Προσωπικό πόκερ Βενιζέλου με «τρόικα» για νέο Μνημόνιο!

Από την εποχή που η κυβέρνηση θριαμβολογούσε για τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου το «Π» είχε προδιαγράψει με αλλεπάλληλα δημοσιεύματα το επερχόμενο «δράμα της έκτης δόσης», μετά το «θρίλερ» με την εκταμίευση της πέμπτης. Άλλωστε, οι βασικές οικονομικές παράμετροι του προβλήματος που διαπιστώθηκε και τυπικά από την τελευταία επίσκεψη των ελεγκτών ήταν λίγο πολύ γνωστές από καιρό:

• Η «τρόικα» διαπίστωσε και επίσημα ότι το ταμειακό έλλειμμα του 2011 είναι αδύνατο να μείνει εντός του ορίου των 17,3 δισ. ευρώ που είχε τεθεί με το Μεσοπρόθεσμο. Στην καλύτερη περίπτωση θα κινηθεί στην περιοχή των 19 δισ. ευρώ, αφήνοντας μια «τρύπα» της τάξεως των 1,7 δισ. ευρώ. Από αυτά η «τρόικα» αναγνωρίζει ότι μόνο τα 500 εκατ. ευρώ μπορεί να θεωρηθούν επίπτωση της εμβάθυνσης της ύφεσης, δεδομένου ότι εξαρχής αυτός ο παράγοντας είχε ληφθεί υπόψη, γι’ αυτό και όλα τα μέτρα είχαν σχεδιασθεί με στόχους εξοικονόμησης υπερβολικά φιλόδοξους, ώστε να καλύπτονται αυτοί οι κίνδυνοι απόκλισης, όπως και αν εξελισσόταν η οικονομική δραστηριότητα.

• Στη συνάντηση που ολοκληρώθηκε στο γραφείο του υπουργού Οικονομικών τα μεσάνυκτα της Παρασκευής, η «τρόικα» επέμεινε μέχρι τέλους ότι θα πρέπει η κυβέρνηση να παρουσιάσει πρόσθετα μέτρα άμεσης και αξιόπιστης εξοικονόμησης τουλάχιστον 1,2 δισ. ευρώ, ζητώντας μάλιστα να παρουσιασθούν αυτήν τη φορά μόνο «ασφαλή» μέτρα περικοπής δαπανών, καθώς κάθε περαιτέρω προσπάθεια επιβολής φόρων θα καταλήξει στα γνωστά αδιέξοδα. Έτσι τέθηκε εκ των πραγμάτων στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης το «λουκέτο» δημόσιων φορέων και οργανισμών μέσα στον Οκτώβριο, ώστε να απολυθούν υπάλληλοι με τη μέθοδο της εργασιακής εφεδρείας και να γλιτώσει το Δημόσιο τις δαπάνες μισθοδοσίας τους. Επιπλέον ζητήθηκε να αναμορφωθεί το νέο μισθολόγιο πέραν των… κακόγουστων αστείων με τις «προσωπικές διαφορές», ώστε πραγματικά να οδηγεί σε εξοικονόμηση δαπάνης μισθοδοσίας. Τέλος, εν όψει της επικαλούμενης από την κυβέρνηση αδυναμίας προόδου στις ιδιωτικοποιήσεις, λόγω της κατάρρευσης του χρηματιστηρίου, η «τρόικα» επέμεινε να αλλάξει το πρόγραμμα και να μπουν μπροστά, ίσως και μέσα στον Σεπτέμβριο, χρυσοφόρες επιχειρήσεις όπως τα Ελληνικά Πετρέλαια, που έχουν κρατήσει σε κάποιο βαθμό την αξία τους (ήδη προς αυτήν την κατεύθυνση η κυβέρνηση συμμορφώθηκε και μέσα στις επόμενες ημέρες προσλαμβάνεται σύμβουλος που θα διαχειρισθεί τη διαπραγμάτευση με τον Όμιλο Λάτση για το 35,5% που κατέχει το Δημόσιο στα ΕΛΠΕ).

Το «μπαλάκι»
στο Eurogroup

Από την πλευρά τους, όμως, ο κ. Βενιζέλος και η ομάδα του στο υπουργείο Οικονομικών επέμειναν να συνεχισθεί, σε πολιτικό επίπεδο πια, η διαπραγμάτευση για τους στόχους του Μεσοπρόθεσμου, «δείχνοντας» προς την έκτακτη Σύνοδο του Eurogroup στις 14 Σεπτεμβρίου, την οποία θα αρχίσουν να προετοιμάζουν οι τεχνοκράτες ήδη από αύριο, σε συνάντηση στις Βρυξέλλες, όπου η Ελλάδα θα εκπροσωπηθεί από τον Γ. Ζαννιά.

• Το επιχείρημα της ελληνικής πλευράς είναι ότι για το μεγαλύτερο μέρος των αποκλίσεων φταίει η ύφεση και ουσιαστικά ζητείται να αλλάξει η φιλοσοφία που διέπει εξαρχής το Μνημόνιο ως προς αυτό το θέμα: οι ανελαστικοί στόχοι για τα ελλείμματα να «νερώνονται» στο εξής ανάλογα με την εξέλιξη της ύφεσης. Αυτό προδιαγράφει αλλαγές στους στόχους και για το 2012, καθώς επίσημα ο κ. Βενιζέλος προανήγγειλε διατήρηση της ύφεσης και τον επόμενο χρόνο, με τις προβλέψεις του υπουργείου να κάνουν λόγο ανεπίσημα για μια νέα συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 1-2%. Ένα πρόσθετο επιχείρημα που επικαλείται στη διαπραγμάτευση η κυβέρνηση είναι ότι χωρίς δική της ευθύνη δεν εφαρμόζονται έγκαιρα και πλήρως οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου, με αποτέλεσμα να συντηρείται η αβεβαιότητα στις αγορές και το τραπεζικό σύστημα, που με τη σειρά της επιτείνει την ύφεση. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο κ. Βενιζέλος άφησε την Παρασκευή να εννοηθεί ότι η κυβέρνηση εξακολουθεί να ελπίζει ότι η επόμενη δόση δανείου θα εκταμιευθεί από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Οικονομικής Σταθερότητας, με τους νέους, ευνοϊκότερους όρους για την Ελλάδα, και όχι ως συνέχεια του πρώτου «πακέτου» δανείων, που χορηγούνται σε διμερή βάση, με «τσουχτερά» επιτόκια.

• Οι επικεφαλής της «τρόικας» έφυγαν από την Αθήνα αναγνωρίζοντας ότι οι αλλαγές που ζητάει η Αθήνα στο Μνημόνιο ξεπερνούν τα όρια της εντολής που έχουν για διαπραγμάτευση και είναι καθαρά θέμα πολιτικής απόφασης των εντολέων τους, δηλαδή των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ, το οποίο μετέθεσε στα τέλη Σεπτεμβρίου την ειδική συνεδρίασή του για την Ελλάδα και την εκταμίευση της έκτης δόσης, αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο να την μπλοκάρει.

Οι υπολογισμοί Βενιζέλου

Ο υπουργός Οικονομικών, ως εξέχον πολιτικό στέλεχος, που θέλει να κρατήσει προσωπικό πολιτικό κεφάλαιο για το μέλλον και να μη θυσιασθεί στον βωμό του Μνημονίου, εκτιμούν πλέον στην «τρόικα» ότι έχει αλλάξει την ακολουθούμενη στο παρελθόν τακτική του Γ. Παπακωνσταντίνου, ο οποίος προτιμούσε να εισάγει αμέσως διορθωτικά μέτρα όποτε το ζητούσαν οι «τροϊκανοί», παρά να ρισκάρει μια κατά μέτωπο αντιπαράθεση με την «τρόικα». Αντίθετα, ο κ. Βενιζέλος φαίνεται ότι προτιμά να φέρει το θέμα σε πολιτικό επίπεδο και να ζητήσει ουσιαστικά την αλλαγή της φιλοσοφίας του Μνημονίου, εκτιμώντας ότι η συγκυρία δίνει διαπραγματευτικά «όπλα» στην ελληνική πλευρά, καθώς:

1. Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα αποκαλύπτεται πλέον ότι είναι τόσο ευάλωτο (το ΔΝΤ εκτίμησε ότι «λείπουν» κεφάλαια τουλάχιστον 200 δισ. ευρώ από τις τράπεζες), που οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης θα προτιμήσουν άλλη μια φορά να κάνουν κάποιες υποχωρήσεις έναντι της Ελλάδας, παρά να ρισκάρουν να εκτεθούν σε τεράστιο κόστος διάσωσης μεγάλων τραπεζών. Άλλωστε τα «σύννεφα» της κρίσης που έχουν σωρευθεί στον ορίζοντα της Ευρωζώνης και του διεθνούς συστήματος είναι τόσο βαριά, που ένα νέο δραματικό επεισόδιο της ελληνικής κρίσης θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες ακόμη και για τις ισχυρές οικονομίες του Βορρά.

2. Η Ελλάδα δεν έχει στην παρούσα φάση άμεση ανάγκη για εκταμίευση της έκτης δόσης στην ώρα της, καθώς οι επόμενες λήξεις ομολόγων εντοπίζονται χρονικά τον επόμενο Μάρτιο και, συνεπώς, δεν τίθεται άμεσο θέμα χρεοκοπίας της χώρας με τα διεθνή κριτήρια, αλλά μόνο πιθανά προβλήματα ρευστότητας που θα επηρεάσουν την εξυπηρέτηση εσωτερικών υποχρεώσεων του Δημοσίου, χωρίς να φθάσει σε σημείο αδυναμίας πληρωμής μισθών και συντάξεων. Με αυτό το δεδομένο ο κ. Βενιζέλος φαίνεται να υπολογίζει ότι έχει ανοίξει ένα μικρό «παράθυρο ευκαιρίας» για πολιτικούς χειρισμούς και ελιγμούς.

Το γερμανικό «σχέδιο Γ» και… οι εκλογές

Η έκβαση αυτού του «πόκερ» δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί, ούτε είναι και βέβαιο ότι θα επαληθευθούν οι υπολογισμοί του κ. Βενιζέλου, ώστε η χώρα να εξέλθει από αυτήν τη νέα περιπέτεια έχοντας εξασφαλίσει μια στοιχειώδη «ελαστικοποίηση» του Μνημονίου, η οποία προϋποθέτει ότι σε κάποια φάση θα πρέπει και να εγκριθούν ακόμη περισσότερες διεθνείς χρηματοδοτήσεις για την κάλυψη των ελληνικών ελλειμμάτων.

Στη Γερμανία, άλλωστε, συνεχίζουν να διακινούνται σενάρια ενός «σχεδίου Γ» για την Ελλάδα, που περιλαμβάνει την άμεση και «βαριά» αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, αντί της «ήπιας» λύσης της 21ης Ιουλίου, με «κούρεμα» των πιστωτών που θα ξεπεράσει και το 50%. Άλλα σενάρια, που διατυπώνονται ακόμη και από ισχυρούς παράγοντες, όπως ο πρώην πρόεδρος του γερμανικού ΣΕΒ, Χένκελ, προβλέπουν την έξοδο της Γερμανίας από την Ευρωζώνη, για να διαμορφώσει μια νέα ζώνη «σκληρού» νομίσματος, με τη σύμπραξη των άλλων χωρών που έχουν κορυφαία πιστοληπτική αξιολόγηση.

Το «πόκερ» Βενιζέλου αυξάνει εκ των πραγμάτων τις πιθανότητες ενός αδιεξόδου, αν υπάρξει εμμονή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σε σκληρά μέτρα υφεσιακού χαρακτήρα και σε ανελαστικές ερμηνείες του Μνημονίου. Σ’ αυτήν την περίπτωση η μόνη πολιτική λύση που θα μπορούσε να δοθεί θα ήταν οι πρόωρες εκλογές, ώστε να σχηματισθεί μια οικουμενική κυβέρνηση που θα μπορούσε να επιβάλει τα νέα μέτρα. Ο κ. Βενιζέλος ίσως υπολογίζει ότι σε μια τέτοια κυβέρνηση, μετά από μια εκλογική ήττα του ΠΑΣΟΚ, ο ίδιος θα μπορούσε να έχει κεντρικό ρόλο, αν καλλιεργηθεί η εντύπωση ότι διαπραγματεύθηκε σκληρά με την «τρόικα» και… έπεσε ηρωικά. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο κύκλος που άνοιξε με το Μνημόνιο του Μαΐου 2010 φαίνεται πως κλείνει και η ελληνική οικονομία και η πολιτική σκηνή εισέρχονται πλέον σε αχαρτογράφητες περιοχές…