Χωριό που φαίνεται…
Το παραρίξαμε στη θεματογραφία, λέει σ’ έναν στίχο του ο Μανόλης Αναγνωστάκης. Αλλά πώς να γίνει αλλιώς όταν η κρίση που μαστίζει τη χώρα μας έχει κατασκηνώσει μονίμως στην αυλή μας και παρωθεί τα υπόλοιπα στη γωνία; Επειδή όμως η κρίση είναι θέμα πολύπτυχο, ας κάνουμε σήμερα μια περιδιάβαση σε δύο πεδία άμεσα συνδεδεμένα με τις εξελίξεις: την κοινωνία και τα πολιτικά κόμματα.
Ποντάροντας στον κοινωνικό αυτοματισμό, δηλαδή στη σύγκρουση των κοινωνικών ομάδων, η κυβέρνηση θεώρησε ότι μπορεί να περιορίσει τις αντιδράσεις καθεμιάς από αυτές ή να πληρώσει ελάχιστο πολιτικό κόστος. Ως έναν βαθμό το πέτυχε: Όταν αντέδρασαν οι φορτηγατζήδες, η κοινωνία έδωσε μικρή σημασία στα αιτήματά τους, θεωρώντας τα συντεχνιακά. Όταν ξεσηκώθηκαν οι φαρμακοποιοί, το ίδιο. Όταν κινητοποιήθηκαν οι πανεπιστημιακοί για τον νόμο της Διαμαντοπούλου, ελάχιστοι συγκινήθηκαν. Όταν πήραν φωτιά οι ταξιτζήδες, αρκετοί αναγνώρισαν το δίκιο τους, αλλά οι κινητοποιήσεις δεν έτυχαν καθολικής υποστήριξης. Και όταν συκοφαντήθηκαν οι δημόσιοι υπάλληλοι, πολλοί συμμερίστηκαν τις αποφάσεις Λοβέρδου για το «υπερτροφικό κράτος», ιδίως οι χειμαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα…
Τώρα όμως που βρέθηκε στο στόχαστρο η πλειονότης της ελληνικής κοινωνίας με το χαράτσι για τα σπίτια, όλοι εξεγέρθηκαν. Και κατάλαβαν πόσο πικρά σωστή είναι εκείνη η (αγνώστου πατρότητος) ρήση που αναφέρει ο Μπρεχτ (αποδίδουμε ελευθέρως τον πυρήνα της): Όταν ήρθαν να πάρουν τους σοσιαλδημοκράτες, αδιαφόρησες γιατί δεν ήσουν κομμουνιστής. Όταν ήρθαν να πάρουν τους αιρετικούς, δεν νοιάστηκες γιατί δεν ήσουν αιρετικός. Όταν πήραν τους Εβραίους, δεν έδωσες σημασία γιατί δεν ήσουν Εβραίος. Και όταν ήρθαν να πάρουν εσένα, δεν υπήρχε κανείς για να ενδιαφερθεί και να σε βοηθήσει…
Σήμερα είναι ηλίου φαεινότερον ότι η κοινωνία έχει φτάσει στα όριά της. Τα καταιγιστικά πυρά που δέχεται επί δύο χρόνια (περικοπές, φόροι, απολύσεις κ.λπ.) συμπληρώνονται εκκωφαντικά από τη χαριστική βολή: το εξοντωτικό πολυεκκαθαριστικό και το χαράτσι στην κατοικία. Ο κόσμος δεν έχει να πληρώσει. Και το δείχνει. Το περιβόητο «λίπος» (κακόηχη μεταφορά, αλλά τέλος πάντων) έχει εξαντληθεί. Και το αποτέλεσμα προφανές: πλήρης αδυναμία της πλειονότητος να ανταποκριθεί στο επαχθές αιτούμενο. Το γεγονός αυτό, το μεν απορρυθμίζει τη σχεδιασθείσα εισροή χρημάτων στα κρατικά ταμεία, το δε αποτελεί θρυαλλίδα για σκληρές και ανεξέλεγκτες κοινωνικές αντιδράσεις…
Η επί τα χείρω εξέλιξη της κρίσης επέφερε δραστικές αλλαγές στον πολιτικό χάρτη της χώρας, όπως τουλάχιστον προκύπτει από τις δημοσκοπήσεις που έχουν διενεργηθεί μέσα στο 2011. Το ΠΑΣΟΚ, με τελευταία αναλαμπή τις εκλογές για την αυτοδιοίκηση, ακολουθεί κατωφερική πορεία, η οποία φαίνεται ανεπίστρεπτη. Η ΝΔ προηγείται σταθερά, με ικανό ποσοστό διαφοράς και με τάση –αλλά όχι δυναμική– αυτοδυναμίας. Αυξημένα τα ποσοστά του ΛΑΟΣ και της Αριστεράς (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ), σε κάποια ύφεση αλλά με ελπίδες επανάκαμψης οι Οικολόγοι, προβληματική η Δημοκρατική Αριστερά του Φ. Κουβέλη και καταποντισμένη –σε όλες τις έρευνες– η Δημοκρατική Συμμαχία της Ντόρας Μπακογιάννη. Αναλυτικά:
ΠΑΣΟΚ: Η βέβαιη πανωλεθρία –και όχι απλώς ήττα– κινητοποιεί τις στελεχικές του δυνάμεις προς δύο κατευθύνσεις. Αφενός να περιορίσουν, ει δυνατόν, την έκταση της ήττας και να περισωθεί ο «χώρος», και αφετέρου να προετοιμάσουν το έδαφος για τη διαδοχή. Το πρώτο φαντάζει δύσκολο. Η πλήρης υποταγή στην αδιέξοδη πολιτική του Μνημονίου και η συνολική εικόνα μιας περιδεούς, αναποφάσιστης και απαράσκευης κυβέρνησης περιορίζουν δραστικά τις δυνατότητες κάποιας αξιοπρεπούς ήττας. Με αποτέλεσμα την ένταση του προβληματισμού για τη μελλοντική ύπαρξη του «χώρου»…
Όσο για το δεύτερο, αχνοφαίνονται ήδη οι επίδοξοι διάδοχοι του Γ. Παπανδρέου: Διαμαντοπούλου, με «άκρες» στα μίντια, στην Ευρώπη και στον αμερικανικό παράγοντα, Λοβέρδος (συγκεκαλυμμένη η φιλοδοξία του, αλλά ευανάγνωστες, για τον στόχο τους, οι βολές κατά του Βενιζέλου), Χρυσοχοΐδης (μίντια και Αμερικανοί φουσκώνουν τα πανιά της μόνιμης επιδίωξής του για την αρχηγία) και, φυσικά, Βενιζέλος. Νομιμοποιημένος πια στη βάση του κόμματος, ο κ. Βενιζέλος διατηρεί σαφές προβάδισμα έναντι των υπολοίπων. Αλλά υπάρχει ένας απρόβλεπτος παράγων: Αν το ΠΑΣΟΚ ηττηθεί μεν, αλλά δεν αποκτήσει αυτοδυναμία η ΝΔ, δεν είναι βέβαιο ότι ο Γ. Παπανδρέου θα παραδώσει τα ηνία. Οι εξελίξεις εν τοιαύτη περιπτώσει (εντολές για σχηματισμό κυβέρνησης, περίπτωση συγκυβέρνησης κ.λπ.) ενδέχεται να τον κρατήσουν όρθιο…
Νέα Δημοκρατία: Ουδόλως αποκλείεται να αναδειχθεί αυτοδύναμη κυβέρνηση, παρά το ότι δεν ενθουσιάζει ιδιαίτερα. Και, κυρίως, παρά τις αντιδράσεις των Ευρωπαίων, ακόμη και των όμαιμων κομμάτων. Ωστόσο δεν προβλέπεται να μακροημερεύσει ο Σαμαράς ως πρωθυπουργός, αν αποδειχθεί απροετοίμαστος για δραστικές επιλογές και ρήξεις (αναδιαπραγμάτευση, δάνεια εκτός Ευρώπης), αλλά και για ταχύτατη υλοποίηση συγκεκριμένου προγράμματος ανάπτυξης.
ΛΑΟΣ: Δεν είναι βέβαιον ότι θα πληρώσει τίμημα για τη φιλομνημονιακή πολιτική του. Οι λαϊκίστικοι ελιγμοί του κ. Καρατζαφέρη και ορισμένες από τις στοχοποιήσεις του (π.χ. μετανάστες) φαίνεται να αποδίδουν.
Αριστερά: Συνολικά προβλέπεται να βγει ενισχυμένη από τις κάλπες, με κάποια εξαίρεση τον κ. Κουβέλη και τους Οικολόγους, που θα αγωνιστούν (αμφότεροι οι σχηματισμοί αυτοί) να μπουν στη Βουλή. Ωστόσο ούτε το ΚΚΕ ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ του βελτιωμένου κ. Τσίπρα φαίνεται να παρουσιάζουν επιδόσεις που θα περίμενε κανείς σε περίοδο πρωτοφανούς συστημικής κρίσης.
Μπακογιάννη: Καθηλωμένη σε λυμφατικά ποσοστά, παρά την υποστήριξη από μίντια και Αμερικανούς, Γερμανούς κ.ά., φαίνεται να πληρώνει το τίμημα του «ονόματος», αλλά κυρίως την προσωπική της ατζέντα, αποτέλεσμα της ήττας από τον Σαμαρά. Ατζέντα που δίνει προτεραιότητα στις δικές της προσωπικές φιλοδοξίες και όχι στις αρχές της παράταξης που υπηρετούσε. Θα είναι θαύμα αν μπει στη Βουλή η κ. Μπακογιάννη. Αλλά, όπως ο Γ. Παπανδρέου, ενδέχεται να μείνει στην πολιτική σκηνή, αν δεν αναδειχθεί αυτοδύναμη η ΝΔ…
Αυτά δείχνει μια τυπική ανάγνωση των σημερινών δεδομένων. Ουδείς όμως δύναται να προβλέψει τις επιπτώσεις στο πολιτικό σύστημα και στους σχηματισμούς του, αν η κοινωνία εκραγεί ή/και αν η χώρα οδηγηθεί στη χρεοκοπία…