Για ποιά πρότυπα μιλάμε;

Κύριε Διευθυντά,
Ιδιαίτερα επιτυχής η παράθεση αποσπάσματος λόγου τού Ελευθέριου Βενιζέλου στο φύλλο της 21ης Αυγούστου. Πράγματι, ο Βενιζέλος πάντοτε έπραττε ό,τι πίστευε ορθό. Αυτό φάνηκε και κατά τις παραμονές του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου και κατά την έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου αλλά και κατά την τελευταία του πρωθυπουργία (1928-1932). Και ας μη νομίσει κανείς πως η απαρέγκλιτη τήρηση των αρχών του δεν είχε πάνω του συνέπειες δραματικές. Η δολοφονική απόπειρα του 1933 και -κυρίως- ο «περίεργος» θάνατός του στο Παρίσι τον Μάρτιο του 1936 καταδεικνύουν ότι η πολιτική πρέπει να συνιστά λειτούργημα και ποτέ βιοποριστικό επάγγελμα.
Ο Βενιζέλος, επιπλέον, είχε κατορθώσει, παρά την αδυναμία του να κάνει σπουδές μεγάλης εμβέλειας, να έχει εξοικείωση με κείμενα αρχαίων συγγραφέων. Η μετάφρασή του του Θουκυδίδη, στην οποία καθοριστικώς είχε συμβάλει ο κατά το 1921 ιδιαίτερος γραμματέας του Ανδρέας Μιχαλόπουλος, είχε οξύνει τη σκέψη του σε βαθμό πρωτοφανή για τα σημερινά δεδομένα. Έτσι, κατανόησε πλήρως τον κεφαλαιώδους σημασίας ρόλο της παιδείας στον βίο των λαών: Ο διδάσκαλος, έγραφε το 1930, ημπορεί να τονίση σήμερον προς τους Έλληνας μαθητάς ότι αι γενεαί της παρελθούσης εκατονταετηρίδος παραδίδουν το υπερήφανον αυτό κράτος εις τας νέας γενεάς, με την ελπίδα ότι και αυταί… θα κοσμήσουν την χώραν μας με νέας δάφνας… Οι λαοί μεγαλουργούν όταν αυτοί και οι κυβερνήται των γνωρίζουν τι θέλουν και κανονίζουν αναλόγως την πολιτικήν των.
Αυτά όμως προκύπτουν μόνον όταν η σχετική επιστημονική έρευνα είναι πλήρως απαλλαγμένη από μικροπολιτικές διασυνδέσεις και οικονομικές σκοπιμότητες. Αυτό προσπαθούσε να κάνει τόσο η Λέσχη Φιλελευθέρων, που είχε ιδρυθεί το 1917, όσο και το Ίδρυμα Ιστορίας του Ελευθερίου Βενιζέλου και της αντίστοιχης Εθνικής Περιόδου, που μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε αδιαλείπτως επί σχεδόν μισό αιώνα. Οι εκδόσεις του Ιδρύματος, πράγματι, ανοίξανε νέους δρόμους στην επιστημονική έρευνα. Η τελευταία μάλιστα έκδοσή μας, η σχετική με τη Δίκη των Οκτώ και την Εκτέλεση των Έξι, συνέβαλε αποφασιστικώς στη μεταθανάτια αθώωση προσωπικοτήτων που κάθε άλλο παρά «προδότες» ήταν. Αφού όμως αυτό το τελευταίο βιβλίο του Ιδρύματος επιτυχώς κυκλοφόρησε ακόμα και στο εξωτερικό, ξαφνικά το Ίδρυμα και η Λέσχη βρεθήκανε χωρίς οικονομικούς πόρους – με ουσιαστικό αποτέλεσμα να ανασταλεί η λειτουργία τους. Διερωτώμαι λοιπόν: Με δεδομένη τη σημερινή κατάσταση της «εθνικής» μας παιδείας και την κατάπνιξη επιστημονικών δραστηριοτήτων όπως αυτές που σας ανέφερα, είναι ποτέ δυνατόν οι τωρινές γενεές των Ελλήνων να ανταποκριθούν στα πρότυπα που είχε θέσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος;