ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΕΙΣ ΤΩΡΑ, ΣΚΛΗΡΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΣΤΙΣ 25 ΜΑΡΤΙΟΥ

Αδιευκρίνιστο παραμένει, την ίδια ώρα, αν η δημιουργία του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας το 2013 θα συνδεθεί με την καθιέρωση διαδικασιών ελεγχόμενης χρεοκοπίας των αφερέγγυων χωρών της Ευρωζώνης. Η διαβούλευση των ηγετών της Ευρωζώνης είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός πολιτικού θρίλερ, με μεγάλες εντάσεις: Αρχικά, γύρω στις 10 το βράδυ της Παρασκευής, έγινε γνωστό ότι κατέληξαν σε συμβιβασμό επί των γερμανικών προτάσεων για «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας», που «νερώθηκαν» υπό το γενικό τίτλο «Σύμφωνο για το Ευρώ». Μέχρι τις 3 χθες τα ξημερώματα οι διαβουλεύσεις συνεχίσθηκαν και ανακοινώθηκε από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ο συμβιβασμός και για το σκέλος των χρηματοδοτικών διευκολύνσεων που θα προσφερθούν στις αδύναμες οικονομίες της Ευρωζώνης.

«Καλός» και

«κακός» μαθητής

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι για την Ελλάδα και την Ιρλανδία η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωζώνης και προσωπικά η Άνγκελα Μέρκελ επιφύλαξαν εντελώς διαφορετική μεταχείριση:

Ο Γ. Παπανδρέου έφυγε από τη Σύνοδο μʼ ένα «πακέτο» χρηματοδοτικών διευκολύνσεων, που περιλαμβάνει επιμήκυνση του χρόνου εξυπηρέτησης του δανείου των 110 δισ. ευρώ στα 7,5 χρόνια και μείωση του επιτοκίου κατά 1%, δηλαδή περίπου σε 4%.

Αντίθετα, ο ιρλανδός πρωθυπουργός Έντα Κένι έφυγε με άδεια χέρια. Το αίτημά του για μείωση του επιτοκίου του ιρλανδικού δανείου προσέκρουσε σε σθεναρή άρνηση της Άνγκελα Μέρκελ. Αρχικά ζητήθηκε από τον ιρλανδό πρωθυπουργό σε αντάλλαγμα, σʼ αυτήν τη διαδικασία «δούναι και λαβείν», όπως την είχε περιγράψει νωρίτερα η γερμανίδα καγκελάριος, να αποδεχθεί η Ιρλανδία την κατάργηση του προνομιακού φορολογικού συντελεστή που εφαρμόζει στα εταιρικά κέρδη και αποτελεί στοιχείο-κλειδί για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της. Στην έντονη συζήτηση που ακολούθησε, ο Κένι αρνήθηκε και δέχθηκε φραστική επίθεση από τον Νικολά Σαρκοζί, σύμφωνα με πληροφορίες που μετέδωσαν διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία. Μετά την επίμονη άρνηση, η Μέρκελ ζήτησε από τον ιρλανδό πρωθυπουργό να παρουσιάσει ένα ακόμη αυστηρότερο πρόγραμμα λιτότητας, προκειμένου να μειωθεί το επιτόκιο. Ούτε αυτό δέχθηκε ο Κένι, προτιμώντας να φύγει με άδεια χέρια από τη Σύνοδο.

Η διακριτική μεταχείριση του «καλού μαθητή» έλληνα πρωθυπουργού σε σχέση με τον «κακό μαθητή» ιρλανδό ομόλογό του γεννά πολλά ερωτήματα για το περιεχόμενο των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει ο Γ. Παπανδρέου έναντι των ευρωπαίων ηγετών, οι οποίες δεν ανακοινώθηκαν χθες, αλλά θα πρέπει να παρουσιασθούν και να εγκριθούν στη Σύνοδο της 25ης Μαρτίου, οπότε και θα ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο αρχικό σχέδιο συμπερασμάτων της χθεσινής Συνόδου, το οποίο μπλόκαρε ο πρωθυπουργός, είχαν ενσωματωθεί ειδικές δεσμεύσεις που θα αναλάμβανε η ελληνική κυβέρνηση για τη νομοθετική κατοχύρωση της απαγόρευσης δημιουργίας ελλειμμάτων («φρένο χρέους» γερμανικού τύπου) και την εκποίηση δημόσιας περιουσίας, με στόχο την είσπραξη 50 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2015. Όπως ανακοίνωσε ο Βαν Ρομπέι, συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της Συνόδου, όλοι οι ηγέτες συμφώνησαν να παρουσιάσουν στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής τις δεσμεύσεις που θα αναλάβουν για την οικονομική πολιτική του επόμενου 12μήνου, στο πλαίσιο του «Συμφώνου για το Ευρώ». Τότε θα φανεί πραγματικά ποιες ήταν οι «αντιπαροχές» του κ. Παπανδρέου προς την Άνγκελα Μέρκελ, που επέτρεψαν να αποσπάσει την επιμήκυνση και τη μείωση επιτοκίου. Τον Μάιο, εξάλλου, η κυβέρνηση είναι ήδη δεσμευμένη να περάσει από τη Βουλή το αναλυτικό πρόγραμμα λιτότητας και εκποίησης δημόσιας περιουσίας που θα πρέπει να εφαρμόσει μέχρι το τέλος του 2015, με τον εξωπραγματικό στόχο της εξοικονόμησης τουλάχιστον 22 δισ. ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται τα φετινά μέτρα.

Οι «παραχωρήσεις»

της Μέρκελ

Σε σχέση με τους μηχανισμούς στήριξης, τον προσωρινό και τον μόνιμο, που θα τεθεί σε ισχύ από το 2013, η Άνγκελα Μέρκελ έκανε λίγο πίσω, χωρίς όμως στην ουσία να προχωρήσει σε σημαντικές παραχωρήσεις. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Οικονομικής Σταθερότητας θα «προικισθεί» με νέες κρατικές εγγυήσεις από τη Γερμανία και τις άλλες χώρες με υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση, ώστε να μπορεί να δανείζει 440 δισ. ευρώ, δηλαδή να εξαντλεί το όριο χρηματοδοτήσεων που μπορεί να προσφέρει (σήμερα μπορεί να δώσει μέχρι 250 δισ. ευρώ). Ο μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα έχει στη διάθεσή του 500 δισ. ευρώ από το καλοκαίρι του 2013. Τόσο ο προσωρινός όσο και ο μόνιμος μηχανισμός θα δανείζουν χώρες με προβλήματα με αυστηρούς όρους, αλλά και με χαμηλά επιτόκια, ίσα με αυτά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ο προσωρινός μηχανισμός θα έχει μια πρόσθετη «ευελιξία», όχι όμως αυτήν ακριβώς που θα επιθυμούσε η Ελλάδα, δηλαδή να μπορεί να προχωρεί σε αγορές ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά. Επίσης με αυστηρούς όρους, όπως τόνισε ο Βαν Ρομπέι, θα μπορεί να αποκτά ομόλογα χωρών από την πρωτογενή αγορά, δηλαδή από τις δημοπρασίες που διενεργούν τα κράτη για να διαθέτουν νέα ομόλογα στην αγορά. Αυτή η δυνατότητα «φωτογραφίζει» την Ελλάδα, αλλά και την Πορτογαλία, που έχει πρόβλημα να διαθέσει ομόλογα με «ανεκτά» επιτόκια αυτήν την περίοδο. Για την Ελλάδα, αυτή η δυνατότητα μπορεί να ενεργοποιηθεί το 2012, όταν η χώρα θα είναι υποχρεωμένη από το Μνημόνιο να χρηματοδοτήσει ένα μεγάλο μέρος των δανειακών της αναγκών από την αγορά. Αν δεν μπορεί να το κάνει, κάτι που θεωρείται βέβαιο από τους αναλυτές, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός θα απορροφήσει τα νέα ομόλογα, αφού πρώτα όμως η κυβέρνηση αναλάβει και νέες δεσμεύσεις για την οικονομική πολιτική.

Στο βάθος

αναδιάρθρωση χρέους;

Όλες αυτές οι διευκολύνσεις ίσως να προκαλέσουν μια ευφορία από τη Δευτέρα στις αγορές για την Ελλάδα και μια υποχώρηση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων και των spread δανεισμού, αλλά δεν απαντούν στο βασικό πρόβλημα της χώρας: Το σκληρό πρόγραμμα λιτότητας και η ύφεση που προκαλεί, σε συνδυασμό με το χρέος, που δεν πρόκειται να μειωθεί με αυτές τις μεθόδους παροχής ρευστότητας, διατηρούν στο προσκήνιο την αμφιβολία για το αν η χώρα θα μπορέσει να αποφύγει την αναδιάρθρωση χρέους.

Το πιθανότερο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της πλειονότητας των διεθνών αναλυτών, είναι ότι η Ελλάδα θα χρειασθεί νέα στήριξη από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας όταν θα λήξει το Μνημόνιο, το 2013, καθώς τα υψηλά επίπεδα του χρέους της θα διατηρούν τον αποκλεισμό της από την αγορά. Σʼ αυτό το κρίσιμο για την Ελλάδα θέμα, οι αποφάσεις της χθεσινής Συνόδου Κορυφής δεν δίνουν πλήρη απάντηση: Δεν είναι σαφές αν θα εφαρμοσθεί η αρχική γερμανική πρόταση, που έχει υιοθετηθεί στα τέλη του 2010 από τους ευρωπαίους ηγέτες, σύμφωνα με την οποία κάθε χώρα που θα ζητά στήριξη από τον μόνιμο μηχανισμό θα υποβάλλεται πρώτα σε αυστηρό τεστ φερεγγυότητας, για να διαπιστώνεται αν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της.

Αυτό το τεστ η Ελλάδα θα είναι απίθανο να το περάσει επιτυχώς, έχοντας να αντιμετωπίσει ένα χρέος που θα ξεπερνά το 150% του ΑΕΠ.

Σʼ αυτήν την περίπτωση, η γερμανική πρόταση προβλέπει αναδιάρθρωση του χρέους με «κούρεμα» των ιδιωτών πιστωτών, πριν δοθεί το νέο δάνειο από τον μόνιμο μηχανισμό. Στις 25 Μαρτίου θα ξέρουμε αν αυτό τελικά θα συμφωνηθεί.

Ουσιαστικά, δηλαδή, οι χρηματοδοτικές διευκολύνσεις, με τις οποίες το πρόβλημα του ελληνικού χρέους επιχειρείται να αντιμετωπισθεί με την προσθήκη ακόμη μεγαλύτερου χρέους προς τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στήριξης, δεν απαντούν στο βασικό πρόβλημα βιώσιμης εξυπηρέτησης του χρέους που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και αφήνουν προς το παρόν ανοικτό το «παράθυρο» για αναδιάρθρωση (ελεγχόμενη χρεοκοπία).