Η τουρκοϊσραηλινή αντιπαράθεση, οι νέες ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο και τα εθνικά μας συμφέροντα
Ανέβηκαν οι τόνοι στις σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ μετά τη διαρροή του περιεχομένου της έκθεσης του ΟΗΕ για τα γεγονότα στο «Μαβί Μαρμαρά», η οποία δικαιώνει το Ισραήλ για τα όσα συνέβησαν στο κατάστρωμα του πλοίου εκείνη την τραγική νύχτα, και την απόφαση της Άγκυρας να επιβάλει κυρώσεις στο Τελ-Αβίβ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η περαιτέρω υποβάθμιση των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων συνέπεσε με την αναβάθμιση των σχέσεων μεταξύ Αθήνας και Τελ-Αβίβ.
Την εβδομάδα που πέρασε τέθηκε ένα οριστικό τέλος στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, που σημάδεψαν τις ισορροπίες στην περιοχή από το 1994 έως το 2010. Αφορμή στάθηκε η διαρροή της έκθεσης Palmer για το «Μαβί Μαρμαρά» στη διεθνή κοινή γνώμη –κατά πάσα πιθανότητα από Ισραηλινούς– και οι απαιτήσεις της Άγκυρας για συγγνώμη από το Ισραήλ, για αποζημίωση των θυμάτων εκείνης της νύχτας και για άρση του αποκλεισμού της Γάζας. Η ασυμβίβαστη στάση του Ισραήλ εξόργισε την ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ, η οποία προχώρησε στην επιβολή κυρώσεων στην πρώην σύμμαχό της. Οι εν λόγω κυρώσεις αφορούν: α) τις διπλωματικές σχέσεις, οι οποίες υποβαθμίστηκαν στο επίπεδο της δεκαετίας του ’80, β) τις στρατιωτικές συμφωνίες, που αναστέλλονται, γ) την παρουσία του τουρκικού στόλου στην ανατολική Μεσόγειο, δ) την παραπομπή του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο για τον αποκλεισμό της Γάζας και ε) τη διεκδίκηση αποζημιώσεων για τα θύματα της ισραηλινής επίθεσης στο «Μαβί Μαρμαρά».
Η ένταση που προκλήθηκε μεταξύ Άγκυρας και Τελ-Αβίβ και η υποβάθμιση των διμερών τους σχέσεων συνέπεσε χρονικά με την αναβάθμιση των σχέσεων Αθήνας και Τελ-Αβίβ, που υπέγραψαν σύμφωνο συνεργασίας σε αμυντικά θέματα. Η υπογραφή της εν λόγω συνεργασίας πριν από λίγες μέρες ανοίγει νέες προοπτικές στη στρατηγική συνεργασία μεταξύ Αθήνας και Τελ-Αβίβ, ανατρέποντας τα μέχρι τώρα ισχύοντα δεδομένα στην περιοχή. Η στενή συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ εμπλέκει προφανώς και την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης αποκτά ανεκτίμητη αξία για τα ισραηλινά συμφέροντα.
Η αναπάντεχη εξέλιξη στις σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας-Τελ-Αβίβ αποτελεί ένα επιπλέον στοιχείο που εξοργίζει την Άγκυρα και επιβαρύνει το κλίμα στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις. Η έκδηλη προσέγγιση του Ισραήλ με την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα οδηγεί σε απόγνωση την ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ, καθώς βλέπει να ανατρέπονται οι προσπάθειές της για απομόνωση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο διεθνές στερέωμα και για υποβιβασμό της σε «κοινότητα». Έτσι, έσπευσε όχι μόνο να δηλώσει ότι ο τουρκικός στόλος θα είναι στο εξής παρών στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά ανακοίνωσε ακόμη ότι θα προβεί στον ορισμό της ΑΟΖ της στη Μεσόγειο με το «ψευδοκράτος».
Να υπενθυμίσουμε ότι οι εργασίες της αμερικανικών συμφερόντων εταιρείας στον τομέα «Αφροδίτη» της κυπριακής ΑΟΖ ξεκινούν σε λίγες εβδομάδες, γεγονός που θα ενδυναμώσει σε σημαντικό βαθμό τη διαπραγματευτική ικανότητα της Λευκωσίας. Με τον αντιπερισπασμό που σχεδιάζει η Άγκυρα, ελπίζει να προωθήσει τα στρατηγικά της συμφέροντα στην περιοχή, αφού κάτι τέτοιο θα της επιτρέψει να διεκδικήσει μερίδιο από τους υδρογονάνθρακες της περιοχής. Πρωτίστως όμως θα της επιτρέψει να διατηρήσει τη θέση-κλειδί που κατέχει στην υπόθεση Μεγαλόνησος.
Τα συμφέροντα που διακυβεύονται για την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο είναι σημαντικά και η επιτυχία που σημείωσε η ελληνική πλευρά, εγκαινιάζοντας στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ, στενεύει τα περιθώρια ελιγμών για την κυβέρνηση ΑΚΡ. Υπό την πίεση των εξελίξεων, η Άγκυρα επιχειρεί να ανοικοδομήσει ανταγωνιστικό άξονα προς τα συμφέροντα της Αθήνας, της Λευκωσίας και του Τελ-Αβίβ. Αποφασιστικής σημασίας θα είναι οι επαφές του Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν με τα μεταπολιτευτικά καθεστώτα της Βόρειας Αφρικής την ερχόμενη εβδομάδα. Με πρόσχημα τον τερματισμό του αποκλεισμού της Γάζας και την αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης από τα Ηνωμένα Έθνη, αλλά και την έμπρακτη υποστήριξη στην ανοικοδόμηση της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Λιβύης, η Άγκυρα επιχειρεί να προσεταιριστεί τα άπειρα αραβικά καθεστώτα που προέκυψαν από την «Αραβική Άνοιξη».
Η Αθήνα θα πρέπει, λοιπόν, από τη μια να φροντίσει για την εύρυθμη συνεργασία με τη Λευκωσία και το Τελ-Αβίβ και, από την άλλη, να επιδείξει την απαραίτητη διπλωματική ευελιξία, περιφρουρώντας τις σχέσεις και τα συμφέροντά της με τις εν λόγω αραβικές χώρες δίχως να περιορίζεται και να επαναπαύεται στις πρόσφατες επιτυχημένες πρωτοβουλίες ανθρωπιστικού χαρακτήρα. Έτσι θα αποτραπούν ανεπιθύμητες εξελίξεις αναφορικά με την ΑΟΖ, που έχουμε καθυστερήσει αδικαιολόγητα να την οριοθετήσουμε, με τις προσπάθειες έμμεσης αναγνώρισης του «ψευδοκράτους» ή με την εμφάνιση ανταγωνιστικών αξόνων στην περιοχή, που εμπλέκουν και την Αίγυπτο, με την οποία εξακολουθούν να μας συνδέουν ισχυροί δεσμοί φιλίας.
Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος