Βαρέα και ανθυγιεινά

Ο θεσμός των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων στην έκταση που εφαρμόσθηκε στην πατρίδα μας αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία. Γιατί μόνο στο Βέλγιο, τη Γερμανία και τη Γαλλία και μόνο οι υπογείως και σε βάθος μεγαλύτερο των 24 μ. απασχολούμενοι στα μεταλλωρυχεία και ανθρακωρυχεία εντάσσονται στον εν λόγω θεσμό και κανείς άλλος.

Όμως η σημαντική βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης των ελλήνων εργαζομένων από τη μια μεριά, που σημειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες και που εκφράζεται με την αλματώδη αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, και η δυσμενής εξέλιξη της σχέσης εργαζόμενων – συνταξιούχων από την άλλη, στην οποία οδήγησε η χωρίς αναλογιστική τεκμηρίωση πολιτική της πρόωρης συνταξιοδότησης τη δεκαετία του ’80, επιβάλλουν την αναθεώρηση της πολιτικής μας σχετικά με κάθε θεσμό που μειώνει τα όρια ηλικίας εξόδου από την εργασία.

Επίσης, με την εφαρμογή του θεσμού των βαρέων και ανθυγιεινών στα περισσότερα επαγγέλματα και χώρους δουλειάς αναδύθηκαν αδικίες, συνέπειες και στρεβλώσεις που θα έπρεπε στην πορεία να επανεξετασθούν και να εκλογικευθούν. Μια τέτοια ευκαιρία εξορθολογισμού του θεσμού μάς δίνεται τώρα που η κυβέρνηση έχει εκδηλώσει την πρόθεσή της για αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας. Κατά τη γνώμη μας, θα πρέπει η αναθεώρηση να αποκαταστήσει:

1. Αδέκαστη και επιστημονικά τεκμηριωμένη διαδικασία επιλογής των επαγγελμάτων που θα παραμείνουν ή θα ενταχθούν στον θεσμό.

Δεν αρκεί η καταμέτρηση των εργατικών ατυχημάτων ή των επαγγελματικών ασθενειών που εντοπίσθηκαν σε κάποιο συγκεκριμένο επάγγελμα. Απαιτείται να αξιολογηθούν και να προσδιορισθούν οι βλαπτικοί παράγοντες ή ουσίες που χρησιμοποιούνται από τους εργαζόμενους κατά την παραγωγική διαδικασία ή ενέχονται στο παραγόμενο προϊόν και επηρεάζουν βλαπτικά την υγεία των απασχολουμένων στο υπό κρίση επάγγελμα. Χρειάζεται δηλαδή απαραιτήτως επιδημιολογική έρευνα, προσδιορισμός του προσδόκιμου επιβίωσης κατʼ επάγγελμα, επιστημονική αξιολόγηση της νοσηρότητας των εργαζομένων και ιεράρχηση των κινδύνων που συνδέονται με την παθολογία της απασχόλησης.

Στέκομαι ιδιαίτερα στο σημείο αυτό της διαδικασίας επιλογής των επαγγελμάτων που θα πρέπει να ενταχθούν στα βαρέα και ανθυγιεινά, γιατί ο θεσμός έβλαψε σημαντικά την εθνική μας οικονομία με τις προσαυξημένες συντάξεις χωρίς επαρκή ανταπόδοση, την κοινωνική ασφάλιση λόγω πρωιμότερης αποχώρησης από την εργασία και την ανάπτυξη της χώρας (με αύξηση της ανεργίας) εξαιτίας της αύξησης του κόστους παραγωγής (ανθυγιεινό επίδομα 12-15%) και μείωση της ανταγωνιστικότητας.

2. Ανακαθορισμό των επιπλέον εισφορών –ύστερα από αναλογιστική μελέτη– που απαιτούνται για την πλήρη κάλυψη της επιβάρυνσης που προκαλεί στην κοινωνική ασφάλιση ο θεσμός. Πρόκειται για την άρση μιας αδικίας που προκαλείται σε βάρος των μη ενταγμένων στον θεσμό κοινωνικών ομάδων και την προστασία της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σημειώνουμε ότι η προκαλούμενη επιβάρυνση εξαρτάται από την ηλικία ένταξης στον θεσμό.

3. Διαφανή επιλογή για ένταξη στον θεσμό συγκεκριμένων επαγγελμάτων και όχι χώρων δουλειάς ή αντικειμένου εργασίας. Θα πρέπει δηλαδή να σταματήσει η συλλήβδην ένταξη στον θεσμό όλων των απασχολουμένων σε κάποιον χώρο (π.χ. νοσοκομείο, χημικές βιομηχανίες κ.λπ.) ή αντικείμενο (π.χ. δημοτική καθαριότητα, χαρτί κ.λπ.).

Θα μιλάμε δηλαδή για συγκεκριμένο επάγγελμα ή ειδικότητα ή εξειδίκευση και ποτέ για χώρο ή αντικείμενο.

4. Διαρκή ενθάρρυνση της εργοδοσίας για εξυγίανση των χώρων εργασίας και προστασία της υγείας των εργαζομένων.

Ο αείμνηστος Γεώργιος Γεννηματάς έλεγε: «Καθήκον και υποχρέωση μιας κυβέρνησης, και μάλιστα που θέλει να λέγεται σοσιαλιστική, είναι να σταματήσει τις επιδοτήσεις του θεσμού των βαρέων και ανθυγιεινών και να απαλείψει τις ανθυγιεινές συνθήκες δουλειάς από τον χώρο των εργαζομένων». Για τους παραπάνω λόγους, θα πρέπει η κάθε προσπάθεια εκείνων εκ των εργοδοτών που αποδεδειγμένα ενδιαφέρονται για την υγεία των απασχολούμενων στην επιχείρηση τους, να ανταμείβεται και να επιβραβεύεται.

5. Μην μπερδεύουμε τα βαρέα και ανθυγιεινά με την επικίνδυνη εργασία. Στην πρώτη περίπτωση ο βλαπτικός παράγων διαβιβρώσκει την υγεία με μια ήπια, καθημερινή, χρόνια δράση και επενέργεια. Και επειδή η βλάβη που προκαλείται στην υγεία των εργαζομένων εξαρτάται όχι μόνο από τη νοσογόνο δύναμη του ανθυγιεινού παράγοντα, αλλά και από τον χρόνο έκθεσης στη βλαπτική επίδραση, η Πολιτεία παρέχει το δικαίωμα της πρόωρης συνταξιοδότησης προτού δημιουργηθεί ανήκεστος βλάβη. Στη δεύτερη περίπτωση ο έντονα βλαπτικός και αρκετές φορές θανατηφόρος παράγων επενεργεί ξαφνικά, οξέως και με δριμύτατο τρόπο κατά της ζωής ή της ακεραιότητας του ανθρωπίνου σώματος. Το επικίνδυνο επάγγελμα, ως εκ τούτου, δεν εντάσσεται στον θεσμό.

6. Η παραχώρηση πλασματικών ετών σύνταξης –πλην της στρατιωτικής θητείας– συνιστά όνειδος για μια χρηστή Πολιτεία. Χωρίς ντροπή δίνει το δικαίωμα στον πολίτη να κλέψει την κοινωνική ασφάλιση και να δημιουργεί ανισότητες και κοινωνικές αδικίες.