Κίνημα ανυπακοής στα Πανεπιστήμια

Μέχρι σήμερα οι κινητοποιήσεις, παρά την ένταση και τη σφοδρότητα των συγκρούσεών τους, είχαν περιορισθεί στους εργαζόμενους και συνταξιούχους, χωρίς να είναι έντονα φανερή η κινητοποίηση της νεολαίας. Φαίνεται όμως πως η κυβέρνηση θέλησε να προσθέσει και τη νεολαία στις κινητοποιήσεις του φθινοπώρου κι έτσι έσπευσε να καταθέσει το υπό ψήφιση νομοσχέδιο, που θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε ανατροπή του υπάρχοντος σκηνικού και σε πολύ σύντομες σοβαρές εξελίξεις, ακόμη και σε εκλογές.
Βέβαια η ίδια η κυβέρνηση «επιδιώκει» μανιωδώς, ακόμη και με «αυτογκόλ», την αναταραχή της ελληνικής κοινωνίας και «προσπαθεί» να ματαιώσει με κάθε τρόπο την προσπάθειά της στον οικονομικό τομέα. Πώς μπορεί να εξηγήσει κανείς το καλοκαιρινό ξεσήκωμα των ταξιτζήδων, με άμεση συνέπεια το ανεπανόρθωτο πλήγμα στον τουρισμό; Μόνο συμπεριφορά «παιδικού θιάσου» και όχι υπεύθυνης κυβέρνησης δικαιολογεί την προχειρότητα αντιμετώπισης των ζητημάτων. Λησμονήθηκαν έτσι οι αγώνες και οι θυσίες για την παιδεία της φοιτητικής νεολαίας της δημοκρατικής παράταξης και αποφασίστηκε η καταστροφή του ελληνικού Πανεπιστημίου, του πιο σταθερού δημοκρατικού θεσμού της μεταπολίτευσης, με τη μετατροπή των Πανεπιστημίων σε ημιιδιωτικά κολέγια (και δη χρηματοδοτούμενα από το κράτος), την κατάργηση -επί της ουσίας- των ακαδημαϊκών ελευθεριών, διά της προβλεπόμενης εκκαθάρισης όσων πανεπιστημιακών δεν είναι αρεστοί στους ιδιώτες επιχειρηματίες που θα στελεχώσουν τα όργανα διοίκησης των (τύποις κρατικών) ιδρυμάτων. Αυτή είναι μια εξέλιξη που ικανοποιεί πάγια αιτήματα «των ανθρώπων της επιχειρηματικότητας», που δεν κατάφεραν να ανατρέψουν μέχρι σήμερα τη διάταξη του άρθρου 16 του Συντάγματος, πράγμα που γίνεται τώρα από την πίσω πόρτα με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο.
Σημειώνεται ότι οι παρεμβάσεις στην Ανωτάτη Εκπαίδευση οδήγησαν πάντοτε μετά τη μεταπολίτευση σε σημαντικές ανατροπές και κινητοποιήσεις.
Τέσσερις νόμοι είναι οι σημαντικότεροι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από το ’74 και μετά:
1) Ο νόμος πλαίσιο 815/1980 από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος, αν και ψηφισμένος, ανατράπηκε από το μαζικό φοιτητικό κίνημα.
2) Ο νόμος πλαίσιο 1268/1982 για τα ΑΕΙ από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου και 1404/1983 για τα ΤΕΙ. Ο νόμος αυτός θεωρήθηκε μεγάλη κατάκτηση, κυρίως λόγω κατάργησης της Έδρας και δημιουργίας του Τομέα και της δημοκρατικής οργάνωσης του Πανεπιστημίου. Ο νόμος αυτός και η φιλοσοφία του ανατρέπεται πλήρως με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο.
3) Ο νόμος πλαίσιο 2083/1992. Λόγω του μαζικού κινήματος στην εκπαίδευση (καταλήψεις 1991-92) ο νόμος του Σουφλιά ποτέ δεν εφαρμόστηκε.
4) Ο νόμος πλαίσιο 3549/2007, ο λεγόμενος νόμος Γιαννάκου. Το Φοιτητικό Κίνημα έχει ήδη δώσει έναν μεγάλο και μαζικό αγώνα για την ανατροπή του.
Το υπό ψήφιση νομοσχέδιο, όπως εξειδικευμένοι νομικοί έχουν κρίνει, είναι εμφανώς «κακότεχνο», μια «νομική καρικατούρα» που αγνοεί την πανεπιστημιακή πραγματικότητα και επιδιώκει την πιο αυταρχική διοίκηση και την παλινόρθωση της Έδρας. Αγνοεί επίσης την πλούσια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και υιοθετεί την άρση του αυτοδιοίκητου, την πλήρη κομματικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης και την κατακόρυφη μείωση της χρηματοδότησης, προκαλώντας ήδη αντιδράσεις. Όλες οι Σύγκλητοι και οι πρυτάνεις είναι αρνητικοί, ενώ συγκαλούνται ακαδημαϊκά όργανα, γενικές συνελεύσεις συλλόγων καθηγητών, ήδη δε βγήκαν οι πρώτες αποφάσεις ανυπακοής.
Τμήματα δηλώνουν ότι δεν θα εφαρμόσουν τον νόμο ακόμα κι αν ψηφιστεί. Ήδη προαναγγέλλουν ότι πάνω από 5.000 αιτήσεις ακύρωσης θα κατατεθούν το Συμβούλιο Επικρατείας από καθηγητές και φοιτητές, ενώ ακούγεται ότι πολύ πιθανόν η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής να κρίνει σημαντικές διατάξεις που επεμβαίνουν στο αυτοδιοίκητο ως αντισυνταγματικές. Είναι εντυπωσιακό ότι ακόμα και καθηγητές που ανήκουν στον ίδιο ιδεολογικό χώρο με την κ. Διαμαντοπούλου είναι σφόδρα πολέμιοι του κατασκευάσματός της (περισσότερα σε διπλανή στήλη).
Η Πανεπιστημιακή Κοινότητα ετοιμάζεται για κινητοποιήσεις, η ένταση των οποίων δεν θα έχει προηγούμενο. Είναι απολύτως φυσικό αυτό, αφού ανατρέπονται οι βασικοί θεσμοί που κατακτήθηκαν με τους αγώνες των φοιτητών, η αυτοδιοίκηση του Πανεπιστημίου και η πραγματική δωρεάν Παιδεία. Συγκεκριμένα:
1. Καταργείται το θεσμοθετημένο άσυλο και γίνεται ζήτημα της διοίκησης του Πανεπιστημίου, καθώς στο νομοσχέδιο αναφέρεται ότι «η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, τηρούνται με ευθύνη του πρύτανη, ενώ κάθε Πανεπιστήμιο ορίζει τη διαδικασία διαφύλαξης της ακαδημαϊκής του ελευθερίας». Μετά το 2014-15 τέλος η διανομή με δαπάνη Δημοσίου, αρχίζει το ηλεκτρονικό σύγγραμμα. Μέχρι το 2013-14 συντάσσεται κατάλογος με ένα προτεινόμενο σύγγραμμα ανά υποχρεωτικό ή επιλεγόμενο μάθημα. Καταργείται η υποχρέωση του κράτους να παρέχει την ανώτατη εκπαίδευση σε κάθε έλληνα πολίτη που το επιθυμεί. Αφού δεν μπόρεσε να περάσει την αναθεώρηση του αρ. 16, η κυβέρνηση προσπαθεί μ’ αυτόν τον τρόπο να αποποιηθεί τη χρηματοδότηση της ανώτατης εκπαίδευσης και την υποχρέωσή της να παρέχει δωρεάν σπουδές.
Η θέση μας: Άμεση αύξηση των κρατικών δαπανών για την Παιδεία, ώστε όλα τα έξοδα Πανεπιστημίων και ΤΕΙ να καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
2. Δημιουργείται ένας καινούργιος θεσμός που θα καταλύσει πλήρως την αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ. Αυτός είναι το Συμβούλιο, που θα διοικεί το ίδρυμα με υπερεξουσίες. Θα είναι 15μελές, με επτά εσωτερικά μέλη εκλεγμένα από το ΔΕΠ, τα οποία θα εκλέγουν επτά εξωτερικά, ενώ θα υπάρχει και ένας εκπρόσωπος φοιτητών. Το Συμβούλιο θα εκλέγει τον πρόεδρό του και θα διορίζει τον πρύτανη μετά από διεθνή διαγωνισμό. Έγκριτοι συνταγματολόγοι κρίνουν με γνωμοδοτήσεις τους που έχουν δημοσιοποιηθεί ότι το μέτρο είναι αντισυνταγματικό και επισημαίνουν ότι με αυτόν τον τρόπο παραδίδεται η διοίκηση του ιδρύματος σε μια διαρχία (πρόεδρος Συμβουλίου και πρύτανης). Το ολιγομελές αυτό όργανο, που δεν είναι εκλεγμένο από το σύνολο της κοινότητας, αποκτά τεράστιες υπερεξουσίες, αφού έχει συνολικά 17 διαφορετικές αρμοδιότητες, με ακαδημαϊκό, οικονομικό και διοικητικό περιεχόμενο. Δεν θα είναι δηλαδή απλώς ελεγκτικό, αλλά θα ασχολείται με τη χρηματοδότηση, θα διορίζει κοσμήτορες, θα μπορεί να απολύσει τον πρύτανη κ.λπ.
Επιπλέον θα επιχειρηθεί το δυσκολότερο όλων: να βρουν κοινή συνισταμένη απόψεων ο πρύτανης, το συμβούλιο αλλά και η Σύγκλητος, που πλέον είναι ολιγομελής. Έτσι το όργανο αυτό θυμίζει τον αλήστου μνήμης «Κυβερνητικό Επίτροπο» στα Πανεπιστήμια την εποχή της χούντας. Είναι ένα όργανο με περιορισμένη δημοκρατική νομιμοποίηση, που στερείται και της ακαδημαϊκής αντίληψης σε μεγάλο αριθμό των μελών του που είναι εξωπανεπιστημιακοί και που ουσιαστικά διοικεί με τους «όρους της αγοράς» το Πανεπιστήμιο! Το όργανο αυτό αντικειμενικά δεν μπορεί να διοικήσει το Πανεπιστήμιο και θα πρέπει να χρησιμοποιήσει άλλα μέσα, ακόμα και τη βία για να επιβάλει την άποψή του, αφού η Ακαδημαϊκή Κοινότητα δεν θα το αναγνωρίσει στη συνείδησή της, δηλαδή στην πράξη.
3. Ζήτω στην παλινόρθωση της Έδρας. Οι νέες βαθμίδες του διδακτικού προσωπικού (ΔΕΠ), μετά την κατάργηση των λεκτόρων, διακρίνονται σε καθηγητές α’ βαθμίδας, αναπληρωτές και επίκουρους. Όλες οι διαδικασίες αλλά και οι αρμοδιότητες, λένε εξειδικευμένοι νομικοί – πανεπιστημιακοί, επιστρέφουν στην παντοδυναμία της Έδρας. Όλες οι εξουσίες συγκεντρώνονται στους καθηγητές, οι οποίοι θα μπορούν να ελέγχουν και τις εκλογές των επτά μελών του συμβουλίου.
Αντί για τη δημοκρατική οργάνωση του Τομέα με την ισότιμη συμμετοχή όλων των μελών ΔΕΠ, τώρα επιστρέφει ο παντοκράτορας, ο «αφέντης» καθηγητής, με την ψήφο του οποίου θα κρίνονται οι πάντες. Αυτό λέγεται δημοκρατική οπισθοδρόμηση. Ακόμα και καθηγητές πολλών ταχυτήτων θα υπάρχουν αφού ο νέος νόμος αφήνει τα προσόντα επιλογής τους στα ΑΕΙ και δεν προβλέπει ενιαία.
4. Από Σεπτέμβριο ξεκινούν σαρωτικές συγχωνεύσεις. Με ΠΔ και ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου και της ΑΔΙΠ θα γίνουν συγχωνεύσεις, κατατμήσεις, μετονομασίες, καταργήσεις ΑΕΙ και σχολών. Προϋποθέσεις, η μη επαρκής κάλυψη στόχων που συνδέονται με την οικονομικοκοινωνική ανάπτυξη της χώρας, ο δυσανάλογα μεγάλος ή μικρός αριθμός φοιτητών ή αποφοίτων κατ’ έτος, η μη ύπαρξη επιστημονικών λόγων ύπαρξης μεμονωμένων ΑΕΙ.
Η σχολή καθίσταται βασική διοικητική και ακαδημαϊκή μονάδα. Καταργούνται τα τμήματα και δημιουργούνται τα «προγράμματα σπουδών». Κάθε σχολή οργανώνει διαφορετικά προγράμματα σπουδών και απονέμει αντίστοιχα πτυχία. Μπορεί να οργανώνει ενιαίο πρόγραμμα σπουδών στο πρώτο έτος, ώστε να εισάγονται οι φοιτητές σε σχολές και να εντάσσονται στα προγράμματα σπουδών μετά το πρώτο έτος. Μπορεί επίσης να ιδρύσει μεταπτυχιακή σχολή και σχολή διά βίου μάθησης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ή να προβεί σε κατάργηση των σημερινών τμημάτων. Αποφασίζομεν και διατάσσομεν, δηλαδή, τη διάλυση του Πανεπιστημίου χωρίς καμία απολύτως επιστημονική προετοιμασία, έτσι που φαίνεται ότι μάλλον εξωπανεπιστημιακοί παράγοντες (σκιτζήδες που θα έλεγε ο Γιαννόπουλος) πήραν την απόφαση να διαλύσουν την ελληνική Παιδεία. Πώς μπορείς να δημιουργήσεις σχολή σε Πανεπιστήμια με τμήματα διασκορπισμένα σε διαφορετικές πόλεις; Πώς μπορείς να δημιουργήσεις κοινό έτος σπουδών σε κάθε Πανεπιστήμιο για να εισαγάγεις τους νέους φοιτητές μετά την κατάργηση των Πανελλαδικών εξετάσεων, δημιουργώντας δηλαδή προπαρασκευαστικό έτος;
5. Τα ΑΕΙ μπορούν να χρηματοδοτούνται από ιδιωτικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού βάσει συμφωνιών και με όρους «που συνάδουν με την αποστολή και τη λειτουργία του ΑΕΙ». Μεταξύ των πόρων μπορούν να είναι δωρεές από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, κληροδοσίες και άλλες χαριστικές παροχές από οποιαδήποτε πηγή, χρηματοδοτήσεις από οποιαδήποτε ιδιωτική πηγή, ημεδαπή ή αλλοδαπή. Σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση κληροδοτημάτων και δωρεών προβλέπεται η θέσπιση (με ΠΔ α λα fast track) αποκλίσεων από τη σχετική νομοθεσία, με σκοπό την απλοποίηση και επιτάχυνση των διοικητικών διαδικασιών. Συγχρόνως ιδρύονται ανώνυμες εταιρείες στα Πανεπιστήμια, που θα διαχειρίζονται την περιουσία τους, αλλά και θα αναζητούν πόρους.
Σημείο αμφισβήτησης αποτελεί και ο τρόπος χρηματοδότησης, ιδιαίτερα σε περίοδο οικονομικής κρίσης, όπου οι περικοπές αγγίζουν ήδη το 50%. Τα Πανεπιστήμια θα ξεκινήσουν αργά ή γρήγορα, λόγω της υποχρηματοδότησης, το κυνήγι του ευρώ. Η θέσπιση μιας ανεξάρτητης αρχής διευρυμένων αρμοδιοτήτων, με παρέμβαση στη χρηματοδότηση, δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο, λένε οι πανεπιστημιακοί. Προφανώς, εκτιμούν ότι το υπουργείο έχει στόχο την περαιτέρω μείωση των κονδυλίων και των διορισμών. Και γι’ αυτό μεταθέτει την ευθύνη του σε «ενδιάμεσο» φορέα, που θα ενεργεί δίκην ανώνυμης εταιρείας, όταν ο ρόλος της ανεξάρτητης αρχής είναι, σε όλο τον κόσμο, η πιστοποίηση της ποιότητας.
6. Το υπουργείο επιχειρεί να διχάσει Πανεπιστήμια – ΤΕΙ, προσφέροντας, δίκην «καρότου», στα τελευταία το δικαίωμα διδακτορικών την ώρα που καταργεί τον καθηγητή εφαρμογών, δηλαδή τη στοιχειώδη ειδικότητα για την ύπαρξη ενός τεχνολογικού ιδρύματος.
Συμπερασματικά: Σε μετωπική σύγκρουση βρίσκονται πλέον το υπουργείο Παιδείας και η Πανεπιστημιακή Κοινότητα, με τους πρυτάνεις να μπαίνουν σ’ έναν σκληρό αγώνα αναμέτρησης δυνάμεων με την ίδια την υπουργό. Οι διαρροές από το στενό περιβάλλον της κ. Διαμαντοπούλου λένε ότι στην περίπτωση που παραιτηθούν οι πρυτάνεις, τότε θα… επιστρατευθούν οι προηγούμενοι… για να εφαρμόσουν τον νόμο, χωρίς να εξηγείται με ποια έστω… νομότυπη φόρμουλα θα τοποθετηθούν ως πρυτάνεις… Ανεξάρτητα πάντως των όποιων προθέσεων της υπουργού, το νομοσχέδιο αυτό είναι κακότεχνο και οπισθοδρομικό, με αντιλήψεις προ του 1940 που έχουν πλήρως ξεπεραστεί από τα νεώτερα δεδομένα, επαναφέρει τον αυταρχισμό στο Πανεπιστήμιο, μπλοκάρει την εκπαιδευτική διαδικασία και θα βγάλει στον δρόμο την νεολαία με κυρίαρχο στοιχείο την απολύτως αντικειμενική αδυναμία να λειτουργήσει το Πανεπιστήμιο, ακόμα κι αν το θέλουν οι πανεπιστημιακοί. Άλλωστε η Παιδεία είναι ο δεύτερος ήλιος των ανθρώπων (Πλάτωνας), φτάνει να θέλουν να βλέπουν.
«ΘΕΜΙΣΤΟΠΟΛΟΣ»