Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΥΚΛΩΜΕΝΗ ΑΠΟ ΕΣΤΙΕΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

Η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει σήμερα έντονες οικονομικές ανισορροπίες, που δημιουργούν κινδύνους για μια οικονομική κρίση εντονότερη και μεγαλύτερης διάρκειας. Ας προσπαθήσουμε σήμερα να προσεγγίσουμε αυτούς τους κινδύνους, μήπως και οι πολιτικοί μας συνετιστούν και θελήσουν να λάβουν μέτρα εξουδετέρωσης των κινδύνων αυτών. Ο πρώτος κίνδυνος είναι η υπερχρέωση των κρατών, των τραπεζών και των νοικοκυριών. Ειδικά η υπερχρέωση των κρατών αποτελεί σήμερα παγκόσμιο πρόβλημα. Και τούτο γιατί τα κράτη είναι υποχρεωμένα να απομυζούν όλους τους διαθέσιμους χρηματικούς πόρους της οικονομίας για να καταφέρουν να εξυπηρετήσουν τον υπέρογκο δανεισμό τους.

Aυτή η δημοσιονομική συμπεριφορά των κρατών είναι επόμενο να προκαλεί αναπτυξιακή υστέρηση σε όλα τα κράτη, ύφεση, πληθωρισμό και μείωση του βιοτικού επιπέδου των λαών. Τη βδομάδα που μας πέρασε ο επικεφαλής του ΔΝΤ κ. Ντομινίκ Στρος Καν προειδοποίησε την ηγεσία των ΗΠΑ ότι θα πρέπει από τώρα να αρχίσει τις προσπάθειες περιορισμού του υπέρογκου δημόσιου χρέους που έχουν οι ΗΠΑ.

Και τούτο γιατί η υπερχρέωση της μεγαλύτερης παγκόσμιας οικονομίας και η τυχόν κατάρρευσή της θα προκαλέσουν «έμφραγμα» στην ομαλή εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας. Η ανισορροπία στην περίπτωση της υπερχρέωσης έγκειται στο γεγονός ότι όλες οι δυτικές οικονομίες είναι υπερχρεωμένες, οι οικονομίες οι ασιατικές παρουσιάζουν σημαντικά συναλλαγματικά αποθέματα, ενώ οι οικονομίες της Αφρικής είναι σε κατάσταση απόγνωσης, ανίκανες ακόμη και να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες του πληθυσμού τους, όπως π.χ. τροφής, πόσιμου ύδατος, ένδυσης, στέγης και υγειονομικής περίθαλψης. Έτσι, οι δυτικοί πληθυσμοί αντιμετωπίζουν μια βάναυση λιτότητα. Οι ασιατικοί πληθυσμοί ζουν με την ελπίδα κάποιας μελλοντικής βελτίωσης του βιοτικού τους επιπέδου λόγω των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης που παρουσιάζουν οι χώρες τους, ενώ οι πληθυσμοί της Αφρικής δεν έχουν καμιά ελπίδα βελτίωσης, γι’ αυτό και αποτελούν τον υπ’ αριθμόν 1 παράγοντα εξέγερσης. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι από το Μαρόκο μέχρι την Αίγυπτο έχουμε τις ημέρες αυτές ένα ντόμινο εξεγέρσεων ενάντια στις ηγεσίες των αφρικανικών χωρών, που κοίταξαν μόνο να ικανοποιήσουν τη «λαιμαργία» τους και αδιαφόρησαν για τις ανάγκες των λαών τους. Αυτή η αναταραχή θα επιδεινώσει το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης στα ευρωπαϊκά κράτη, και αυτό με τη σειρά του θα προκαλέσει αύξηση της ανεργίας, έξαρση της εγκληματικότητας και κινδύνους μετάδοσης ασθενειών στους λαούς της Ευρώπης. Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί το οικονομικό σύστημα δεν είναι δυνατόν οι κίνδυνοι αυτοί να εκλείψουν αν δεν καταφέρει η πολιτική ηγεσία να τιθασεύσει τις οικονομικές ανισορροπίες που καταδυναστεύουν σήμερα την παγκόσμια οικονομία.
Ένας δεύτερος κίνδυνος είναι η επισιτιστική κρίση, που άρχισε να διαφαίνεται και να απειλεί όχι μόνο τις χώρες του Τρίτου Κόσμου αλλά και τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Η στέρηση τροφής και ο υποσιτισμός στις χώρες του Τρίτου Κόσμου είναι παλαιό και μόνιμο καθεστώς και δυστυχώς οι πλούσιες και τάχα πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης και της αμερικανικής ηπείρου δεν κατάφεραν μέχρι τώρα να αντιμετωπίσουν με επιτυχία αυτό το φαινόμενο, που μαστίζει τα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα του πλανήτη. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναδημοσιεύσω ένα σχετικό σχόλιο που παρουσιάσαμε στη στήλη μας «Διεθνές Οικονομικό Βαρόμετρο» της περασμένης Κυριακής. Γράψαμε λοιπόν στο σχόλιό μας της περασμένης Κυριακής:
«Η Υπηρεσία Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) προειδοποιεί ότι ο κόσμος θα αντιμετωπίσει σύντομα μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση εξαιτίας της αύξησης των τιμών των τροφίμων. Η συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα της παραγωγής (γεωργία – κτηνοτροφία), σε συνδυασμό με την αύξηση της ζήτησης γεωργικών προϊόντων (αυτούσιων ή μεταποιημένων), δημιούργησε αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης, γεγονός που προκάλεσε την αύξηση των τιμών. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του FAO, ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων στις 31-1-2009 βρισκόταν στις 143,6 μονάδες και στις 31-1-2011 διαμορφώθηκε στις 230,8 μονάδες. Δηλαδή σε διάστημα δύο ετών οι τιμές των τροφίμων σημείωσαν αύξηση πάνω από 60%! Με τη σημερινή οικονομική συγκυρία η αύξηση αυτή προκαλεί έντονο προβληματισμό. Έτσι ο FAO και η γαλλική κυβέρνηση την περασμένη εβδομάδα με ανακοινώσεις τους κατηγόρησαν τους κερδοσκόπους ότι εκμεταλλεύονται τις ανώμαλες συνθήκες που επικρατούν γενικά στις αγορές και προκάλεσαν τις υπερβολικές αυξήσεις των τιμών των τροφίμων. Η διαπίστωση αυτή είναι όμως εν μέρει σωστή. Είναι γνωστό άλλωστε ότι σε όλες τις αγορές κυριαρχεί η κερδοσκοπία, με την ανοχή των κυβερνήσεων φυσικά. Και ο πλούτος των εθνών διαμοιράζεται μεταξύ κερδοσκόπων και πολιτικών. Διαφορετικά δεν είναι δυνατόν να δικαιολογηθεί η λατρεία των πολιτικών στο μοντέλο της ελεύθερης (ασύδοτης) αγοράς. Κάτι ξέρουν να μας πουν ο Μουμπάρακ και ο εκδιωχθείς τέως Πρόεδρος της Τυνησίας, καθώς και απειράριθμοι άλλοι λαίμαργοι πολιτικοί διαφόρων κρατών.»
Τρίτη εστία κινδύνων που είναι αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, και ειδικά της παγκοσμιοποιημένης νεοφιλελεύθερης αγοράς, είναι η ασυδοσία που έχουν εξασφαλίσει οι κερδοσκόποι σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τους. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σημερινή οικονομική κρίση ξεκίνησε από τα κερδοσκοπικά παιχνίδια της αμερικανικής χρηματοπιστωτικής αγοράς. Και δυστυχώς οι πολιτικοί μέχρι τώρα τουλάχιστον δεν μπόρεσαν, ή δεν θέλησαν, να θέσουν υπό έλεγχο τις δραστηριότητες των κερδοσκόπων. Η ελεύθερη-ασύδοτη αγορά χωρίς φραγμό ροκανίζει τα εισοδήματα του εργαζόμενου λαού (στον τομέα του εμπορίου φυσικά) και οι κυβερνήσεις δημιουργούν γενικά ευκαιρίες κερδοσκοπίας στους μεγάλους επενδυτές.
Η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς δεν είναι μόνον ότι τροφοδοτεί την κερδοσκοπία, το χειρότερο είναι ότι έχει προκαλέσει τη συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια ορισμένων μόνο μεγιστάνων, που κυριαρχούν στην πολιτική και στην οικονομική ζωή με τη δύναμη του πλούτου και της διαπλοκής.
Η κερδοσκοπία και η διαπλοκή γιγαντώθηκαν όταν η παγκοσμιοποιημένη οικονομία εφηύρε και επέβαλε το μοντέλο της ελεύθερης και ασύδοτης αγοράς. Έτσι δημιουργήθηκε μια ανισορροπία μεταξύ των καταναλωτών και της δίδυμης συμμαχίας αγορών και εξουσίας.
Σήμερα η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται δέσμια ανισορροπιών που επιβραδύνουν την έξοδό της από την κρίση. Αρκεί να σκεφτούμε ότι η εξέγερση των λαών της Μεσογείου (στις ακτές της Αφρικής) και των πετρελαιοπαραγωγών χωρών προήλθε από την καταλήστευση των ηγετών των χωρών αυτών, σε συνεργασία με το πολυεθνικό κεφάλαιο, που χωρίς ενδοιασμούς ασκεί ληστρική συμπεριφορά. Και υπενθυμίζουμε ότι οι συνεχείς αυξήσεις της τιμής του πετρελαίου, που τόσο επηρεάζουν και τροχοπεδούν την ανάπτυξη και την έξοδο της παγκόσμιας οικονομίας από την κρίση, βασικά οφείλονται στη ρευστή κατάσταση και στην ανώμαλη εξέλιξη στις χώρες της Μ. Ανατολής, που τυχαίνει να είναι και οι σοβαρότεροι προμηθευτές πετρελαίου στις χώρες που στερούνται ενέργειας.
Και ακόμη θα πρέπει να προσθέσουμε ότι οι υπαίτιοι της σημερινής οικονομικής κρίσης, «τα χρυσά παιδιά» των τραπεζών και γενικά του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όχι μόνο δεν υπέστησαν καμία κύρωση για τα όσα δεινά επισώρευσαν, αλλά συνεχίζουν να αμείβονται πλουσιοπάροχα. Και έτσι ολοκληρώνουν το καταστρεπτικό για την οικονομία έργο τους. Και τελικά τον λογαριασμό τον πληρώνουν οι φορολογούμενοι. Και με τις κρατικές επιχορηγήσεις στο τραπεζικό σύστημα το δημόσιο χρέος των κρατών συνεχώς αυξάνεται. Κι όμως οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν, αν ήθελαν, να περιορίσουν δραστικά τη δραστηριότητα των κερδοσκόπων-επενδυτών. Οι κυβερνήτες περιορίζονται σε φραστικές κυρίως καταδίκες, για λόγους επικοινωνιακούς. Και ο μόνος ίσως που φαίνεται ειλικρινά να πιστεύει ότι πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο η κερδοσκοπία των αγορών είναι ο Πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί. Οι υπόλοιποι ηγέτες των κρατών δεν φαίνονται διατεθειμένοι να υιοθετήσουν αποτελεσματικά μέτρα ώστε αυτές οι ανισορροπίες και οι αδυναμίες που παρουσιάζει σήμερα η παγκόσμια οικονομία να περιοριστούν. Και κυρίως δεν φαίνεται στον ορίζοντα καμία δέσμη μέτρων για τη χαλιναγώγηση της κερδοσκοπίας, που χωρίς χαλινό αναπτύσσεται στη χρηματοπιστωτική αγορά και όχι μόνο.
Είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι σήμερα η παγκόσμια οικονομία έχει κυκλωθεί από σοβαρές ανισορροπίες, που έχουν δημιουργήσει πολλά και δύσκολα προβλήματα. Όλα αυτά τα προβλήματα, τα οποία εν ολίγοις θίξαμε στη σημερινή μας παρουσίαση, είναι που τροχοπεδούν την ανάκαμψη, αλλά αποτελούν και σοβαρές εστίες δημιουργίας οικονομικών κρίσεων στο εγγύτατο μέλλον. Και κάθε κρίση πρέπει να το ομολογήσουμε ότι ως τελικό αποτέλεσμα έχει το ροκάνισμα όλων των εισοδημάτων, και κυρίως του εισοδήματος της μισθωτής εργασίας.
Η πρόσφατη εμπειρία έδειξε ότι τις ζημίες που προκαλούν οι οικονομικές κρίσεις καλούνται να τις πληρώσουν τελικά οι λαοί, ενώ οι κερδοσκόποι και οι πολιτικοί, μαζί με τους μεγαλοτραπεζίτες, νέμονται τον πλούτο. Εάν δεν σπάσει αυτός ο δεσμός της διαπλοκής, σύντομα η ανθρωπότητα θα γνωρίσει σοβαρές και αλλεπάλληλες οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις.