ΤΕΛΟΣ ΕΠΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ

Ορίστε όμως που διαγράφεται τώρα μια άλλη δυναμική στρατηγικής αναδιαρθρώσεως στον αραβικό κόσμο, στους αντίποδες της αμερικανικής επεμβάσεως, με πρωταγωνιστές τους ίδιους τους αραβικούς λαούς, που ζητούν το τέλος του αυταρχισμού των αραβικών καθεστώτων, τη δημοκρατική πρόοδο και την ανάπτυξη. Ποια τελική έκβαση θα έχει το τεράστιο αυτό κίνημα που συγκλονίζει τον αραβικό κόσμο, από τη Βόρεια Αφρική έως την Υεμένη και την Ιορδανία και έχει επίκεντρο τη μεγαλύτερη και ηγέτιδα, κατά έναν τρόπο, χώρα του αραβικού κόσμου, την Αίγυπτο; Θα καταλήξει στην εγκαθίδρυση πραγματικών δημοκρατικών καθεστώτων, που θα δώσουν νέα ενέργεια και προοπτική στην αναπτυξιακή δυναμική, που τόση ανάγκη έχουν αυτές οι χώρες, ή θα φέρουν στο προσκήνιο ακραία ισλαμιστικά κινήματα, που θα γίνουν άλλοθι για την επιβολή ενός νέου αυταρχισμού με καινούργιο πρόσωπο;

Τα ερωτήματα αυτά είναι στη σκέψη όσων προβληματίζονται πάνω στα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στον αραβικό κόσμο, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο. Είναι προφανές ότι η τελική κατεύθυνση που θα πάρουν δεν θα επηρεάσει μόνο τη μοίρα των λαών των χωρών αυτών. Θα επηρεάσει επίσης καταλυτικά τη συνολική στρατηγική κατάσταση και τις ισορροπίες δυνάμεων στην περιοχή, με δεδομένους τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς και τα ανοικτά προβλήματα, με πρώτο το Μεσανατολικό.

•••

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΗΝ ΤΥΝΗΣΙΑ

Ο σπινθήρας των λαϊκών κινητοποιήσεων και εξεγέρσεων έγινε μεγάλη φλόγα και φώτισε τον ορίζοντα στη χώρα αυτή από την απελπισία, την αγανάκτηση και την αυτοπυρπόληση ενός ανέργου νέου πτυχιούχου, που δεν μπορούσε να πουλήσει ούτε λάχανα οπουδήποτε για να ζήσει.

Η Τυνησία εθεωρείτο μέχρι τώρα μια από τις πιο επιτυχημένες αραβικές χώρες. Είχε κατορθώσει να έχει σταθερούς ρυθμούς αναπτύξεως και να προωθήσει ανοίγματα στην κοινωνία, πολύ πιο κοντά στο ευρωπαϊκό μοντέλο σε σύγκριση με άλλες αραβικές χώρες. Η ανεργία όμως των νέων, ιδιαίτερα των πτυχιούχων, ο αυταρχισμός, το πολυχρόνιο της εξουσίας και η διαφθορά του καθεστώτος, η γρήγορη αύξηση του πληθυσμού και οι χαμηλοί, σε σχέση με τις ανάγκες, ρυθμοί αναπτύξεως, έστω και αν ήταν σταθεροί, και, τέλος, η συγκυρία της διεθνούς κρίσεως, οδήγησαν σταδιακά την κατάσταση σε εκρηκτικό σημείο.

Ο Πρόεδρος Μπεν Άλι, που είχε απομακρύνει, μ’ ένα «βελούδινο» πραξικόπημα, τον Χαμπίμπ Μπουργκίπα, σύμβολο της ανεξαρτησίας της Τυνησίας από τη Γαλλία, πρώην αποικιακή δύναμη, παρέμεινε στην εξουσία επί 25 χρόνια. Αιφνιδιασμένος από τη λαϊκή εξέγερση, επεχείρησε πρώτα να κινητοποιήσει τους δυναμικούς βραχίονες του καθεστώτος. Προς μεγάλη του όμως έκπληξη ο στρατός, τον οποίο πίστευε ότι ήλεγχε, αποστασιοποιήθηκε και τον άφησε ακάλυπτο. Επεχείρησε στη συνέχεια να κατευνάσει τη λαϊκή οργή με υποσχέσεις, όπως αυτές που δίνει στην Αίγυπτο και ο Πρόεδρος Μουμπάρακ. Ότι δηλαδή δεν θα έθετε νέα υποψηφιότητα μετά τον τερματισμό της προεδρικής θητείας του μέσα στο καλοκαίρι. Η συνέχιση όμως και η μεγαλύτερη ακόμη ριζοσπαστικοποίηση των κινητοποιήσεων, τον εξανάγκασαν σε επονείδιστη φυγή και εξορία στη Σαουδική Αραβία.

Η κατάσταση δεν έχει πλήρως ακόμη αποκρυσταλλωθεί. Η επιστροφή στην Τυνησία του ηγέτη του Ισλαμικού Κόμματος από το εξωτερικό εμπνέει ανησυχία στην πιο προοδευτική μερίδα των Τυνησίων και στο εξωτερικό, όπου προβληματίζονται για τον ισλαμιστικό κίνδυνο. Είναι όμως γεγονός ότι το ισλαμικό κίνημα δεν έχει βαθιές ρίζες στην Τυνησία. Η παρουσία του, ακόμη και χωρίς τον πολιτικό οστρακισμό, που επέβαλλε σ’ αυτό το καθεστώς Μπεν Άλι, παραμένει περιθωριακή. Η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική στη γειτονική Αλγερία, όπου επίσης λαμβάνουν χώρα μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.

•••

ΣΤΗΝ ΑΛΓΕΡΙΑ ΕΠΕΝΕΒΗ ΣΤΟ
ΠΑΡΕΛΘΟΝ Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΓΙΑ
Νʼ ΑΝΑΚΟΨΕΙ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ
ΙΣΛΑΜΙΣΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

Οι διαδηλώσεις στην Αλγερία, παρά τη βιαιότητά τους, δεν έχουν πάρει μορφή λαϊκής εξεγέρσεως. Συνδέονται περισσότερο με συγκεκριμένα προβλήματα ακρίβειας και δύσκολης επιβιώσεως. Το περιθώριο αυθόρμητων λαϊκών κινητοποιήσεων είναι μικρότερο στην Αλγερία, λόγω της πολιτικής ιστορίας των τελευταίων είκοσι χρόνων της χώρας αυτής. Υπενθυμίζεται ότι το ισλαμικό κόμμα FIS ήταν στα πρόθυρα της εκλογικής νίκης και της ειρηνικής κατακτήσεως της εξουσίας. Ο στρατός, που διαπνέεται ακόμη από τις παραδόσεις και τις αρχές του αγώνα της ανεξαρτησίας και απορρίπτει την ισλαμική επιβολή με οποιονδήποτε τρόπο, παρενέβη πραξικοπηματικά και αποσόβησε την ισλαμική εκλογική νίκη.

Η παρέμβασή του είχε ως τίμημα την ένοπλη αντίδραση όχι μόνο του πλειοψηφούντος ισλαμικού κόμματος αλλά και άλλων πολύ πιο ακραίων ομάδων. Η αντίδρασή τους πήρε τη μορφή αντάρτικου, που έγινε ενδημικό επί δεκαετίες. Τα σκληρότερα στελέχη των πυρήνων αυτών προέρχονταν από βετεράνους του πολέμου κατά των Ρώσων στο Αφγανιστάν. Κατά τα τελευταία χρόνια, δραστηριοποιείται επίσης στην ευρύτερη περιοχή η Αλ Κάιντα, που προσπαθεί να δημιουργήσει εστίες ακραίας ισλαμιστικής τρομοκρατίας, κατά τα δικά της γνωστά πρότυπα.

Η Αλγερία, που έχει σήμερα ως Πρόεδρο, σε δεύτερη θητεία, μια ιστορική φυσιογνωμία του απελευθερωτικού αγώνα, τον Μπουντέφλικα, έχει στρατηγικό πλεονέκτημα τους πλούσιους ενεργειακούς πόρους φυσικού αερίου και πετρελαίου. Μπαίνει επίσης δυναμικά στον τομέα των ήπιων μορφών ενέργειας, συγκεκριμένα στην ηλιακή ενέργεια. Κατασκευάζει στη Σαχάρα, σε συνεργασία με την Ιαπωνία, ένα τεράστιο φωτοβολταϊκό πάρκο, που, όταν θα ολοκληρωθεί, θα μπορεί να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης. Ένα παρόμοιο σχέδιο προωθείται στη Σαχάρα, σε έκταση τριακοσίων τετραγωνικών χλμ., πέρα από τα σύνορα της Αλγερίας, από τη Γερμανία.

Παρ’ όλα αυτά, η Αλγερία διανύει μια περίοδο στασιμότητας στην ανάπτυξή της, σε σύγκριση με την πρώτη περίοδο, μετά την απελευθέρωσή της το 1962. Συμβαίνει και στην Αλγερία αυτό που συχνά παρατηρείται και σε άλλες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες. Η ευκολία του ρευστού χαλαρώνει τις αναπτυξιακές προσπάθειες και την ανάπτυξη των άλλων τομέων της οικονομίας. Η Αλγερία, π.χ., δεν ανέπτυξε το τεράστιο τουριστικό δυναμικό της, αντίθετα με τη στερούμενη ενεργειακών πόρων Τυνησία, που έδωσε απόλυτη προτεραιότητα στην ανάπτυξη του τουρισμού, ο οποίος αποτελεί τον κύριο τομέα της οικονομίας της χώρας αυτής. Η Αλγερία χρειάζεται επίσης νέες επενδύσεις, ακόμη και στον ενεργειακό της τομέα, και πιο ταχύρρυθμη ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, για να προλάβει τη ραγδαία δημογραφική αύξηση και την αναγκαία δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Λόγω των πολιτικών και οικονομικών αυτών ιδιομορφιών είναι λιγότερο πιθανόν οι διαδηλώσεις στην Αλγερία να γενικευθούν σε λαϊκή εξέγερση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η λαϊκή δυσφορία για την ανεπάρκεια και την αποτυχία της πολιτικής εξουσίας ν’ αντιμετωπίσει τα μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα και να πατάξει τη διαφθορά, είναι λιγότερο γενικευμένη. Το ίδιο ισχύει για τα θέματα ελευθερίας και δημοκρατίας, έστω κι αν το καθεστώς προβάλλει ως δικαιολογία τον κίνδυνο της ισλαμικής τρομοκρατίας, που επανέρχεται κάθε τόσο με τυφλές επιθέσεις, που στοιχίζουν δεκάδες νεκρούς κάθε φορά.

Είναι φανερό ότι οι χώρες αυτές, όπως η Τυνησία και η Αλγερία στη Δυτική Μεσόγειο και η Αίγυπτος και άλλες αραβικές χώρες στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Αραβική Χερσόνησο (Υεμένη), έχουν ανάγκη από ευρύτερα αναπτυξιακά πλαίσια, από περισσότερη διεθνή συνεργασία και από εξωτερική αναπτυξιακή βοήθεια.

•••

Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΓΑΛΛΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ

Με τις σκέψεις και τις διαπιστώσεις αυτές ο γάλλος Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί πήρε, αμέσως μετά την εκλογή του, την πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας Μεσογειακής Ενώσεως, η οποία θα πρόσφερε το πλαίσιο για μια αναβαθμισμένη συνεργασία μεταξύ Βορρά και Νότου στη Μεσόγειο. Θα επανισορροπούσε, με τον τρόπο αυτόν, την Ευρώπη προς τον Νότο, προς τον οποίο η Ευρώπη έστρεψε τα νώτα κατά την τελευταία ιστορική περίοδο, έχοντας ως επίκεντρο της οικονομικής της ζωής τη βόρεια βιομηχανική Ευρώπη και τις διατλαντικές σχέσεις.

Κατά τη σκέψη αυτή, η μεγεθυνόμενη ανισορροπία, σε δημογραφικό και αναπτυξιακό επίπεδο, στα νότια σύνορα της Ευρώπης, συνιστά απειλή για την Ευρώπη, η οποία πρέπει εγκαίρως και δημιουργικά να αντιμετωπισθεί με στρατηγικού χαρακτήρα πρωτοβουλίες και δράσεις.

Επιπλέον, σύμφωνα πάντα με την ίδια λογική, η πρωτοβουλία για τη Μεσόγειο θα μπορούσε να απελευθερώσει τεράστιες αναπτυξιακές δυνάμεις, προσεταιριζόμενη γι’ αυτό, μεταξύ άλλων, μεγάλα πλεονάζοντα αραβικά κεφάλαια από τις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες του Κόλπου. Θα μπορούσε επίσης η συνέργεια Βορρά και Νότου στη Μεσόγειο ν’ αποτελέσει εφαλτήριο προς την Υποσαχάρια και Δυτική Αφρική και να συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη της Αφρικής, που αποτελεί σήμερα διεθνή προτεραιότητα.

Υπογραμμίζεται στο σημείο αυτό η ανησυχία των Ευρωπαίων από τη θεαματική διείσδυση της Κίνας στην Αφρική, με όρους ανταγωνιστικότητας που οι ευρωπαϊκές χώρες πολύ δύσκολα μπορούν να παρακολουθήσουν. Οι μεγαλεπήβολες ιδέες και σχεδιασμοί για τη Μεσόγειο συνάντησαν πολλές αντιστάσεις. Η Μεσόγειος είναι πολύ μεγάλης στρατηγικής σημασίας και οποιαδήποτε κίνηση περιφερειακής συνεργασίας αντιμετωπίζεται μέσα από το πρίσμα των διεθνών συσχετισμών και ισορροπιών και των υπαρχόντων περιφερειακών προβλημάτων.

Μέσα στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Γερμανία, συσπειρώνοντας τις ιδιαίτερα φιλοατλαντικές χώρες του Βορρά και της Ανατολικής Ευρώπης, αντετάχθη στην ιδέα μιας προωθημένης Μεσογειακής Ενώσεως, που θα περιελάμβανε μόνο τις παράκτιες χώρες του Νότου. Επιχειρηματολόγησε ότι μια τέτοια Ένωση θα υπονόμευε την ευρωπαϊκή ενότητα και θα δημιουργούσε εσωτερικά σύνορα μεταξύ των χωρών-μελών που θα συμμετείχαν στη Μεσογειακή Ένωση και αυτών που δεν θα συμμετείχαν.

Ο συμβιβασμός κατέληξε στη δημιουργία της Ενώσεως για τη Μεσόγειο, στην οποία συμμετέχουν όλες οι χώρες-μέλη της ΕΕ, αντί της Μεσογειακής Ενώσεως, στην οποία θα συμμετείχαν μόνο οι μεσογειακές χώρες. Και αυτός όμως ο συμβιβασμός δεν πήγε τα πράγματα πολύ μακριά. Ένα άλλο ξέσπασμα του Μεσανατολικού, με τη μορφή της ισραηλινής εισβολής στη Γάζα, έφερε πάλι πλήρη στασιμότητα και σ’ αυτήν τη φιλόδοξη πρωτοβουλία, όπως και σε άλλες που προηγήθηκαν.

Η σημερινή κρίση στον αραβικό κόσμο είναι γεγονός ότι θέτει την έμφαση στα εσωτερικά προβλήματα ελευθερίας, δημοκρατίας, χρηστής διοικήσεως και αναπτύξεως. Από την άποψη αυτή, επαναθέτει με νέους όρους την ανάγκη διεθνών πρωτοβουλιών και δράσεων για ουσιαστική εξωτερική βοήθεια προς τις χώρες αυτές, ώστε να κατορθώσουν να υπερβούν τα αδιέξοδά τους και ν’ ανοίξουν την προοπτική προς ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον.

•••

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗΣ
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ, ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΡΑΒΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ

Η στήριξη των αλλαγών στις χώρες αυτές, κατά πρώτο λόγο στην Αίγυπτο και την Τυνησία, απαιτεί σημαντική εξωτερική βοήθεια, η οποία μπορεί να προέλθει, με τη μορφή συνδυασμένης βοήθειας, από τρεις κύριες πηγές: την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τις πλούσιες πετρελαιοπαραγωγικές αραβικές χώρες, μ’ επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία. Σʼ αυτές μπορούν να προστεθούν και άλλες χώρες, κατά πρώτο λόγο η Κίνα, η οποία έχει σήμερα πολύ μεγάλη κεφαλαιακή ρευστότητα.

Η εφαρμογή μιας παραλλαγής του Σχεδίου Μάρσαλ μπορεί να τροποποιήσει σημαντικά τους αναπτυξιακούς όρους και να ενισχύσει τα δημοκρατικά θεμέλια των χωρών αυτών. Οι πλούσιες αραβικές χώρες θα έπρεπε ήδη από καιρό, ακόμη και για τη δική τους σταθερότητα και μακροημέρευση, να είχαν συστήσει ένα Αραβικό Αναπτυξιακό Ταμείο. Αυτό θα χορηγούσε χαμηλότοκα δάνεια και αναπτυξιακή βοήθεια στις λιγότερο πλούσιες και ταυτόχρονα πολυάνθρωπες αραβικές χώρες, όπως, κατά κύριο λόγο, η Αίγυπτος, η πολιτική κατεύθυνση της οποίας βρίσκεται σήμερα στην πλάστιγγα.

•••

ΤΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΚΟΜΗ ΝΑ ΔΙΣΤΑΖΕΙ. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΕΠΟΧΗΣ ΟΜΩΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ ΕΙΝΑΙ ΒΕΒΑΙΟ

Με το διάγγελμά του ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ, αμέσως μετά την πρωτοφανή για την Αίγυπτο λαϊκή συγκέντρωση στην πλατεία της Απελευθέρωσης στο Κάιρο και συγκεντρώσεις σε όλες τις μεγάλες αιγυπτιακές πόλεις, επαναβεβαίωσε την απόφασή του να μην παραιτηθεί. Παρέπεμψε την έξοδό του στον Σεπτέμβριο, όταν θα έχει τελειώσει η θητεία του, δεσμευόμενος να μην υποβάλει νέα υποψηφιότητα.

Προφανώς θέλει να κερδίσει χρόνο, για να προετοιμάσει λύση διαδοχής που θα ήταν ενός είδους συνέχεια μέσα στην αλλαγή. Επενδύει γι’ αυτό στον φόβο που προκαλεί η ιδέα μιας άναρχης αλλαγής, η οποία θα μπορούσε να δώσει προέχουσα θέση στους ισλαμιστές των Αδελφών Μουσουλμάνων. Οι τελευταίοι αντιμετωπίζονται ως εχθροί και αντίπαλοι του καθεστώτος από τον καιρό ήδη του Νάσερ, που υπολαμβάνεται ως ο προπάτωρ και του σημερινού καθεστώτος, παρά τις καταλυτικές από τότε πολιτικές αλλαγές. Από την άποψη αυτή, η σπουδή των Αδελφών Μουσουλμάνων να εναγκαλισθούν τον φερόμενο ως αξιόπιστο διάδοχο, αποδεκτό και από τον αμερικανικό παράγοντα, Ελ Μπαραντέι, έδωσε άλλοθι στο καθεστώς να ισχυρισθεί ότι η αποχώρηση αμέσως του Προέδρου Μουμπάρακ θα εξυπηρετούσε τα σχέδια των ισλαμιστών και θα οδηγούσε την Αίγυπτο σε περιπέτειες.

Πάνω σ’ αυτήν τη βάση, ο Πρόεδρος Μουμπάρακ, που προέρχεται ο ίδιος από τον στρατό και προβίβασε εσπευσμένα στη θέση του αντιπροέδρου τον επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Ομάρ Σουλεϊμάν, ελπίζει ότι τελικά ο στρατός, υπό τον φόβο των ισλαμιστών, θα υποστηρίξει, έστω και χωρίς να είναι εκεί η καρδιά του, την προσωρινή παραμονή Μουμπάρακ ως εγγύηση τάξεως και ομαλής διαδοχής.

Για να ενισχύσει το κλίμα αυτό, το καθεστώς ανέλαβε «λαϊκού» τύπου αντεπίθεση, με οργάνωση και κινητοποίηση πραιτωριανών και κομματικών οπαδών, που επετέθησαν με πυροβόλα όπλα στο συγκεντρωμένο πλήθος. Θα κατορθώσει το καθεστώς ν’ αναχαιτίσει τη δυναμική των κινητοποιήσεων, που ζητούν να αποχωρήσει αμέσως ο Πρόεδρος Μπουμπάρακ, και να επιβάλει τη δική του γραμμή της ομαλής διαδοχής; Δύο παράγοντες θα κρίνουν την τροπή των εξελίξεων. Ο πρώτος και αποφασιστικότερος είναι η στάση που θα τηρήσει μέχρι τέλους ο στρατός. Ο δεύτερος είναι η έκταση που θα πάρουν οι συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και οπαδών του καθεστώτος. Εάν αυτές κλιμακωθούν και προσλάβουν μεγάλη έκταση, η επέμβαση του στρατού θα γίνει αναπόφευκτη και ο Πρόεδρος Μουμπάρακ θα υπερφαλαγγισθεί από τις εξελίξεις.

•••

ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΕΣ
ΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Αναμένοντας την τελική έκβαση των γεγονότων, μπορούμε ήδη να φτάσουμε σε ορισμένα συμπεράσματα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την παναραβική έκταση των λαϊκών κινητοποιήσεων και τις επιμέρους καταστάσεις που επικρατούν σε ορισμένες αραβικές χώρες:

α. Όποια και αν είναι η τελική εξέλιξη των πραγμάτων στην Αίγυπτο, θα βγουν ενισχυμένες οι φιλοϊσλαμιστικές δυνάμεις, που θα παρουσιασθούν ως η πολιτική πρωτοπορία που έδωσε τις σκληρότερες μάχες κατά του καθεστώτος και είχε τα περισσότερα θύματα.

Το ζητούμενο, στην περίπτωση αυτή, είναι η οριοθέτηση της επιρροής τους μέσα σ’ ένα ευρύτερο δημοκρατικό πλαίσιο, που θα τις χαλιναγωγεί και θα τις κατευνάζει ως πολιτική και κοινωνική μειοψηφία.

β. Είναι βέβαιο ότι και στην επόμενη φάση, ο στρατός θα εξακολουθήσει να έχει καθοριστικό ρυθμιστικό ρόλο.

γ. Η πορεία των εξελίξεων στην Αίγυπτο θα εξαρτηθεί από τις νέες ελπίδες που η αλλαγή θα μπορέσει να δώσει στον αιγυπτιακό λαό. Δεν αρκεί μόνο η κατάλυση του αυταρχισμού, οι θεαματικές εκστρατείες κατά της διαφθοράς και η καταδίκη της οικογενειοκρατίας.

Η χώρα χρειάζεται ένα νέο πρότυπο αναπτύξεως, στρατηγικό σχεδιασμό και εξωτερική βοήθεια για ν’ αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα ενός λαού, που έφτασε τα ογδόντα εκατομμύρια, συνωστισμένου γύρω από τις όχθες και το Δέλτα του Νείλου. Έχει καταλυτική σημασία από την άποψη αυτή, όπως ήδη αναφέρθηκε, η στάση που θα τηρήσουν η Ευρώπη, οι ΗΠΑ, οι πλούσιες αραβικές χώρες και άλλες μεγάλες χώρες, όπως η Κίνα.

δ. Η πορεία που θα πάρουν τελικά οι εξελίξεις θα επηρεάσει, σε μεταγενέστερη φάση, τις σχέσεις της Αιγύπτου με το Ισραήλ. Εάν επικρατήσουν ριζοσπαστικότερες φιλοϊσλαμικές δυνάμεις, θα αναθεωρηθούν σημαντικά οι υπάρχουσες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Θα αλλάξουν έτσι σ’ έναν βαθμό τα δεδομένα του Μεσανατολικού και οι προοπτικές για την επίλυσή του, που ήδη δεν είναι καθόλου ευοίωνες με την υπάρχουσα κατάσταση.

Είναι σημαντικό να υπογραμμισθεί εκ νέου ότι η δυναμική της σημερινής λαϊκής εξεγέρσεως είναι σαφώς ενδογενής και δεν έχει ως αφετηρία και καταλύτη το Μεσανατολικό, όπως συνέβη στο παρελθόν. Δεν πρέπει όμως αυτό να υποβάλλει την ιδέα ότι, εάν μετατοπισθεί το πολιτικό κέντρο βάρους στο εσωτερικό, δεν θα έχει, στη συνέχεια, επιπτώσεις στον εξωτερικό προσανατολισμό και στην εξωτερική πολιτική της χώρας.

•••

Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΟΥΝ
ΤΟΝ ΑΡΑΒΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

Η Ελλάδα έχει πανάρχαιους δεσμούς φιλίας με την Αίγυπτο και είναι φυσικό να παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στη φίλη αυτή χώρα και να εύχεται ό,τι το καλύτερο στον αιγυπτιακό λαό.

Η Αίγυπτος, στο κέντρο της Μεσογείου, στα νότια θαλάσσια σύνορα της χώρας μας, είναι στρατηγικής σημασίας εταίρος τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Κύπρο. Η τελευταία έχει ήδη υπογράψει με την Αίγυπτο συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, στην οποία έχουν εντοπισθεί σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τα κοιτάσματα, από την πλευρά της αιγυπτιακής ΑΟΖ, βρίσκονται ήδη σε εκμετάλλευση και προσθέτουν σημαντικά στ’ άλλα αποθέματα, που ανέδειξαν την Αίγυπτο σε εξαγωγέα επίσης φυσικού αερίου.

Η Τουρκία ασκεί πιέσεις στην Αίγυπτο για το πάγωμα της διμερούς συμφωνίας οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Κύπρο. Ασκεί επίσης πιέσεις για να δεχθεί η Αίγυπτος να διαπραγματευθεί με την Άγκυρα οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ τους, αγνοώντας το Καστελλόριζο και αποδεχόμενη τον τουρκικό ισχυρισμό ότι δήθεν η τουρκική ΑΟΖ προεκτείνεται μέχρι τα όρια της αιγυπτιακής ΑΟΖ.

Είναι φανερό ότι οποιαδήποτε φιλοϊσλαμιστική μετατόπιση της πολιτικής εξουσίας στην Αίγυπτο θα μπορούσε ενδεχομένως να επηρεάσει αρνητικά τις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις και τις παραδοσιακές σχέσεις φιλίας και συνεργασίας με την Κύπρο. Στην πολιτική αυτή εξίσωση υπεισέρχονται ως νέοι παράγοντες η ρήξη στις σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ και ο εντοπισμός μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πιθανόν πετρελαίου στην κυπριακή ΑΟΖ. Προσφάτως, σύμφωνα με ανακοινώσεις γάλλων εμπειρογνωμόνων, που διεξήγαγαν έρευνες για λογαριασμό της κυπριακής κυβερνήσεως, εντοπίσθηκε πολύ μεγάλο κοίτασμα φυσικού αερίου νοτιοδυτικά της Πάφου, κοντά στο σημείο συναντήσεως της ΑΟΖ της Κύπρου και της Ελλάδος. Πιθανολογείται, με βάση τις μέχρι τώρα ενδείξεις των ειδικών ερευνών, ότι υπάρχουν επίσης πολύ σημαντικά κοιτάσματα στο ευρύτερο τρίγωνο μεταξύ Κύπρου, Καστελλόριζου και Κρήτης, που καλύπτεται από την ελληνική ΑΟΖ.

Με δεδομένες τις τουρκικές διεκδικήσεις και αμφισβητήσεις της ελληνικής ΑΟΖ, είναι προφανές ότι διαμορφώνονται νέοι όροι στρατηγικών ισορροπιών στην περιοχή, που αφορούν ζωτικότατα συμφέροντα της Ελλάδος και της Κύπρου. Θα ήταν σημαντικό και ευχής έργον οποιαδήποτε αλλαγή στην Αίγυπτο να μην επηρεάσει αρνητικά την παραδοσιακή φιλία της χώρας αυτής με την Ελλάδα και την Κύπρο. Είναι προφανές επίσης ότι ενδεχόμενη κλιμάκωση της βίας και δημιουργία χάους θα είχε δραματικές επιπτώσεις όχι μόνο στο επίπεδο των στρατηγικών ισορροπιών. Η ελπίδα για αλλαγή και το όνειρο της δημοκρατικής ελευθερίας και αναπτύξεως του αιγυπτιακού λαού θα κινδύνευε να καταπνιγεί από έναν νέο αυταρχισμό.

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα την Ελλάδα θα έπρεπε, σε μια τέτοια περίπτωση, να λάβει, πέραν όλων των άλλων, αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα για να μη γίνει στόχος ενός νέου μεγάλου κύματος προσφύγων και λαθρομεταναστών. Θα πρέπει γι’ αυτό να συνεργασθεί και να συντονισθεί εγκαίρως με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες για κοινή αντιμετώπιση του προβλήματος.