Τότε ήταν όλα αθώα Τώρα δεν είναι…
// Καθώς σας άκουγα στην πρόβα, διάβαζα παράλληλα το πρόγραμμα και θέλω να σας ρωτήσω πώς θα χαρακτηρίζατε τη ζωή σας;
«H ζωή μου είναι ένα παραμύθι που το έζησα έντονα και με όλο μου το είναι. Γι’ αυτό και φτιάξαμε αυτήν την παράσταση, για να τη μοιραστώ με τους τόσους φίλους, τόσων χρόνων».
// Αυτή η ζωή από πότε άρχισε να «ντύνεται» μουσικά;
«Άρχισα σαν παιδί ταλέντο από το θέατρο “Αλκαζάρ”. Επτά ετών πήρα μέρος σε βραδιά ταλέντων. Το ίδιο βράδυ ο Ορέστης Λάσκος με προσέλαβε στο θέατρο».
// Και το μεγάλο καλλιτεχνικό «μπαμ» πότε έγινε;
«Με τον Χιώτη! Αλλά πριν από τον Χιώτη είχα τραγουδήσει όλους τους μεγάλους συνθέτες σχεδόν, Καλδάρα, Τσιτσάνη, Καπλάνη… Ωστόσο, το τέλειο σμίξιμο ήταν με τον Χιώτη. Αποτελέσαμε μοναδικό ντουέτο στο λαϊκό τραγούδι και κατορθώσαμε να βάλουμε το μπουζούκι στα μεγαλοαστικά σαλόνια».
// Και ο μεγάλος έρωτας έτσι δεν είναι;
«Ναι. Ήμουν έντεκα ετών όταν μου είπε “μικρή, όταν θα φτάσεις στον ώμο μου θα σε κάνω γυναίκα μου”. Και έτσι και έγινε».
// Συνεργαστήκατε και με τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Μάνο Χατζιδάκι… Μεγάλη η τύχη;
«Ήταν δυο σταθμοί στη ζωή μου πολύ μεγάλοι. Αγάπησα και τον Μίκη και τον Μάνο. Ήταν δικοί μου άνθρωποι. Ειδικά με τον Μίκη δεθήκαμε πάρα πολύ. Η “Απαγωγή” του Μίκη μου χάρισε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Αθηνών. Το πόσο χαίρομαι που τον βλέπω ακόμη αγωνιστή δεν λέγεται. Για μένα καλλιτεχνικά ο Μίκης είναι ανυπέρβλητος. Μου έδωσε μεγάλες ευκαιρίες, μου έκανε τεράστια τιμή».
// Από πού να αρχίσω να απαριθμώ τραγούδια… «Περασμένες μου αγάπες», «Απότομα»,
«Ηλιοβασιλέματα», «Αφού το θες», «Εσύ είσαι η αιτία που υποφέρω», «Πού θα πας», «Δεν θέλω πια»… Είναι τρομερό, αλλά με αυτά τα τραγούδια διασκεδάζει ακόμη ο κόσμος. Το ένιωσα τώρα στους αποκριάτικους χορούς…
«Χαίρομαι που το ακούω, ότι τα νιάτα γλεντάνε με τη Μαίρη Λίντα. Και χαίρομαι που οι νέοι καλλιτέχνες τα φέρνουν ξανά στο προσκήνιο και τα τραγουδούν. Τι άλλο να ευχηθώ σ’ αυτήν τη ζωή;».
// Τότε γράφτηκαν αυτά τα ωραία τραγούδια που κοσμούν το ελληνικό πεντάγραμμο και τώρα έχουμε τέτοια ένδεια;
«Γιατί η εποχή φτιάχνει τα τραγούδια, τους καλλιτέχνες και τις μουσικές. Η κάθε εποχή έχει τη δική της ροή. Εγώ είμαι πανευτυχής που έζησα σ’ αυτήν την εποχή. Ήταν όλα πιο αθώα. Τώρα δεν είναι».
// Τι σας έχει μείνει από τα παιδικά και νεανικά σας χρόνια;
«Πέρασα πολύ φτωχικά χρόνια, αλλά στην πορεία δούλεψα πάρα πολύ. Τίποτα δεν μου χαρίστηκε. Σκεφτείτε ότι κοιμόμουν δυο ώρες το 24ωρο. Δεν υπερβάλλω. Το βράδυ στις 6 ήμασταν στο θέατρο. Με δυο παραστάσεις, παίζαμε όλη την εβδομάδα και Δευτέρες. Μετά φεύγαμε και πηγαίναμε σε κέντρο. Στη “Σπηλιά του Παρασκευά”, στου “Παπαχειμώνα”, στα “Ηλιοβασιλέματα”, στη “Νεράιδα”, στον “Μοστρό”, στο “Πλακιώτικο Σαλόνι”. Τελειώναμε στις πέντε. Κοιμόμασταν δυο ώρες και σηκωνόμασταν στις 8 το πρωί για να πάμε στην Κολούμπια για να γραμμοφωνίσουμε τραγούδια. Και όταν δεν είχαμε να πάμε στην Κολούμπια για δίσκο, πηγαίναμε στα κινηματογραφικά στούντιο για ταινίες. Αυτά δεν γίνονταν εκ θαύματος, αλλά μόνο με πολλή δουλειά. Πήγαινα σπίτι πτώμα, να κάνω ένα μπάνιο, να ντυθώ και πάλι από την αρχή. Ακόμη και στα κέντρα, στις πίστες δουλεύαμε επτά μέρες την εβδομάδα. Όχι τώρα που δουλεύουν δυο μέρες…».
// Πώς έφτασαν τα κέντρα να δουλεύουν δυο μέρες; Ο Μάκης Χριστοδουλόπουλος σε μια συνέντευξή του είπε ότι η νύχτα πέθανε. Πολλοί λένε ότι φταίνε και οι φίρμες που ζητάνε πολλά λεφτά από τους επιχειρηματίες. Εσείς πολλά λεφτά είδατε στη ζωή σας;
«Όχι, δεν πήραμε ποτέ τέτοια κασέ που ακούω τώρα, 12.000 ευρώ νυχτοκάματο. Για το Θεό! Όμως δεν παραπονούμαι. Πληρωνόμασταν καλά αλλά και ξοδεύαμε και πολλά, γιατί έπρεπε να ντυθούμε όμορφα πάνω στην πίστα».
// Από την τηλεόραση γιατί απέχετε;
«Η αλήθεια είναι ότι με καλούν, αλλά εγώ αποφεύγω τις πολλές εμφανίσεις. Νομίζω όλα με μέτρο είναι καλύτερα. Το να είσαι κάθε μέρα στην τηλεόραση δεν κερδίζεις, χάνεις. Απομυθοποιείσαι».
// Η κρίση έκοψε τα φεστιβάλ. Πλέον δεν υπάρχουν φεστιβάλ τραγουδιού…
«Κρίμα. Στον παλιό Ιππόδρομο εκεί γινόταν το Φεστιβάλ Τραγουδιού. Στην “Αθηναία”. Εκεί πήρα το πρώτο βραβείο με το “Αθήνα, κόρη του ουρανού” του Χατζηαποστόλου. Και είχε τρελαθεί ο Χατζιδάκις και η Μούσχουρη γιατί συνήθως σάρωναν. Έγινε η έκπληξη. Πληροφορήθηκα ότι σταμάτησε το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης. Γιατί; Για μένα θα έπρεπε να υπήρχε φεστιβάλ. Έτσι γνωρίζουμε νέους καλλιτέχνες. Εγώ θα έλεγα στον υπουργό Πολιτισμού να το συνεχίσει».
// Η Ελλάδα μόνο πολιτισμό πουλάει και ήλιο…
«Μακάρι να το καταλάβουν κάποτε. Η Ελλάδα έχει να πουλήσει μουσική, τραγούδι, ακρογιαλιές και ήλιο. Αυτή είναι η Ελλάδα. Αν τα διαφημίσουμε αυτά, θα έρθει ο τουρίστας και θα αφήσει τα λεφτά του. Τόπος διακοπών είμαστε. Αλλά δυστυχώς κάποιοι κύριοι μάς λένε ότι οι Έλληνες τραγουδιστές δεν δίνουν συναυλίες αλλά κάνουν πανηγυράκια. Πανηγυράκια μπορεί να γίνονται στο χωριό τους, αλλά στην Αθήνα γίνονται πολύ ωραίες συναυλίες και ο κόσμος πηγαίνει και περνά βραδιές υπέροχες».
// Χρυσούς δίσκους έχετε κρεμασμένους στο σπίτι σας;
«Θα σου πω κάτι τρελό. Εμείς τότε δεν είχαμε αυτό που λένε χρυσοί και πλατινένιοι δίσκοι. Τώρα πουλάνε 5.000 δίσκους και τους κάνουν χρυσούς. Τα “Ηλιοβασιλέματα” βγήκαν σε 400.000 αντίτυπα. Θα έπρεπε να είχαν γίνει δηλαδή τι; Μαλαματένια; Σε πόσους χρυσούς και πλατινένιους αντιστοιχούν; (γέλια)».
// Παίξατε σε αξέχαστες ταινίες όπως «Λαός και Κολωνάκι», «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης», «Ο ατσίδας», «Τύφλα να ‘χει ο Μάρλον Μπράντο», «Φτωχαδάκια και λεφτάδες», «Ο Δήμος από τα Τρίκαλα», «Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης»… Η «χρυσή» δεκαετία του ελληνικού κινηματογράφου. Συνεργασίες με ηθοποιούς όπως Ηλιόπουλος, Βέγγος, Χατζηχρήστος, Σταυρίδης, Φωτόπουλος… Τι ήταν αυτοί οι κωμικοί;
«Λυπάμαι που θα το πω, αλλά δεν θα ξαναβγούν τέτοιοι άνθρωποι και τέτοιοι ηθοποιοί. Ε, πώς να το κάνουμε; Δεν μπορώ να γελάσω σήμερα με τη βωμολοχία. Δεν μου κάνει αίσθηση. Ο Χατζηχρήστος να είναι καλά εκεί που βρίσκεται, ήταν φιλαράκι καλό και πέθανε στην ψάθα. Τα έδωσε όλα στο θέατρο. Πραγματικά μποέμ άνθρωπος. Για τον Χιώτη αδερφός. Ο Ηλιόπουλος ο πιο κομψός κύριος που έχω γνωρίσει. Μιλάμε για φινέτσα. Σπουδαίος ηθοποιός. Η μεγάλη μου αγάπη ήταν και είναι ο Θανάσης Βέγγος. Ο αεικίνητος Έλληνας. Ο καλός άνθρωπος, ο κατατρεγμένος. Πάντα έτρεχε, πάντα γελούσε. Μια καλοσύνη τι να σου πω… Με τον Νίκο Σταυρίδη δουλέψαμε πάρα πολύ στο θέατρο. Τον πείραζε πολύ ο Χιώτης, τον πείραζε και αυτός. Ο Μίμης Φωτόπουλος, από την άλλη, ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, τον έζησα στις ταινίες…».
// Στα κέντρα ερχόταν και ο Ωνάσης να σας ακούσει…
«Πάντα. Με την Κάλλας… Η Κάλλας με έλεγε αηδόνι. Ποια; Η Κάλλας; Όταν είχαν έρθει με τον Ρενιέ και την Γκρέις Κέλι στη “Σπηλιά” είχε γίνει χαμός… Η Μελίνα Μερκούρη, ο Τόνι Πέρκινς είχαν έρθει αρκετές φορές να διασκεδάσουν. Ο Γιώργος Παπανδρέου, ο παππούς του Γιώργου, ερχόταν στου “Παπαχειμώνα” στο πρώτο τραπέζι και μου έλεγε “αηδόνι μου, ξέρεις ποιο θέλω”… Και χωρίς μικρόφωνο του έλεγα το “Γκαρσόνι”. Αυτό άρεσε και στην Κάλλας, όταν ερχόταν να μ’ ακούσει στη “Σπηλιά”. Και μου έλεγε “Μαίρη, χωρίς μικρόφωνο”. Και της έλεγα “Κυρία Κάλλας, τι μου ζητάτε, εσείς;” και μου απαντούσε “Μη με λες Κάλλας, Μαρία με λένε”. Η μεγαλύτερη ντίβα του αιώνα μας. Έζησα ωραίες εποχές και γνώρισα πολύ ωραίο κόσμο».
// Είστε ευχαριστημένη από τη ζωή σας; Σας λείπει κάτι;
«Θα ήθελα να ζούσε ο Χιώτης. Έστω σε μια γωνιά να υπήρχε αυτός ο άνθρωπος. Ο μεγαλύτερός μου έρωτας. Και μεγάλο λάθος μου που χωρίσαμε, αλλά έτσι είναι η ζωή. Τον Χιώτη τον γνώρισα στο «Πίγκαλς». Σ’ ένα ρεστοράν πολυτελείας, στην Πατησίων. Εκεί ο Χιώτης ήταν μαέστρος και ο Μητσάκης μπουζούκι. Με φώναξαν να κάνω νουμεράκι και εκεί τον είδα για πρώτη φορά… Το έχω βγάλει το συμπέρασμα. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι το δυσκολότερο κεφάλαιο στη ζωή».
// Ζούμε σε δύσκολες εποχές και οικονομικά;
«Σαν σε κατοχή. Τρώμε μεγάλη καταπίεση απέξω. Ο κόσμος δεν έχει να ζήσει. Το βλέπω γύρω μου. Ο κόσμος ζητάει δανεικά, αλλιώς δεν έχει να πληρώσει το νοίκι. Άνεργοι παντού. Τα νέα παιδιά τι όνειρα να κάνουν; Όταν η ζωή δεν πάει μπροστά, όταν κάποιοι σε σταματάνε, τι κάνεις; Να μου το θυμηθείς, ο Μίκης θα μας σηκώσει από την καρέκλα. Θα κάνει την επανάστασή του ο Θεοδωράκης. Παγκόσμια υπάρχει μια αναταραχή. Δεν είμαστε οι μόνοι. Οπότε κάτι θα ξεσπάσει και σ’ εμάς γιατί δυστυχώς σκεπάζονται σκάνδαλα. Πάντως, εγώ βάζω το εισιτήριο 20 ευρώ στο κέντρο και δεν χρειάζεται να πιει κάτι κάποιος στο τραπέζι. Θέλω να ‘ρθει ο λαός να ακούσει».
// Την Αθήνα πώς τη βλέπετε;
«Αλλάζει. Πολλούς μετανάστες. Δεν έχω τίποτα με τους ανθρώπους, έφυγαν κυνηγημένοι από τις πατρίδες τους για να βρουν ένα κομμάτι ψωμί. Θα το βρουν όμως στην Ελλάδα;».
// Πάμε στη Eurovision με ζεϊμπεκιά. Σας αρέσει;
«Να σας πω την αλήθεια; Μ’ αρέσει. Το βρήκα πολύ έξυπνο. Απλά εγώ θα ήθελα ένα λεβέντη άνδρα να χορέψει ζεϊμπέκικο, να δουν οι Ευρωπαίοι πώς αυτοσχεδιάζουν οι Έλληνες με δυο στροφές, το συναίσθημά τους. Ελπίζω να το κάνουν και να μη μείνουν στα ακροβατικά. Αφού πας με ζεϊμπέκικο κάν’ το να φανεί. Να δουν οι Ευρωπαίοι πώς χορεύουμε στην Ελλάδα. Να μας καμαρώσουν… Όπως τότε με το συρτάκι του Ζορμπά».
// Πιστεύετε στον Θεό;
«Έμεινε κάτι άλλο για να πιστέψουμε; Αυτή είναι η δύναμή μου».
// Θα βγάλετε κάποιο άλλο cd;
«Έβγαλα ένα cd με τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη. Ωραία δουλειά. Υπάρχουν ωραίες φωνές σήμερα γυναικείες, ας ανατρέξουν στα παλιά τραγούδια. Απλά τις βλέπουμε με το μαγιό στη σκηνή και δεν τις εκτιμούμε. Έχουν φωνή, αλλά η εποχή είναι της εικόνας».
// Τι χρειάζεται ένας τραγουδιστής για να έχει διάρκεια;
«Να προσέχει τα βήματά του, να σέβεται τον κόσμο που πάει για να τον ακούσει και να είναι ταπεινός. Γιατί υπάρχει άνοδος και κάθοδος στη δουλειά μας. Και αν μπορείς να βοηθάς και τους άλλους… Εγώ έτσι είμαι ευτυχισμένη στη ζωή. Και δέχομαι με υπομονή ό,τι και να μου φέρει. Δεν μπορείς να κάνεις κι αλλιώς…».