Έχουν υποχρέωση στο λάθος οι άνθρωποι

Τα περισσότερα βάσανά μας προέρχονται από το ότι δεν ξέρουμε τι θέλουμε. Δεν υπάρχει τίποτε πιο δύσκολο από το να συγχωρούμε μέσα από την καρδιά μας. Αγάπη χωρίς θάρρος καταλήγει νοσηρή. Οι μοναξιές που επιλέγεις, όσες επιλέγεις, χαρίζουν ωριμότητα, δύναμη και ελευθερία. Πιστεύω στον Θεό όλο και περισσότερο. Μου φανερώνει το τι αξίζει…

Είναι ένα μόνο μικρό συμπύκνωμα, τίτλο από τα πολλά αξιόλογα που μας είπε η Μάρω Βαμβουνάκη και δίνουν τη διάσταση του δρόμου που πρέπει ο καθένας μας τουλάχιστον να γνωρίζει. Αυτά ως πρόλογος στις… σελίδες που ακολουθούν…

// Έξι χρόνια μετά το τελευταίο σας βιβλίο επιστρέφετε με το μυθιστόρημα «Ο ερωτευμένος Πολωνός» από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» και ήδη το βιβλίο σας έχει κερδίσει τους αναγνώστες. Η ηρωίδα σας, μια διάσημη ηθοποιός, κρύβεται πίσω από την τέχνη της. Πιστεύετε ότι η τέχνη, είτε τη δημιουργείς είτε την απολαμβάνεις, γίνεται οχυρό για αυτούς που φοβούνται να ζήσουν;
Πιστεύω ότι στην τέχνη καταφεύγεις, είτε από περίσσια ζωής είτε από στέρηση ζωής. Ασφαλώς η πρώτη αιτία μοιάζει υγιέστερη, όμως η ένταση και η πείνα της δεύτερης έχει δώσει αριστουργήματα!

// Και σε αυτό το βιβλίο σας καταπιάνεστε με τον έρωτα. Θέλει μεγάλες θυσίες ο έρωτας; Πρέπει να σκοτώσει κανείς το εγώ του;
Στον έρωτα το εγώ είναι λάδι στη φωτιά, γι’ αυτό η φωτιά ανάβει τόσο που δεν αντέχεται για πολύ. Όμως, για να λάβει αγάπη ο έρωτας και να πληρωθεί, ναι, χρειάζονται θυσίες και ταπείνωση. Προχωράς σε άλλα επίπεδα ύπαρξης έτσι, αφάνταστα ώριμα και ικανοποιητικά. Μιλάω βέβαια για τον ακριβό και σπάνιο συνδυασμό: έρωτας με αγάπη, όχι το γνωστό και χλομό: «πέρασε ο έρωτας και έγινε αγάπη»…

// Ο έρωτας είναι σχεδόν πάντα διάψευση και φρεναπάτη;
Διάψευση και φρεναπάτη μπορεί να είναι όλη μας η ζωή, αυτό που θεωρούμε εαυτό, αυτό που νομίζουμε ότι είναι «η αλήθεια μου».

// Η αγάπη; Μια μεγάλη καρδιά γεμίζει με ελάχιστα;
Α, η αγάπη είναι η μόνη πραγματικότητα! Η πεμπτουσία που δίνει νόημα σε ό,τι κάνω και ό,τι είμαι. Μόνο που δεν αγαπάμε τόσο συχνά όσο δηλώνουμε.

// Η ζωή είναι δάσκαλος πάνσοφος;
Μα, ναι! Η ζωή είναι οδηγός, μονάχα ζώντας καταλαβαίνεις, μονάχα ζώντας ξεπερνάς το φόβο θανάτου. Όμως δεν ζούμε πάντα αληθινά, συνήθως υπνοβατούμε ανάμεσα σε σκιές εγωκεντρικών ονείρων.

// Οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στο λάθος;
Οι άνθρωποι έχουν υποχρέωση στο λάθος. Είναι πασίγνωστο πως λάθη δεν κάνει μονάχα εκείνος που δεν ζει.

// Είμαστε ο τόπος που γεννηθήκαμε; Δίχως μνήμη ο άνθρωπος αποδομείται;
Είμαστε ο τόπος που γεννηθήκαμε, είμαστε ο παράδεισος που πλαστήκαμε, είμαστε και η φοβερή εξορία που επιλέξαμε. Δίχως μνήμη δεν υπάρχουμε, όλα είναι μνήμη. Ήδη γίνεται μνήμη το ότι απαντώ στις ερωτήσεις σας. Όταν ένας δικός μας άνθρωπος χάσει το μνημονικό του, αντικρίζουμε ένα ξένο πρόσωπο, με άγνωστο βλέμμα πια…

// Σε μια συνέντευξή σας είπατε κάτι που μου άρεσε πάρα πολύ: «Καλύτερα να με μισούν για αυτό που είμαι, παρά να μ’ αγαπούν για κάτι που δεν είμαι…». Είναι στάση ζωής;
Η μόνη στάση, όλα τα άλλα είναι παράσταση, άρα υποκρισία. Και το να αγωνίζεσαι να δίνεις παραστάσεις εδώ κι εκεί λέγεται πως σε φορτίζει με το βαρύτερο άγχος. Συνήθως το τόσο κοινό άγχος, που όλοι μας κουβαλάμε, δεν προέρχεται ακριβώς απ’ αυτό που νομίζουμε και είναι μονάχα μια αφορμή, πάει πολύ πίσω, σε αποθήκες μας παραφορτωμένες από πολύ παλιά.

// Δανειζόμενη έναν τίτλο από τα πιο αγαπημένα βιβλία των αναγνωστών σας, θα ήθελα να σας ρωτήσω: «Οι παλιές αγάπες πάνε στον παράδεισο»; Φράσεις σας από αυτό το βιβλίο έχουν χρησιμοποιήσει στους στίχους τους οι Πυξ Λαξ…
Τελευταία προβληματίζομαι κι εγώ γι’ αυτόν τον παλιό τίτλο μου. Άραγε, λήγει ποτέ μια πραγματική αγάπη; Οι έρωτες, ναι, λήγουν και πάνε στον παράδεισο, αφού μας πάνε περίπατο στην κόλαση. Μεγάλες περιπλανήσεις!

// Έχετε ασχοληθεί χρόνια με την ψυχολογία, μιας και την έχετε σπουδάσει. Τι φταίει που μερικοί άνθρωποι είναι μόνιμα γκρινιάρηδες και δυστυχισμένοι; Μια ενδοσκόπηση σε παιδικά τραύματα βοηθάει;
Το κύριο σύμπτωμα των νευρωτικών είναι το ανικανοποίητο και, ως εκ τούτου, η γκρίνια. Και ποιος από μας δεν είναι λίγο-πολύ νευρωτικός; Μια ενδοσκόπηση δίνει αυτογνωσία όταν και ο αναλυτής αλλά και ο αναλυόμενος είναι σωστοί και εργατικοί στην απόφαση να δουλέψουν με το παρελθόν. Χαρίζει αρκετή αυτογνωσία, το σημαντικό: μαθαίνεις τι θέλεις και γυρεύεις, πώς να το επιδιώξεις. Τα περισσότερα βάσανά μας προέρχονται από το ότι δεν ξέρουμε τι θέλουμε.

// Είχατε απαντήσει σε μια συνέντευξή σας ότι σας αρέσει εκείνος που η ψυχή του είναι πιο βαθιά από την πληγή του… Πόσο δύσκολο είναι ο άνθρωπος να εμπιστευτεί ξανά αυτούς που τον πλήγωσαν;
Δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο από το να συγχωρούμε μέσα απ’ την καρδιά μας. Άλλο τι δηλώνουμε. Τώρα το ότι συγχωρώ κάποιον για ό,τι μου έκανε, δεν σημαίνει ότι αγνοώ το ενδεχόμενο που κρύβει ο χαρακτήρας του να μου το ξανακάνει.

// Θα δανειστώ δικές σας ερωτήσεις: «Αγαπάμε τελικά τα πρόσωπα ή μόνο τον έρωτα αγαπάμε; Αγαπάμε αυτά που μας δίνουν ή αυτό που περιμένουμε να μας δώσουν; Τη μορφή τους πόσο αγαπάμε και την αλλαγή τους πόσο σχολαστικά επεξεργαζόμαστε;»
Η αγάπη απευθύνεται προς ένα πρόσωπο που βαθιά γνωρίζουμε. Αν δεν ξέρεις τον άλλον, τότε αγαπάς τη φαντασίωση που σου εμπνέει. Αυτό συμβαίνει όχι μονάχα στις ερωτικές σχέσεις, αλλά και με τα ίδια μας τα παιδιά. Δεν αντέχουμε να μάθουμε τι ακριβώς θέλουν, τι σκέφτονται. Δεν αντέχουμε να είναι διαφορετικοί από αυτό που ονειρευτήκαμε. Έτσι ανοίγει η άβυσσος ανάμεσά μας.

// Γιατί δεν κάνουν οι άνθρωποι το σωστό, από έλλειψη θάρρους;
Ναι, νομίζω πως κάνουμε λάθη από έλλειψη θάρρους και έλλειψη αγάπης. Αγάπη χωρίς θάρρος καταλήγει νοσηρή και θάρρος χωρίς αγάπη είναι πολύ κρύο πράγμα.

// Σε ένα βιβλίο σας μιλάτε για «Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης». Είναι πιο τραγικό να μην προσφέρεις, να μην ξοδεύεις την αγάπη σου από το να τα δίνεις όλα;
Η πιο μεστή απάντηση στο μέγα αίνιγμα «τι είναι αγάπη» είναι εκείνη που διάβασα κάπου: «Αγάπη είναι να βάζεις τις ανάγκες του αγαπημένου σου πάνω από τις δικές σου». Έτσι, όποιος αγαπάει προσέχει τι και πόσο δίνει, μετράει τη δεκτικότητα του άλλου. Το να τα δίνεις όλα λειτουργεί συχνά και ως εκβιασμός, ως εξαγορά. Όμως, μονάχα ό,τι προσπαθούμε ανιδιοτελώς έχει ελπίδα να συμβεί.

// Το βιβλίο σας «Η μοναξιά είναι από χώμα», το οποίο έχει πάρει και το κρατικό βραβείο λογοτεχνίας, αναφέρεται στη μοναξιά… Την επιλέγουμε τη μοναξιά;
Οι μοναξιές που επιλέγεις, όσες επιλέγεις, χαρίζουν ωριμότητα, δύναμη και ελευθερία. Όταν μια μοναξιά ακούσια σού επιβάλλεται, είναι μεγάλη δυστυχία και μαράζι. Σε ξεστρατίζει.

// Μερικοί άνθρωποι είναι από τη φύση τους καλοί ή από τη φύση τους κακοί;
Αν ο άνθρωπος γεννιέται καλός ή κακός είναι βέβαια το μεγαλύτερο ερώτημα στη φιλοσοφία, στις θρησκείες, στην ψυχολογία, στην τέχνη, παντού. Η απάντηση πάει κι έρχεται στους αιώνες των αιώνων. Όμως, η ευθύνη του ίδιου του προσώπου για την κατάστασή του είναι καταλυτική. Αλλιώς τι νόημα θα είχε η γέννησή μας; Για ποιο λόγο τόσες δοκιμασίες και επιλογές;

// Η Κρήτη, η Ρόδος, η Αθήνα τι ρόλο έπαιξαν στις ιστορίες σας;
Η Κρήτη, η Ρόδος, η Αθήνα! Τόποι που είμαι εγώ, όπως και στην αρχή είπαμε. Θέλω δεν θέλω, με καθορίζουν, και εφόσον «χους εσμέν», τούτες οι τρεις πόλεις είναι το χώμα μου!

// Πιστεύετε στον Θεό;
Πιστεύω στον Θεό όλο και περισσότερο. Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο λιγοστεύουν οι αμφιβολίες μου μήπως είναι κατασκευή φόβων μου. Υπάρχει εκεί, όντως, και διαλύει μυστηριακά κάθε μοναξιά και θάνατο. Το σπουδαιότερο, μου φανερώνει το τι αξίζει.

// Υπάρχουν εικόνες – καταφύγια;
Ναι, υπάρχουν πάντα τα προσωπικά μας εικονοστάσια. Μορφές που λαχταρούμε κοντά μας είτε πρόσωπο με πρόσωπο είτε πίσω από μάσκα. Η κορυφαία όμως εικόνα μου είναι ο Χριστός της Μονής Χιλανδαρίου. Πάντα.

// Τι είναι σημαντικό για εσάς; Το παρόν, το παρελθόν, το μέλλον;
Σίγουρα το παρόν μόνο υπάρχει. Επειδή ακριβώς περιέχει απ’ όλα. Πάντα από όλα: Παρελθόν και μέλλον. Τίποτα αληθινό δεν χάνεται. Πάντα το διαισθανόμουν αυτό, αλλά εντέλει μου επιβεβαιώθηκε όταν πέθαναν κάποιοι πολύ αγαπημένοι μου.

// Πέρα από το ότι γράφετε, ζωγραφίζετε και φωτογραφίζετε. Εκφράζεστε μέσα από τις εικόνες;
Παλιά ζωγράφιζα πολύ. Μετά φωτογράφιζα και φωτογραφίζω. Από ενθουσιασμό για μια ωραιότητα μπρος μου αλλά και από πανικό να διασώσω κάτι από το τώρα, που διαρκώς φεύγει. Με τον καιρό γίνομαι πιο ψύχραιμη. Καταλαβαίνω πως η φωτογραφία δεν συλλαμβάνει εντέλει αυτό που ζητάς. Πάλι φεύγει. Καλύτερα η μνήμη. Εκείνη ξέρει πώς θα τακτοποιήσει την εμπειρία μας.

// Πόσο ελεύθεροι είναι οι άνθρωποι;
Μου αρέσει μια φράση που λέει: «Γεννηθήκαμε με το πρόσωπο που μας χάρισε ο Θεός και με τα χρόνια αποκτούμε το πρόσωπο που μας αξίζει».

// Τι εύχεστε;
Να είναι όλοι καλά, και τι να ευχηθώ; Να είναι όλοι συχνά ερωτευμένοι. Με τα καλύτερα αισθήματα…