Περί της πιθανής παραίτησης του Ζακύνθου
Κύριε Διευθυντά,
Επειδή διαβάζω ανελλιπώς την εφημερίδα σας και βλέπω ότι διερωτάσθε αν όντως θα παραιτηθεί ο έμπειρος, όπως γράφετε, Επίσκοπος Ζακύνθου τον Σεπτέμβριο, θα ήθελα να σας τονίσω ότι το ερώτημα δεν είναι εάν θα παραιτηθεί, αλλά εάν δικαιούται να παραιτηθεί, όπως θέλει να παραιτηθεί, διότι η εκκλησία του Ιησού Χριστού δεν είναι «ξέφραγο αμπέλι» να μπαίνει και να βγαίνει ο καθένας όποτε «του καπνίσει» ούτε είναι του τύπου «μπάτε, σκύλοι, αλέστε και αλεστικά μη δίνετε», κατά τις παροιμίες του σοφού λαού μας. Η Εκκλησία του Χριστού δεν είναι Εκκλησία ακαταστασίας, αλλά τάξεως και ειρήνης, όπου τα πάντα τελούνται «ευσχημόνως και κατά τάξιν» (Α’ Κορ. 14, 33-40).
1) Η Εκκλησία του Χριστού όπως, κατόπιν επισταμένης εξετάσεως, δίνει την ιεροσύνη στον Επίσκοπο και τον εισάγει «διά της θύρας εις την αυλήν των προβάτων, και ουχί αναβαίνοντα αλλαχόθεν» (Ιωάν. 10, 1-5), κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο τον ερευνά και όταν ζητεί να φύγει ενώ ακόμη δύναται να φροντίζει τη «βίγλα του», τη Μητρόπολή του, και τούτο το πράττει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας για να προστατέψει όχι τόσο τον ίδιο τον Επίσκοπο όσο την ιεροσύνη που του έχει δώσει.
Προς τούτο μάλιστα η Εκκλησία έχει ορίσει και την υπογραφή συγκεκριμένου τύπου Κανονικής παραιτήσεως (ΠΗΔΑΛΙΟΝ σελ. 762). Η Εκκλησία δηλαδή δεν αρνείται το δικαίωμα της παραίτησης, αλλά απαιτεί οι προβαλλόμενοι λόγοι της παραίτησης να είναι πλήρως και Κανονικώς δεδικαιολογημένοι όταν ο Επίσκοπος ζητεί να παραιτηθεί ενώ δύναται να φροντίζει «την εγκεχειρισμένην αυτώ Επισκοπήν».
Οφείλει δηλαδή να πει και να αιτιολογήσει πλήρως και ευθαρσώς τους λόγους εκείνους που τον αναγκάζουν «να… το βάλει στα πόδια». Ρητοί και κατηγορηματικοί είναι προς τούτο οι Θείοι και Ιεροί Κανόνες: «Ει γαρ εισίν άξιοι του λειτουργείν, έτωσαν εν τούτω, ει δε ανάξιοι μη από παραιτήσεως εξίτωσαν, κατεγνωσμένοι δε μάλλον επί πράγμασιν ων αν τις πολλήν εποιήσατο την καταβοήν, ως έξω εχόντων πάσης ακολουθίας» (Καν. 3ος Κυρίλλου Αλεξανδρείας). Τούτο σημαίνει ότι ο Επίσκοπος οφείλει, εφόσον δύναται να λειτουργεί, να αναφέρει τον λόγο ή τους λόγους που τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει την Επισκοπή του. Προβολή ορίου ηλικίας, εφόσον δύναται, δεν επιτρέπουν οι Θείοι και Ιεροί Κανόνες.
2) Πολλάκις στο παρελθόν, και σήμερα ακόμη, λίαν αντικανονικά παραιτούνται οι Επίσκοποι με σκοπό να τοποθετήσουν στη θέση τους τον δικό τους διάδοχο, όπως ο νυν Ζακύνθου κ. Χρυσόστομος. Αγνοεί όμως ότι δεν δικαιούται ποσώς, από Κανονικής επόψεως, να ορίσει τον διάδοχό του, έστω και εάν ευρίσκεται στα τέλη της ζωής του. Αγνοεί ο κ. Χρυσόστομος ότι δεν εκλέγει αυτός τον διάδοχό του, αλλά εκλέγεται μόνον μετά την κοίμησή του από τη Σύνοδο των Επισκόπων, υπό τον φωτισμόν του Παναγίου και Τελετουργικού Πνεύματος. Εν προκειμένω ο 23ος Καν. της Συν. Αντιοχείας είναι λίαν σαφής και κατηγορηματικός: «Επίσκοπον μη εξείναι αντ’ αυτού καθιστάν έτερον εαυτού διάδοχον, καν προς τελευτή του βίου τυγχάνει… μη δειν άλλως γίνεσθαι επίσκοπον η μετά Συνόδου και επικρίσεως Επισκόπων, των μετά την κοίμησιν του αναπαυσαμένου την εξουσίαν εχόντων του προάγεσθαι τον άξιον». Δεν γνωρίζει ο κ. Χρυσόστομος ότι δεν δικαιούται να κληροδοτήσει την Επισκοπή του και ότι αν γίνει αυτό είναι άκυρος η χειροτονία και ο χειροτονήσας Επίσκοπος επιτιμάται με αφορισμόν; (Καν. 73ος των Αγ. Αποστόλων)
3) Όριο ηλικίας για τον ιερωμένο δεν υπάρχει ουδαμού, και μάλιστα για τον Επίσκοπο, εφόσον δύναται. Το όριο αυτό το ορίζει η σωματική ή η πνευματική αναπηρία και το φανερό ή το κρυφό κυρίως, αν υπάρχει, για τον Επίσκοπο Κανονικό παράπτωμά του, που ενδεχομένως τον ελέγχει (πρβλ. τύπος Κανονικής παραίτησης ένθ. αν.) Ο ιερωμένος δεν λαμβάνει την ιεροσύνη προβάλλοντας προσωπικούς όρους που πρέπει να τους λάβει υπόψη της η Εκκλησία, αλλά με την, εμμέσως πλην σαφώς, υπόσχεσή του πως θα εκτελεί τα καθήκοντά του, εφόσον βεβαίως δεν κωλύεται από τίποτε, «έως υπάρχει» (Ψαλμ. 145/146,1).
Ο Επίσκοπος που ζητεί να παραιτηθεί οφείλει να υπογράψει τον Κανονικό τύπο παραίτησης που απαιτούν oι Θείοι και Ιεροί Κανόνες και που είναι ο αλάνθαστος «μπούσουλας» για την ειρήνη της Εκκλησίας. Παρότι όλη αυτήν την Κανονική Τάξη τη γνωρίζουν όλοι οι Επίσκοποι, εν τούτοις επιμένουν σε παραιτήσεις κατά βούληση, χωρίς την υπογραφή του τύπου της Κανονικής δικλίδας της παραίτησης, αυτό όμως είναι τελείως αντικανονικό!
Μιχαήλ Φερτίδης