Περιβάλλον χωρίς δημοκρατία
Στην εποχή των σοβαρότατων περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβλημάτων το φαινόμενο κοινωνικών κινητοποιήσεων για εναντίωση σε κάποιο δημόσιο ή ιδιωτικό έργο και γενικότερα για τη διεκδίκηση μιας συγκεκριμένης χρήσης ενός χώρου γίνεται ολοένα και πιο συχνό.
Τέτοιες περιβαλλοντικές κινητοποιήσεις γίνονται αφορμή για να τεθεί στο επίκεντρο του προβληματισμού η έννοια του «δημοσίου συμφέροντος».
Κάποτε τα πράγματα ήταν πιο απλά. Π.χ. ένα υδραγωγείο ήταν έργο για το κοινό καλό. Σήμερα το «δημόσιο συμφέρον» ερμηνεύεται ως η κατασκευή ενός αυτοκινητοδρόμου, ενός αεροδρομίου, ενός χώρου υγειονομικής ταφής, ενός αιολικού ή βιομηχανικού πάρκου ή, αντίθετα, στην υπεράσπιση κάποιων φυσικών ή αισθητικών δεδομένων μιας έκτασης, ενός τοπίου ή μιας ολόκληρης περιοχής.
Οι τοπικοί φορείς που αντιτίθενται στο έργο συχνά αντιμετωπίζονται από τους όποιους επενδυτές και την Πολιτεία, ως υπερασπιστές συγκεκριμένων «συντεχνιακών» συμφερόντων που αρνούνται να υποχωρήσουν μπροστά στο γενικότερο κοινωνικό αίτημα.
Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, όταν π.χ. οι κάτοικοι του Γραμματικού ζητούν να μην εγκατασταθεί ο ΧΥΤΑ στην περιοχή τους έχουν ως κίνητρο τη διαφύλαξη της ποιότητας της ζωής τους.
Άλλωστε στο παρελθόν από εκεί άντλησε και τη δύναμή της η πρώτη μεγάλη περιβαλλοντική κινητοποίηση στην Ελλάδα, ενάντια στο πυρηνικό εργοστάσιο της Καρύστου στα τέλη της δεκαετίας του ’70.
Την ίδια στιγμή τα έργα κοινής ωφελείας αποφασίζονται και εφαρμόζονται από μια κεντρική διοίκηση, χωρίς συχνά να γίνονται αντιληπτές οι τοπικές ιδιαιτερότητες και ευαισθησίες.
Σήμερα τα πράγματα είναι λιγότερο ξεκάθαρα, όταν πρόκειται για έργα περισσότερο «πράσινα» και έχουν γίνει αντικείμενο αντιπαράθεσης μεταξύ τοπικών κινημάτων και οικολογικών οργανώσεων.
Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση αποτελούν οι κινητοποιήσεις ενάντια στους ΧΥΤΥ και για Αιολικά Πάρκα, οι οποίες χαρακτηρίζονται ωφελιμιστικές από διάφορους οικολόγους και θεωρούνται αναξιόπιστες.
Όμως το περιβαλλοντικό κίνημα έχει ως αποστολή να εμπλέξει άμεσα το κοινό στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον.
Απορρίπτει τις «κεκλεισμένων των θυρών» διαδικασίες που βασίζονται σε τεχνικές γνωμοδοτήσεις και τάσσεται υπέρ της ευρείας δημοκρατικής συμμετοχής.
Έτσι, οι απόψεις των επιστημόνων ή των τεχνοκρατών, ή ακόμη και των «ειδικών» οικολόγων, δεν είναι η φωνή της αλήθειας, αλλά μια φωνή ανάμεσα στις άλλες.
Στρατηγικές που δεν αφομοιώνουν τον παράγοντα διαβούλευση και δημοκρατικός διάλογος (όπως οι διαδικασίες fast track) με την κοινωνία, δεν μπορούν να θεωρούνται προς την κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης και, ακόμα χειρότερα, αποτελούν κίνδυνο για τη μείωση του περιβαλλοντικού κοινωνικού και πολιτιστικού μας κεφαλαίου που είναι απαραίτητο για να προχωρήσει μπροστά μια «αναπτυγμένη» «ευρωπαϊκή» κοινωνία.