Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες

Το τελευταίο διάστημα πολύς λόγος γίνεται για τη μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με πολλές αλλαγές που αφορούν στη διανομή και κοστολόγηση διδακτικών βιβλίων, στις ηλεκτρονικές σημειώσεις και την ενίσχυση των βιβλιοθηκών. Είναι ωστόσο απαραίτητο να γνωρίζουμε τι λένε οι πραγματικοί αριθμοί για την ύπαρξη βιβλιοθηκών στη χώρα μας.
Πρωτοβάθμια εκπαίδευση:
Νηπιαγωγεία:
6.078 – βιβλιοθήκες: 0 (μηδέν)
Δημοτικά σχολεία:
5.368 – βιβλιοθήκες 0 (μηδέν)
Δευτεροβάθμια εκπαίδευση:
Γυμνάσια – 1.908
Λύκεια – 1.124
ΤΕΕ – 472
ΣΕΚ – 125
Σύνολο:
4.101 – βιβλιοθήκες (499 + 266) 765
Τριτοβάθμια εκπαίδευση:
Βιβλιοθήκες 38 (24 σε ΑΕΙ και 14 σε ΑΤΕΙ) και αρκετά αναγνωστήρια που υπολειτουργούν.
Είναι γνωστό ότι οι φοιτητές των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο εξωτερικό μελετούν σχεδόν αποκλειστικά σε αναγνωστήρια και βιβλιοθήκες.
Η έλλειψη βιβλιοθηκών και αναγνωστηρίων στη χώρα μας αποδεικνύει περίτρανα την παντελή απουσία κρατικής βούλησης από ιδρύσεως ελληνικού κράτους για ουσιαστική επένδυση στην εκπαίδευση. Αποτελεί τη βασική πτυχή, την αιτία αλλά και το αποτέλεσμα της ανάπηρης παιδείας στον τόπο μας.
Και ο λόγος τώρα για τους παραγωγούς του βιβλίου, τους εκδότες και μια ακόμη… ελληνική πρωτιά: Σε κανένα ευρωπαϊκό κράτος ο εκδότης που αποφασίζει να αναλάβει το τεράστιο κόστος – ρίσκο της έκδοσης ενός επιστημονικού βιβλίου δεν…. τιμωρείται με τον τρόπο που η ελληνική πραγματικότητα τον τιμωρεί. Αντιθέτως, η ύπαρξη των διαρκώς ανανεούμενων βιβλιοθηκών και ιδρυμάτων στο εξωτερικό εξασφαλίζει με τον καλύτερο τρόπο την ποιότητα του ανταγωνισμού μεταξύ των παραγωγών του βιβλίου, αφού ως γνωστόν η «αγορά» δεν αποτελεί ποτέ την κύρια υποδοχή για το επιστημονικό, το μη εμπορικό, το ποιοτικό βιβλίο.
Η κύρια υποδοχή του επιστημονικού βιβλίου είναι οι βιβλιοθήκες και ο εκδότης ενός ποιοτικού, πανεπιστημιακού επιπέδου, βιβλίου γνωρίζει πάρα πολύ καλά ότι θα διαθέσει την πρώτη του έκδοση σʼ ένα τεράστιο δίκτυο οργανωμένων και διαρκώς ανανεούμενων βιβλιοθηκών. Πού βρίσκονται οι αντίστοιχες υποδοχές στην ελληνική πραγματικότητα; Είτε δεν υπάρχουν είτε υπολειτουργούν.
Το πολλαπλό βιβλίο, η δυνατότητα απορρόφησης από το πανεπιστήμιο κάποιου αριθμού αντιτύπων, έδωσε τα τελευταία χρόνια στους παραγωγούς του βιβλίου τη δυνατότητα να κυκλοφορήσουν βιβλία μη εμπορικά, με πανάκριβα δικαιώματα, με υψηλού κόστους μεταφράσεις. Έτσι στη γλώσσα μας εκδόθηκαν τα καλύτερα επιστημονικά βιβλία του εξωτερικού (από το ΜΙΤ, το Harvard, το Cambridge κ.ά.) πολλές φορές ταυτόχρονα με τα πρωτότυπα ξενόγλωσσα και, τις περισσότερες φορές, αισθητικά καλύτερα απʼ αυτά. Μέσα από τις ελληνικές μεταφράσεις των βιβλίων αυτών δημιουργήθηκε ελληνική επιστημονική ορολογία (και βιβλιογραφία) που έγινε «κοινός τόπος» για τους μελλοντικούς μας επιστήμονες, αφού, όπως καλά γνωρίζουμε, τα όρια της ελληνικής γλώσσας είναι λίγο μεγαλύτερα από τα όρια της χώρας μας. Ήταν ή όχι αυτό επένδυση και τεράστια συμβολή στην παιδεία μας; Ήταν. Γιατί φαίνεται ότι δυστυχώς δεν αξιολογήθηκε και δεν εκτιμήθηκε από το υπουργείο Παιδείας.
Και ο λόγος τώρα στην άλλη πτυχή του προβλήματος, τους φοιτητές και την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία. Με την εφαρμογή της διανομής ενός και μοναδικού διδακτικού βιβλίου στους φοιτητές και την κατάργηση του πολλαπλού συγγράμματος, του δεύτερου τόμου αλλά και του βοηθήματος για τα πανεπιστημιακά μαθήματα, ζούμε το θέατρο του παραλόγου. Καταργούμε τα πέραν του ενός συγγράμματα χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα να τα παρέχουμε στους φοιτητές μέσω των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών και αναγνωστηρίων. Γιατί οι υπάρχουσες βιβλιοθήκες δεν έχουν ούτε τον χώρο ούτε το προσωπικό ούτε τον αναγκαίο εξοπλισμό, Έτσι δεν μπορούν για τεχνικούς, και όχι μόνο, λόγους να είναι εμπλουτισμένες με επαρκή αριθμό αντιτύπων από κάθε τίτλο ώστε να καλύψουν τις ανάγκες των φοιτητών. Θα ήθελα εδώ να δώσω ένα παράδειγμα:
Στο μάθημα «Ιστορία των Οικονομικών Θεωριών» στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δίνεται ένα βιβλίο Οικονομικής Ιστορίας. Ο καθηγητής δίνει μέσα στο μάθημά του πολλά παραδείγματα και αποσπάσματα από έργα των Ricardo, Keynes, Marx. Σε ποια ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη υπάρχουν αρκετά αντίτυπα των έργων τους για να διαβάσουν οι φοιτητές;