της τζαζ Τσαρλς Λόιντ είχα τη χαρά να συναντήσω στην Καλιφόρνια το 2002, όταν το Πανεπιστήμιο της Σάντα Μπάρμπαρα με κάλεσε για να δώσω μια συναυλία. Ο Τσαρλς με τίμησε με την παρουσία του και μετά τη συναυλία ήρθε και μου είπε το πόσο τον συγκίνησε η φωνή μου. Από τότε μας δένει μια βαθιά και αληθινή φιλία και πάνω από όλα αμοιβαίος θαυμασμός. Όταν ήρθε στον Λυκαβηττό με φώναξε πάνω στη σκηνή να τραγουδήσω το τραγούδι του «Blow wind». Το έκανα. Αλλά τραγούδησα και το τραγούδι «Κράτησα τη ζωή μου…» σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη και ο Τσαρλς μου είπε: «Μαρία, αφού η φωνή σου έφερε δάκρυα στα μάτια μου, έχεις ριζώσει μέσα μου…». Το ECM «Athens Concert» θα παρουσιαστεί στο Landsberg της Γερμανίας την 1η Νοεμβρίου αλλά και στο «JazzFest» στο Βερολίνο στις 6 Νοεμβρίου, με αποκορύφωμα το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 9 Νοεμβρίου.

// Μπορεί ένα μύθο της τζαζ να τον συγκινεί η ελληνική μουσική;
Θα σας πω κάτι. Οι ξένοι μουσικοί μπορεί να ξέρουν τη Μαρία Φαραντούρη ως την κλασική τραγουδίστρια του Μίκη, η οποία τραγουδά τους ποιητές της Ελλάδας, αλλά τρελαίνονται με την πεντατονική μουσική στο «Άξιον εστί». Οι ξένοι μουσικοί μένουν άφωνοι από τη βυζαντινή μας παράδοση. Ο Τσαρλς στην τουρνέ του στην Ευρώπη κάθε φθινόπωρο και άνοιξη με σηκώνει συνήθως πάνω στη σκηνή. Κάποια στιγμή τραγούδησα ένα νανούρισμα και ξεσηκώθηκε ο κόσμος. Ήταν πρόκληση πλέον για μένα και για τον Τσαρλς αυτή η συνεργασία. Ο Τσαρλς ήθελε πολύ σ’ αυτή τη συναυλία να μπει λύρα. Ήθελε τον αρχέγονο ήχο. Ο Σωκράτης Σινόπουλος, ένας από τους σημαντικότερους σολίστ της νέας γενιάς στην πολίτικη λύρα και στο λαούτο, γέμισε το χώρο με αρχετυπική μουσική.

// Ο Τσαρλς είπε ότι από τις πρώτες κιόλας νότες αναγνώρισε στη φωνή σας τη δύναμη και το βάθος του ανθρωπισμού που εκπέμπετε. Τον ανθρωπισμό πώς τον αποκτά ο καλλιτέχνης;
Τον ανθρωπισμό τον έχει ο άνθρωπος που είναι ευαίσθητος. Συμβαίνει ή δεν συμβαίνει μέσα σου. Εμένα οι κοινωνικές καταστάσεις πριν από τη χούντα αλλά και κατά τη διάρκειά της με ανάγκασαν να γίνω μια κοινωνικά ευαίσθητη καλλιτέχνις. Στρατεύτηκα για να βοηθήσω τη δημοκρατία στην Ελλάδα με κάθε τρόπο. Στο εξωτερικό που ήμουν, η χούντα μου είχε πάρει το διαβατήριο και δεν ήξερα το πότε θα μπορούσα και αν θα μπορούσα ποτέ να γυρίσω στη χώρα μου. Ξέρετε τι συναίσθημα είναι αυτό; Τι ξεριζωμός; Τι νοσταλγία; Αλλά, αντί να το βάλω κάτω, είπα θα γίνω μπροστάρης. Μέσα από την τέχνη μου ζήτησα αλληλεγγύη, συγκέντρωσα χρήματα για να τα καταθέσω στην πληροφόρηση του κόσμου. Ήταν μια πλούσια, μια γόνιμη, σοφή περίοδος. Άνθιζε ένα κίνημα από στιχουργούς, συνθέτες, διανοητές…

// Και σήμερα ο αγώνας συνεχίζεται;
Ναι, μέσα από την τέχνη. Ξέρετε τι είναι μέσα σ’ αυτήν την πίεση που μας ασκούν στην Ευρώπη, μέσα σ’ αυτήν την κρίση να προβάλλεις τον πολιτισμό σου μέσα από ένα cd και η μεγαλύτερη γερμανική εφημερίδα σε κυκλοφορία να γράφει σε κριτική της: «Η Μαρία Φαραντούρη έβγαλε το δίσκο των μεγάλων συναισθημάτων! Πνεύμα, σώμα, ψυχή!». Ανάλογα ήταν και τα δημοσιεύματα των «Financial Times» και της «Guardian».

// Έχετε σφραγίσει το ελληνικό τραγούδι. Θρυλικές οι συνεργασίες με τον Μίκη Θεοδωράκη με τραγούδια που έχουν ταυτιστεί με τους αγώνες ενός ολόκληρου λαού για ελευθερία, δημοκρατία και καλύτερες συνθήκες ζωής… Αυτός είναι και ο ρόλος της τέχνης, να προσεγγίζει τις περιπέτειες του ανθρώπου;
Πολύ ωραία το θέσατε. Ξέρετε, κι εγώ αισθάνομαι ενοχλημένη με όσα γράφονται και λέγονται στο εξωτερικό για τη χώρα μας, αλλά εδώ πρέπει να μιλήσει το πείσμα του Έλληνα. Η δύναμή μας είναι ο πολιτισμός μας. Να ενωθούμε όλοι -σκηνοθέτες, ηθοποιοί, συγγραφείς, ποιητές, χορευτές, τραγουδιστές, μουσικοί, παλιοί και νεότεροι καλλιτέχνες- να διαμαρτυρηθούμε και να καταγγείλουμε μέσα από την τέχνη μας. Οι νέοι είναι αυτοί που πιέζονται σήμερα! Αυτοί νιώθουν στο πετσί τους τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Αυτοί ξενιτεύονται για να βρουν δουλειά, για να επιβιώσουν, αυτούς θέλω στον αγώνα. Εμείς τους αγώνες μας τους κάναμε. Τους νέους καλλιτέχνες θα χαρώ να τους δω να προβληματιστούν και να δώσουν το στίγμα τους όπως κάναμε τότε εμείς με τον Μίκη. Αυτή θα ήταν για μένα η μεγαλύτερη ευχαρίστηση.

// Συνεργαστήκατε πριν από λίγες εβδομάδες με έναν από τους καλύτερους νέους Έλληνες καλλιτέχνες, τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, στο Ηρώδειο, σ’ ένα αφιέρωμα στον Γκάτσο. Έχετε χαρακτηρίσει τα τραγούδια του Γκάτσου σε μια συνέντευξή σας αμόλυντα διαμάντια…
Με εκφράζουν μέρα με την ημέρα όλο και περισσότερο. Όσο για τον Αλκίνοο, τον θαυμάζω απεριόριστα. Στη μεταξύ μας δημιουργία υπήρχε έρωτας. Η συνεργασία μας δεν προκλήθηκε από συμφωνίες δισκογραφικών εταιρειών αλλά από έρωτα. Εγώ θα ήθελα η κάθε γενιά να φτιάξει τα δικά της αμόλυντα διαμάντια. Εκεί θα ένιωθα δικαιωμένη ως καλλιτέχνης. Είναι πολύ όμορφο η νέα γενιά να τραγουδά τραγούδια του Μάνου, όμως είναι πολύ πιο ωραίο που ο Αλκίνοος έβαλε όλη του τη φαντασία και έγραψε τραγούδι πάνω στη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη. Ο Αλκίνοος πυροδότησε τη φαντασία μας.

// Τι σχέση είχατε με τον Φρανσουά Μιτεράν και στο βιβλίο του «Η Μέλισσα και ο αρχιτέκτονας» είπε για εσάς: «Η Μαρία είναι για μένα η Ελλάδα. Έτσι φανταζόμουν την Ήρα, δυνατή, αγνή, άγρυπνη. Δεν θυμάμαι να συνάντησα άλλον καλλιτέχνη που να μου έδωσε σε τέτοιο σημείο την αίσθηση του θείου»…
Ο Μιτεράν ήταν φίλος μου πολιτικός. Ο Μιτεράν είχε ερωτευτεί τη φωνή μου και με είχε συνδυάσει με την Ελλάδα… Αλλά πολλοί ξένοι με είχαν συνδυάσει με την Ελλάδα. Η γυναίκα του μεγαλύτερου γλύπτη, του Μουρ, με είχε καλέσει στο σπίτι της για να με γνωρίσουν η Βανέσα Ρεντγκρέιβ, ο Άλεν Μπέιτς, ο Τζον Ουίλιαμς…

// Μιλήστε μου λίγο για τις μεγάλες στιγμές σας… Μια από τις πιο σπουδαίες ερμηνείες σας είναι στο «Κάντο Χενεράλ», σε ποίηση Πάμπλο Νερούδα και μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Τις πρόβες σας τις παρακολουθούσε ο ίδιος ο ποιητής. Αλλά και συνεργασίες με τους Λούτσιο Ντάλα, Βαγγέλη Παπαθανασίου, τον Τούρκο συνθέτη Λιβανελί…
Από πού να αρχίσω… Ο Λιβανελί είναι ένας σημαντικός συνθέτης, δημιουργός, σεναριογράφος φιλμ, προσωπικότητα πολύ σφαιρική για την πατρίδα του και με τα τραγούδια του έγινε η γέφυρα Τουρκίας – Ελλάδας. Ο Λούτσιο Ντάλα είναι ένας έξυπνος άνθρωπος, συναισθηματικός, παρορμητικός. Μου είπε ότι η εκτέλεση του Καρούζο με μένα και τον Σαββόπουλο ήταν καταπληκτική. Κάναμε πολλή παρέα. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου είναι ένας άνθρωπος σεμνός, αφιερωμένος στην τέχνη του. Τι να πω εγώ για τον Πάμπλο Νερούδα; Στην περιοδεία μας με τον Μίκη στη Λατινική Αμερική φτάσαμε στη Χιλή πριν από το πραξικόπημα.

// Τι σχεδιάζετε καλλιτεχνικά;
Θα ήθελα δισκογραφικά να βγει η συναυλία μου στο Μέγαρο Μουσικής που έδωσα το 2008 με τραγούδια βραβευμένα με Όσκαρ από τον παγκόσμιο κινηματογράφο.

// Ο Ανδρέας Παπανδρέου σας έκανε βουλευτή Επικρατείας το 1989-1993 και ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος σας βράβευσε με το «Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος». Πολλά τα βραβεία…
Δεν θέλω κανένα βραβείο. Πιστεύω ότι βραβείο δίνουν σ’ αυτούς που τους λένε εμμέσως πλην σαφώς «εσύ κάτσε στην πάντα». Εγώ θέλω να είμαι μάχιμη. Το μεγαλύτερο βραβείο μου είναι η αγάπη του κόσμου. Αν και το βραβείο που μου έδωσε ο Κωστής Στεφανόπουλος με συγκίνησε πολύ. Γιατί μου εξήγησε ότι στα χρόνια της χούντας όταν μ’ άκουγε να τραγουδάω ανατρίχιαζε… Αισθάνθηκα την αγάπη του όταν μου έλεγε αυτά τα λόγια.

// Ζούμε δύσκολες στιγμές… Θα τα καταφέρουμε;
Είναι άδικο ο απλός κόσμος, οι συνταξιούχοι, οι νέοι, οι μεροκαματιάρηδες να πληρώνουν αυτήν την κρίση. Δεν θα έπρεπε να πληρώσουν τα λάθη πολλών χρόνων. Η πολιτεία πρέπει να δείξει ευαισθησία. Πιστεύω ότι δεν θα χρεοκοπήσουμε. Θα βρεθεί μια λύση μέσα από την Ευρώπη. Είμαι αισιόδοξη. Ποτέ δεν το είχα μέσα μου όμως το αίσθημα της ηττοπάθειας. Ζήσαμε οι περισσότεροι τα τελευταία χρόνια σε μια ψεύτικη ευμάρεια, μια εικονική πραγματικότητα και δεν παραμείναμε στο επίπεδο δυνατοτήτων μας. Τώρα θα ‘ρθουμε σε ισορροπία.