In Memoriam
Ο ελληνισμός έχασε ένα από τα πιο αξιόλογα τέκνα της νεώτερης πολιτικής ιστορίας του. Τον Αναστάση Πεπονή. Αν αναλογιστεί κανείς ότι εκείνο που χαρακτηρίζει τις πρόσφατες δεκαετίες της πατρίδος είναι η σπάνις ικανών πολιτικών, τολμηρών μεταρρυθμιστών και εντίμων προσώπων του δημόσιου βίου, τότε ο θάνατος του Αναστάση Πεπονή προσλαμβάνει διαστάσεις μεγάλης εθνικής απώλειας.
Για τη μαχητική πολιτική διαδρομή του εκλιπόντος γράφτηκαν πολλά. Και αληθεύουν μέχρι κεραίας. Όπως και για το παροιμιώδες ήθος του. Για την καταγωγική του ευγένεια, το καθαρό βλέμμα, την εξαιρετική του συγκρότηση και το ασυμβίβαστον του χαρακτήρος του. Ο Αναστάσης Πεπονής υπήρξε ένα δυσεύρετο κράμα ρεαλιστή και ασυμβίβαστου πολιτικού. Ένας άνθρωπος σπάνιας ευαισθησίας και διαρκούς εγρήγορσης, με φρέσκιες ιδέες και αντανακλαστικά εφήβου, που του επέτρεπαν να μη μένει καθηλωμένος στο παρελθόν, αλλά να είναι πλήρως εντεταγμένος στη ροή των σημερινών εξελίξεων…
Όμως πέραν αυτών, που δεν ανήκουν στη σφαίρα των τυπικών μεταθανάτιων επαίνων αλλά κατοπτρίζουν πλήρως την πραγματικότητα, το αποτύπωμα του Αναστάση Πεπονή στη νεώτερη πολιτική ιστορία της χώρας, αποτύπωμα που θα μείνει ανεξίτηλο, είναι το ριζοτομικό του έργο. Υπήρξε ένας πραγματικός πρωτοπόρος εκσυγχρονιστής, που δεν είχε καμία σχέση με τους ψευδώνυμους «εκσυγχρονιστές», οι οποίοι ταλάνισαν τη χώρα κατά την επταετία Σημίτη. Η μεγάλη μεταρρύθμιση, μια βαθιά τομή στη διοίκηση, υπήρξε ασφαλώς η καθιέρωση του ΑΣΕΠ, που έχει συνδεθεί αμετάκλητα με το όνομά του. Ένα τεράστιο βήμα για την ασθμαίνουσα Πολιτεία ήταν το ΑΣΕΠ, ικανό να αλλάξει τη μοίρα του κρατικού ερειπιώνα. Δυστυχώς, η τομή αυτή υπονομεύθηκε ποικιλοτρόπως. Και πρωτίστως από το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, στελέχη του οποίου είχαν συνυφάνει τον βίο και την πολιτεία τους με το ρουσφέτι και την αδιαφάνεια. Όλοι αυτοί –αρκετοί του «παλαιού» ΠΑΣΟΚ, καθώς και η πλειονότης των λεγόμενων «εκσυγχρονιστών»– δεν άντεχαν ούτε τον νόμο Πεπονή ούτε τον ίδιο τον άτεγκτο και έντιμο άνδρα. Γιʼ αυτό έκαναν το παν να αποδυναμώσουν το ΑΣΕΠ, αλλά και να βάλουν στο πολιτικό περιθώριο τον Αναστάση Πεπονή. Πέτυχαν και τα δύο.
Οι θλιβεροί πολέμιοι του άψογου Πεπονή μετήλθαν όλα τα μέσα για να υπονομεύσουν την επανεκλογή του ως βουλευτή. Ήθελαν να ξεμπλέξουν με το φωτεινό αυτό μυαλό, διότι δεν ήταν συμβατό με τις βασικές πολιτικές επιλογές του καλπάζοντος «εκσυγχρονισμού», τόσο στο πεδίο της οικονομίας όσο –και κυρίως– στα εθνικά θέματα. Ο Αναστάσης Πεπονής ανησυχούσε για τον αναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής και δεν το έκρυβε. Εξέφραζε ανοιχτά τους προβληματισμούς του για τον τρόπο με τον οποίο χειριζόταν η κυβέρνηση Σημίτη το άνοιγμα προς την Τουρκία και τα θλιβερά συμπαρομαρτούντα, όπως η αναγνώριση των τουρκικών αξιώσεων στο Αιγαίο. Σήμερα λοιπόν, όπως αποδεικνύεται περίτρανα από τις αποκαλύψεις του Ντενίζ Μπουλούκμπασι, διαπραγματευτή της γείτονος στις διερευνητικές επαφές των δύο χωρών κατά τη δεκαετία του 2000, ο Αναστάσης Πεπονής και όλοι εκείνοι που αντιδρούσαν όχι στο ισορροπημένο «άνοιγμα» προς την Τουρκία, αλλά στις ολέθριες διαπραγματεύσεις, δικαιώνονται πλήρως. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο σημερινός υπουργός Άμυνας «άδειασε» προχθές τον κ. Σημίτη, ο οποίος είχε πει ότι «ήμασταν μια ανάσα πριν από τη συμφωνία» (για τα χωρικά ύδατα)…
Υπάρχει όμως ακόμη ένα πεδίο που φέρει τη μεταρρυθμιστική σφραγίδα του Αναστάση Πεπονή. Είναι το ενεργειακό. Δεν είναι ευρέως γνωστές οι επιλογές και η συνολική πολιτική τού εκλιπόντος στον τομέα αυτόν. Όσοι τον γνώρισαν όμως ως υπουργό Βιομηχανίας και Ενέργειας στην πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου και παρακολούθησαν την πορεία του, μιλούν για σοβαρές, ρηξικέλευθες επιλογές (π.χ. φυσικό αέριο) και για συγκροτημένη πολιτική στον κρίσιμο αυτόν τομέα. Δυστυχώς, ο Αναστάσης Πεπονής δεν αξιοποιήθηκε από τις «εκσυγχρονιστικές» κυβερνήσεις. Παραήταν άτεγκτος, ευθύς και ασυμβίβαστος για να τον αντέξουν…
Και κάτι τελευταίο σʼ αυτό το In Memoriam για τον Αναστάση Πεπονή. Συνέγραψε οκτώ βιβλία, τα οποία αποκαλύπτουν πλήρως το εύρος της συγκρότησής του, το στέρεον των απόψεών του, την επιστημονική του δεινότητα και τον χαρακτήρα του εκλιπόντος πολιτικού. Για τους νεώτερους, που θέλουν να πληροφορηθούν για την εκλεκτή αυτή περίπτωση, ας μας επιτραπεί να προτείνουμε ένα από τα βιβλία του. Φέρει τον τίτλο «Για το ζήτημα του Αιγαίου – Τα πετρέλαια, ο Μάρτης του ʼ87, οι συνοριακές διαφορές, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ενεργειακή γέφυρα». Βιβλίο του 2008, από τις εκδόσεις Λιβάνη…
Όσα υμνητικά εμπεριέχονται στο σημερινό σημείωμα δεν θα είχαν ιδιαίτερη σημασία, αν δεν ήσαν πλήρως συμβατά με την πραγματικότητα. Δεν υπάρχει ίχνος υπερβολής ούτε οιαδήποτε προσπάθεια να επιδαψιλευτούν τιμές, λόγω –της υπαρκτής– προσωπικής γνωριμίας με τον Αναστάση Πεπονή. Ένα μόνο, ως κατακλείδα: Ουδέποτε κατά την πολύχρονη γνωριμία μας σήκωσε το τηλέφωνο να ζητήσει κάτι – υποστηριστικό για τον ίδιο. Ποτέ. Και ουδέποτε απένειμε εύσημα ή επαίνους για να γίνει αρεστός. Αντιθέτως, εξέφραζε ευθέως τις διαφωνίες του, οσάκις υπήρχαν, ενώ δεν ήταν φειδωλός σε επαίνους ακόμη και για γραφιάδες ή πολιτικούς με τους οποίους διαφωνούσε πλήρως. Αναγνώριζε την αυταξία των κειμένων ή την εντιμότητα των αλλοδόξων. Και γενναιόδωρος ων, τις εξέφραζε.
Αυτός ήταν ο Αναστάσιος Πεπονής. Ένα κόσμημα στα πολιτικά τιμαλφή της πατρίδος. Αιωνία του η μνήμη.